Iemand die financiële fraude pleegt, doet dat niet om zelf rijker te worden, zegt Kristina Linke, universitair docent economie en bedrijfskunde aan de Rijksuniversiteit Groningen. Een financieel leidinggevende gaat veel meer in de fout omdat de omgeving het heel makkelijk maakt en soms zelfs aanmoedigt.
Volgens Linke is verslaggevingsfraude een complex sociaal proces waardoor leidinggevenden in kleine stapjes de grens tussen creatieve boekhouding en fraude overschrijden. Vaak is de fraudeur zich er niet of te laat van bewust. Belangrijke factoren in het proces zijn conformiteit, loyaliteit aan het bedrijf, groepsgevoel en een gebrek aan besef van wat fout is.
Fraude is een teamsport
Linke leidde een onderzoek waarbij dertien veroordeelde voormalige financieel topmensen van beursgenoteerde Amerikaanse bedrijven werden geïnterviewd. Vaak konden zij niet aangeven wanneer ze precies in de fout zijn gegaan. Geld speelt vaak geen rol, het sociale aspect des te meer: “Het is een teamsport.” Er is sprake van groepsdruk en de angst om een baan te verliezen. Andere betrokkenen zoals externe accountants worden vaak ingezet om het frauduleuze proces goed te praten. “Leidinggevenden denken: ‘Als zij iets goedkeuren, is het toch goed?’ De legitimering voor fraude wordt vaak uit anderen gehaald. De accountantsgoedkeuring wordt vaak veel te ruim geïnterpreteerd.”
Grens niet meer te zien
Niemand kan aangeven waar het mis ging: “Zo sterk is het socialisatieproces. De grens tussen agressieve accountancy en fraude is voor betrokkenen zelf vaak niet meer te zien.” Wel zijn drie van de deelnemers zelf opgestapt toen ze zich realiseerden dat ze hadden gefraudeerd. Twee fraudeurs stapten zelf naar de FBI.
Externe accountant als legitimering
Volgens Linke hebben opleidingen de preventieve taak om financiële professionals bewust te maken van het sociale proces dat achter fraude schuilgaat. “Maar ook de raad van toezicht en de raad van commissarissen moeten er alert op zijn. En tenslotte: externe accountants moeten dit proces ook begrijpen. Ze realiseren zich niet hoe vaak zijzelf bij hun klanten als legitimering worden gebruikt.”
Geef een reactie