
Het bestrijden van witte vlekken (werknemers in loondienst die geen pensioen opbouwen) is één van de missies van de Stichting van de Arbeid (StvdA). En daarin is voor de accountant een grote rol weggelegd. In gesprek met StvdA-beleidsmedewerker en pensioendeskundige Jacqueline Verhulst: ‘Ook al kent ons land geen pensioenplicht, werkgevers zonder pensioenregeling lopen een moreel risico. Beseffen je medewerkers voldoende de consequenties?’
Jacqueline Verhulst heeft samen met een compagnon een eigen pensioenadviesbureau waarin ze vooral pensioenfondsen bijstaat. Daarnaast is ze sinds maart 2021 beleidsmedewerker ‘Witte Vlekken en Pensioen Zelfstandigen’ bij de Stichting van de Arbeid (StvdA). En in die hoedanigheid betrokken bij het 22 punten tellende aanvalsplan om de hardnekkige witte vlek in ons land te verkleinen.
Wat is jouw betrokkenheid bij het tegengaan van witte vlekken?
‘Ik moet zeggen dat ik er uiteraard professioneel mee bezig ben, maar dat het me ook persoonlijk aan het hart gaat. Ik liep laatst op Hoog Catharijne in Utrecht en dan zie ik massa’s mensen winkelen. Ik denk dan: er loopt hier een grote groep die denkt dat ze pensioen opbouwen, maar dat helemaal niet doen. Wat betekent dat voor deze mensen?’
Wat is nu precies de definitie van de witte vlek? En we horen tegenwoordig ook de term grijze vlek.
‘Met de witte vlek doelen wij op mensen in loondienst die geen pensioen opbouwen via hun werkgever en dan praten we over ongeveer tien procent van alle werknemers in Nederland, dus ongeveer een miljoen mensen. We hebben het dan nog niet eens over zelfstandigen! De witte vlek bestaat alleen uit werknemers (dus mensen met een arbeidsovereenkomst) die geen pensioen opbouwen. Het aantal zelfstandigen zonder pensioen komt dus nog boven op de tien procent werknemers zonder pensioenregeling. Met de grijze vlek bedoelen we mensen die wel een pensioenregeling hebben, maar slechts een heel sobere. Wat we precies verstaan onder zo’n minimumregeling is lastig te begrenzen, dus de grijze vlek laat zich wat moeilijker in kaart brengen.’
Je zegt: mensen dénken dat ze pensioen opbouwen? Dat weten ze niet zeker?
‘Nee, dat komt veel voor. Mensen denken vaak dat het verplicht is. Zelfs hoogopgeleide werknemers denken dat wanneer ze in dienst zijn, de zaken dan automatisch goed zijn geregeld, dus ook het pensioen. Wij hebben als StvdA het informatie- en meldpunt geenpensioen.nl opgericht en daar zien wij regelmatig gefrustreerde werknemers die erachter komen dat er niets voor hen is opgebouwd. Ze vragen dan of ze een regeling kunnen afdwingen. Werkgevers zijn verplicht bij indiensttreding te melden of er een pensioenregeling is, maar dat betekent nog niet dat een werknemer die boodschap ook daadwerkelijk oppikt. We werken momenteel aan allerlei manieren om daar iets aan te doen.’
Zoals?
‘Je zou werkgevers kunnen aanraden om het ontbreken van een pensioenregeling periodiek onder de aandacht te brengen. Wij zouden het goed vinden wanneer het al in vacatureteksten staat. In het aanvalsplan hebben we ook opgenomen dat het goed is wanneer het op een salarisstrook duidelijk wordt hoeveel pensioenpremie er wordt ingelegd, en het ook expliciet te maken als er géén regeling is. Dat geeft duidelijkheid. Ook zou je als werkgever je medewerkers, als er geen pensioenregeling is, een adviesgesprek kunnen geven, zodat ze in de derde pijler iets voor zichzelf kunnen regelen.’
Liever nog zien jullie dat een werkgever een regeling opzet. Wat zijn daar de drempels voor?
‘Het is een kostbare arbeidsvoorwaarde die niet direct zichtbaar is. En het wordt door werkgevers ervaren als complex wat ik kan begrijpen, want dat is het ook. Wij willen werkgevers die huiverig zijn voor de kosten, duidelijk maken dat ze kunnen beginnen met een basisregeling, een soort ingroeipensioenregeling die ze dan later kunnen uitbreiden. Ook daar moet je dan duidelijk over communiceren. Ook wordt er gekeken of er specifiek voor kleinere werkgevers een minder zwaar financieel advies nodig is voor het afsluiten van een pensioenregeling. Ook dat is nu een drempel om tot een regeling te komen.’
