Column | De emotionele kant van de zaak

In het familiebedrijf zijn de strategische en tactische problemen niet de grootste uitdagingen, ze behoren immers tot de dagelijkse werkzaamheden van de directie. De ware hoofdpijndossiers zijn het managen van de emoties van de familie al of niet direct gerelateerd aan het bedrijf.

Generatiewisselingen vormen een potentiële bedreiging voor de continuïteit van familiebedrijven. Enerzijds door een gebrek aan geschikte opvolgers, anderzijds door een te late of slechte voorbereiding. Echter de belangrijkste rede voor het niet slagen van de overdracht van een familiebedrijf ligt in de emotionele sfeer. Loslaten van de controle, afstand doen van de troon, kiezen tussen de troonopvolger en de favoriet zijn stuk voor stuk basis-ingrediënten voor een familiedrama.

Regelmatig ontaardt een opvolging in een drama waar de overdragende partij met stennis de bühne verlaat en de volgende generatie elkaar de tent uit vecht. Dit gaat ten koste van het resultaat en de continuïteit van het familiebedrijf. Een toneelstuk waarin ieder familielid zijn rol speelt geregisseerd door zijn verborgen agenda op basis van zijn positie binnen de familie, doordrenkt met afgunst, jaloezie, trots, wraak, bedrog en familie-eer.

Juist deze emotionele en familiaire aspecten blijven onderbelicht bij bedrijfsoverdracht. Met als gevolg dat 70% van familiebedrijven de tweede generatie niet overleeft en nog maar 3 procent overeind staat na de derde generatiewisseling. Oorzaak van deze schokkende cijfers is dat de overdracht vaak plaatsvindt zonder wederzijds vertrouwen. De vertrekkende generatie bouwt beschermingsconstructies in om de macht te behouden en de opvolgende generatie kiest voor rentmeesterschap in plaats van ondernemerschap of te wel beschermen om te behouden in plaats van ondernemen om te groeien.

Tijdens een overdracht vallen meerdere breuklijnen samenvallen: de emotionele, fiscale, technologische en organisatorische. In de praktijk blijkt dat de fiscale, technische en organisatorische kanten in de overdrachtsperiode voldoende aandacht krijgen. In de meeste gevallen neemt men een financieel en juridisch bureau in de hand om deze zaken goed te regelen zodat er achteraf geen problemen komen. Over het eigendom en het management van het bedrijf worden duidelijke afspraken gemaakt en vastgelegd op papier. Tot zover keurig! Echter papier is geduldig.

Het grootste gevaar bij een generatiewisseling schuilt in de emotionele breuklijn. Deze krijgt vaak niet voldoende aandacht tijdens het overdrachtsproces. Sterker nog men beschouwt dit als iets van de familie waar men onder elkaar probeert uit te komen. In veel gevallen leidt dit ertoe dat men na de overdracht elkaar alsnog de tent uit vecht. Wat ooit als een overdracht met vlag en wimpel begon, eindigt helaas te vaak met pek en veren.

Kees van den Hombergh is auteur van het boek ‘Controverse in het familiebedrijf’