Accountant, pak je rol op het pensioentoneel

De accountant kan een grotere rol spelen op het pensioentoneel. De ruimte in het script voor zijn rol is voor een belangrijk deel ingevuld door de geldende beroepsregels. Ook de (tucht)-rechtspraak heeft zijn rol voor een deel al ingekleurd. Waar kan de accountant zoal aan denken? Een aantal voorbeelden.

De accountant wordt wel eens getypeerd als een financiële duizendpoot. Bij al zijn werkzaamheden kunnen in meer of mindere mate pensioenaspecten een rol spelen. Ook al zijn pensioenvragen misschien niet de meest populaire vragen om op je bordje te hebben, toch is het zaak dat de accountant deze aspecten onderkent en de daaraan klevende risico’s in kaart brengt. Dat blijkt ook uit een aantal rechterlijke uitspraken.

(Tucht)recht

Zo heeft het College van Beroep voor het bedrijfsleven (CBb) de berisping door de Accountantskamer van een accountant-administratieconsulent (AA) bevestigd. De AA in kwestie had een samenstellingsverklaring bij een jaarrekening afgegeven zonder dat hij daarbij had vastgesteld of de informatie die hij had over de stopzetting van pensioenopbouw in eigen beheer, volledig was. Die informatie was van belang voor de afhandeling van de echtscheidingszaak waar de DGA in kwestie in was verwikkeld.

In een andere uitspraak heeft diezelfde Accountantskamer in 2014 in algemene zin aangegeven dat een accountant die een samenstellingsopdracht heeft, verplicht is om de opdrachtgever/werkgever te wijzen op de mogelijkheid dat diens onderneming wellicht onder de werkingssfeer van een verplicht bedrijfstakpensioenfonds valt. De rechter vond namelijk dat de accountant een overall visie op het reilen en zeilen van de onderneming heeft.

De lijn die in deze uitspraken naar voren komt is dat een accountant op grond van zijn beroepsregels een zekere signaleringsverplichting heeft richting zijn opdrachtgevers als het gaat om pensioenonderwerpen. Daarmee is niet gezegd dat hij ook zelf de vragen moet oplossen maar wegkijken is zeker geen optie. Aan de hand van een aantal voorbeelden uit de dagelijkse praktijk laat ik zien waar je dan zoal aan kunt denken.

Eigen beheer, still going strong

Iedereen die denkt dat met het uitfaseren van het pensioen in eigen beheer (PEB) er een einde is gekomen aan iedere vorm van eigen beheer heeft het mis. Om te beginnen zijn er nog steeds vennootschappen waar het PEB niet is afgekocht of is omgezet in een oudedagsverplichting (ODV), en er dus nog steeds een pensioenvoorziening op de balans moet worden opgenomen. Je blijft dan ook gehouden om in die situaties jaarlijks een actuariële berekening te (laten) maken van zowel de fiscale als de commerciële voorziening. Die commerciële waarde van de voorziening vormt je leidraad bij het antwoord op de vraag of er wel of geen dividend kan worden uitgekeerd, de fiscale waarde heb je nodig voor de aangifte vennootschapsbelasting. Als je je dan realiseert dat door het verschil in de huidige commerciële rente en de verplichte ‘fiscale rekenrente’ van 4% de commerciële voorziening vaak twee tot drie keer hoger is dan de fiscale voorziening, is daarmee het belang van een correct dossier en een jaarlijkse berekening aangetoond. Zorg er dus voor dat je alle overeenkomsten, notulen en berekeningen in je dossier hebt zitten. Dat geldt ook voor de ODV en lijfrente- en stamrechtverplichtingen.

Dan de ODV. Deze zo op het oog eenvoudige variant van het PEB blijkt in de uitwerking toch weerbarstiger dan oorspronkelijk gedacht. Met name de manier waarop bij overlijden van de DGA de overgang van de uitkeringen is geregeld, is ingewikkeld. In de praktijk merken we de laatste tijd dat ook de verdeling van de ODV bij echtscheiding geen sinecure is.

Volledig overzicht

Denk bij eigen beheer voorzieningen ook eens aan lijfrente- en stamrechtverplichtingen. Door de verschillende fiscale spelregels, bijvoorbeeld rondom de ingangsdatum van de uitkeringen, is het dan ook van belang dat je het onderscheid kunt maken tussen de verschillende (soorten) voorzieningen. De accountant verzorgt naast de jaarrekening vaak ook de aangiftes inkomstenbelasting en vennootschapsbelasting voor zijn klanten. Daardoor verkeert hij in de positie dat hij een vrij volledig overzicht heeft van alle aspecten die een rol spelen bij het maken van de keuze. Vanuit deze positie is de accountant de meest logische gesprekspartner voor de DGA. Daarnaast kan de accountant ook een rol, die van vraagbaak, spelen in de situatie waarin de DGA zich laat bijstaan door een financieel planner of pensioenadviseur. Je kunt als accountant samen met de DGA diens inkomenswensen op papier zetten en vervolgens samen beoordelen waar de gaten ontstaan. Bij het opvullen van die gaten moet je als accountant wel opletten dat je je niet begeeft op het gebied van het adviseren van een financieel product. Om dat te mogen doen is een speciale Wft-vergunning nodig.

