Accountants kunnen op het gebied van het ontdekken van fraude een voorbeeld nemen aan de onderzoeksjournalistiek, betoogt Marcel Pheijffer in zijn column in het FD. ‘Je zou er bijna voor pleiten om het vele geld dat we aan accountantscontrole besteden voortaan op zijn minst deels te investeren in onderzoeksjournalistiek.’
De hoogleraar verwijst naar onthullingen door journalisten over de Panama Papers, de FinCEN Files en Wirecard. ‘Ik ben daarentegen kritisch op de beperkte rol die accountants spelen als het gaat om het ontdekken van fraude. Kritisch, omdat zij meer beloven dan zij waarmaken. Immers, zolang de doelstelling van accountantscontrole is dat zekerheid wordt gegeven dat de financiële overzichten vrij zijn van materiële afwijkingen als gevolg van fraude (en fouten), dient de accountant er alles aan te doen die doelstelling te realiseren. De praktijk toont echter een ander beeld.’
Onderzoek: accountants hebben kleine rol in opsporing
Een onderzoek naar veroordelingen van witteboordencriminelen in Noorwegen wijst uit dat 25% van de zaken aan het licht is gebracht door onderzoeksjournalisten, terwijl de controlerend accountant maar in 4% van de gevallen een rol had. ‘Wat mij betreft zijn dit even onbegrijpelijke als teleurstellende cijfers.’ Controlerend accountants hebben een wettelijke taak en onderzoeksjournalisten niet. ‘Je zou er bijna voor pleiten dit om te draaien, althans om het vele geld dat we aan accountantscontrole besteden voortaan op zijn minst deels te investeren in het stimuleren en subsidiëren van onderzoeksjournalistiek.’
Het Noorse onderzoek liet verder zien dat fraudeonderzoeken die tot een strafrechtelijke veroordeling leiden in de meeste gevallen zijn ontdekt door onderzoeksjournalisten, terwijl de meeste onderzoeken juist door accountantsorganisaties en advocatenkantoren worden uitgevoerd.
Actielijst NBA
Pheijffer noemt het jammer dat het benutten van de kennis en kunde van forensische specialisten pas recent door de NBA op de actielijst is gezet. ‘Een maatregel die veel eerder genomen had kunnen én moeten worden.’ Naast de inzet van technologie, data-analyse en kunstmatige intelligentie bevat de actielijst in de ogen van Pheijffer vooral obligate punten, zoals meer preventie- en detectie-inspanningen van het management en het toezichthoudend orgaan van gecontroleerde instellingen en meer samenwerking met de opsporingsketen. ‘Daarbovenop komt de dooddoener van het beter communiceren door accountants. Het zijn acties waar je nauwelijks tegen kunt zijn, natuurlijk moeten ook anderen dan controlerend accountants hun best doen op het gebied van fraude. Maar dat moet nou net niet worden gezegd door controlerend accountants die als groep zelf te vaak steken (hebben) laten vallen als het gaat om fraude.’
Hogere beloning
Vragen om een hogere beloning voor die inspanningen, zoals PwC-topman Ad van Gils deed, is dan not done, aldus Pheijffer. ‘Goed voor een jaarlijkse beloning van meer dan € 1 miljoen. Daar kun je minstens 12 onderzoeksjournalisten voor aanstellen.’
Bron: FD
Hoewel ik ook nogal kritisch ben op de huidige controlepraktijk, met name de perverse prikkels rond beloning en het element ‘wie betaald bepaalt’, mist dit artikel van de heer Pfeijffer hier en daar wel de nuance.
a) Om te beginnen is helemaal niet duidelijk hoeveel fraude er door accountants is ontdekt; omdat die dit niet gelijk aan de grote klok (mogen) hangen
b) verder zal een accountantscontrole (vaak) preventief werken, en (mag ik hopen) fraude voorkomen. Het is lastig om dit af te wegen tegen het nut van onderzoeksjournalistiek.
c) een zinsnede (inzake te bieden zekerheid) als ‘dient de accountant er alles aan te doen die doelstelling te realiseren’ doen mijn haren te berge rijzen. Dit is immers het hele punt; het gaat om een ‘redelijke’ (ok, of ‘hoge’) mate van zekerheid. Het is niet realistisch om accountants in dat kader te vragen om ‘alles’ doen; je moet een keuze maken in je werkzaamheden. De overheid doet toch ook niet ‘alles’ om corona (of verkeersdoden; of overgewicht) tegen te gaan?
Goed, het is een column, en je hebt dan een beperkt aantal toegestane woorden…