Jullie zien daarin een taak voor de accountant.
‘Die zit al bij de ondernemer aan tafel, dat is een enorm belangrijke ingang voor dit onderwerp. De accountant heeft soms de neiging het hele dossier aan de pensioenadviseur over te laten, maar die zit daar helemaal niet. Als er geen regeling is, dan is een pensioenadviseur nog helemaal niet in de buurt van die ondernemer geweest. Dus de accountant zou dat gesprek heel goed kunnen initiëren.’
In het aanvalsplan Witte Vlekken staat dat als volgt omschreven. ‘Accountants zouden bij het ontbreken van een pensioenregeling standaard in de accountantsverklaring de werkgever kunnen wijzen op het belang en de risico’s. Daarbij gaat het niet alleen om risico’s ten aanzien van mogelijke nabetalingen in geval van een verplichtstelling maar ook om risico’s voor werknemers die minder voorspelbaar zijn en waartegen een pensioenregeling een aanvullende dekking biedt, zoals overlijden en arbeidsongeschiktheid.’
Kun je uitleggen wat bedoeld wordt met die risico’s voor werknemers?
‘We kennen allemaal het beeld van de huilende weduwe aan de poort. Stel dat een van je medewerkers overlijdt en de achterblijvende partner is in de veronderstelling dat er een nabestaandenpensioen is. En jij moet als werkgever gaan uitleggen dat dat niet zo is. Dat is een levensgroot reputatierisico. Het gaat vaak ook om wat kleinere bedrijven waar de persoonlijke betrokkenheid juist groot is. Ook voor een werkgever is dat een heel vervelende situatie. Wees je ook daar bewust van. In het geval dat een werkgever onterecht aannam niet bij een bedrijfstakpensioenfonds te horen, dan moet de werkgever alsnog gewoon premie betalen, dat kan wel afgedwongen worden. Bovendien heeft ingeval van overlijden zo’n weduwe dan wel alsnog recht op een nabestaandenpensioen.’
Dreigt er ook aansprakelijkheid?
‘Nee dat niet. We hebben wel een verplichtstelling, maar geen pensioenplicht in dit land. Je kunt niet als werknemer op grond van bijvoorbeeld goed werkgeverschap een pensioenregeling afdwingen of als nabestaande de werkgever aansprakelijk stellen voor het ontbreken ervan. Beter is natuurlijk om die situatie te voorkomen en heel duidelijk periodiek over dit onderwerp te communiceren.’
Was een pensioenplicht invoeren tegelijk met de Wet toekomst pensioenen (Wtp) geen beter idee geweest?
‘De urgentie over die witte vlek wordt al jaren gevoeld. Tegelijk vinden we in dit land ook contractsvrijheid belangrijk. Een pensioenplicht gaat op dit moment nog te ver en kent ook andere risico’s. Daarom moeten we vooral inzetten op informeren, bewustwording creëren en elkaar hulp bieden. Wij hebben hier ook gesprekken over gehad met de NBA en de SRA en die verlopen heel constructief. We ontwerpen nu een basistoolkit die in het najaar beschikbaar komt voor accountants- en administratiekantoren. De informatie uit die toolkit kunnen ze gebruiken in de gesprekken met de werkgevers. We moeten het echt samen doen, en met elkaar die werkgever zo goed mogelijk ontzorgen. Accountants hebben de ingang, wij hebben de informatie, dus laten we het elkaar makkelijk maken!’
Deze bijdrage is eerder gepubliceerd op Pensioen Vanmorgen. Met Pensioen Vanmorgen onderbouw je jouw pensioenkennis. Je volgt relevante ontwikkelingen en krijgt nieuwe inzichten door zowel korte als beschouwelijke artikelen. Abonneer je op Pensioen Vanmorgen en ontvang alle ins en outs over pensioenen voor een goed onderbouwd pensioenadvies.
Ik ontving laatst een upo van Aegon voor mijn opgebouwde accountancy pensioen. Op dit moment zit ik op 160 euro op jaarbasis. Als het tegenzit moet ik rekenen op 70 euro op jaarbasis en als het meezit 100 euro. Over 35 jaar ga ik misschien met pensioen, inflatie zal dan wel wat hebben gedaan… Afkopen mag niet. Vanaf het begin heb ik aangegeven dat ik niet aangesloten wilde zijn, ook dat kon niet. Dit is mijn pensioen.
Dus ja je loopt als werkgever inderdaad een risico op moreel fatsoen als je je werknemers vrijwillig laat aansluiten bij zo’n malafide instelling.