Bedrijfstakspensioenfondsen

Een ondernemer kan op verschillende manieren worden geconfronteerd met een pensioenfonds dat (vermeend) achterstallige premies vordert. Maar wat is de reden waarom het pensioenfonds deze premies vordert. Is er sprake van een aansluitingskwestie of bijvoorbeeld van betalingsachterstand/ betalingsonmacht?

Als het gaat om een aansluitingskwestie dan heeft het pensioenfonds geconstateerd dat de ondernemer (terecht of onterecht) niet is aangesloten bij het betreffende pensioenfonds. In die situatie is het zaak voor de ondernemer om aan te tonen dat hij wel of niet onder de werkingssfeer van het pensioenfonds valt. Overigens is het zo dat het aan de ondernemer is om zich bij de aanvang van zijn ondernemingsactiviteiten of bij de wijziging daarvan te vergewissen of er voor zijn onderneming een verplicht pensioenfonds bestaat. Uiteraard zal hij dan graag willen steunen op de kennis van zijn accountant. Dus signaleer en meld tijdig.

Bij een aansluitingskwestie moet worden beoordeeld of de activiteiten van de onderneming passen bij de verplichtstellingsbeschikking van het betreffende pensioenfonds. Is dat inderdaad aan de orde dan zal vervolgens moeten worden beoordeeld of de onderneming aan het ‘in hoofdzaak criterium’ voldoet. Bij de beantwoording van deze vragen speelt de accountant een rol. In eerste instantie de rol van het aanleveren van de relevante omzetcijfers of het aantal werknemers dat aan de onderneming is verbonden. In tweede aanleg, al dan niet in samenspraak met de pensioenadviseur/ pensioenjurist als gesprekspartner namens de ondernemer van het pensioenfonds.

Als het gaat om een onderneming die ten onrechte niet aangesloten is bij het pensioenfonds, dan zal het pensioenfonds vaak een aansluiting eisen met terugwerkende kracht. Dat betekent dat de ondernemer een nota krijgt van het pensioenfonds voor de premies van de achterliggende jaren. Dan gaat het om forse bedragen. Bijvoorbeeld bij een terugwerkende kracht van vijf jaar bedraagt de achterstallige pensioenpremie grofweg eenmaal de totale jaarloonsom van de onderneming. Dat is toch een behoorlijk financieel belang.

Is er sprake van betalingsonmacht met betrekking tot de pensioenpremies dan dient de ondernemer daar binnen een wettelijk voorgeschreven termijn melding van te doen aan het pensioenfonds. Die melding moet gebeuren via hetzelfde formulier als waarop aan de Belastingdienst melding wordt gedaan van betalingsonmacht ten aanzien van loonheffing en premies. Bij de melding van betalingsonmacht moet de ondernemer ook de redenen van betalingsonmacht vermelden en die redenen cijfermatig onderbouwen.

Uiteraard is het bij dit soort kwesties zo dat voorkomen beter is dan genezen. En daarom is het van belang dat de accountant in deze zijn voelhoorns uit heeft staan en tijdig signaleert of er problemen te verwachten zijn. Immers veel leed is te voorkomen als de onderneming vanaf aanvang bij het juiste pensioenfonds wordt ingedeeld en als meteen de juiste CAO en sectorindeling worden toegepast. Datzelfde geldt ook bij een wijziging van activiteiten.

Due diligence

Een van de klanten van jouw kantoor wil een andere onderneming overnemen. Hij vraagt of jij wilt beoordelen of de gevraagde prijs reëel is. Uiteraard kijk je dan naar de waardering van de bezittingen en verplichtingen van de over te nemen onderneming. Maar het loont bijvoorbeeld ook om wat dieper te graven bij de wat minder zichtbare verplichtingen. En daar is de pensioenregeling er een van.

Stel dat er binnen de over te nemen onderneming een beschikbare premieregeling is getroffen bij een verzekeringsmaatschappij. Er is je verder verteld dat deze regeling drie jaar geleden is opgezet als vervanging van een middelloonregeling die ‘te duur’ werd. De eerste vraag die je moet beantwoorden is of het terecht is dat deze verzekerde regeling is aangegaan, of is er wellicht een verplicht pensioenfonds waar de onderneming zich bij zou moeten aansluiten? Als het goed is kun je het antwoord terugvinden in het advies van de pensioenadviseur die betrokken is geweest bij het afsluiten van de verzekerde regeling. Deze is namelijk verplicht om deze beoordeling te doen voordat hij de verzekering adviseert, maar ook hier geldt: vorm zelfstandig een oordeel. Zoals hiervoor aangegeven kan een aansluiting van een onderneming met terugwerkende kracht tot een forse claim van het pensioenfonds leiden. Hetgeen invloed kan hebben op de overnameprijs.

De tweede vraag die gesteld kan worden heeft betrekking op het adviestraject rondom de overgang van de middelloonregeling naar de beschikbare premieregeling. Zijn de werknemers voldoende voorgelicht over de gevolgen van overgang naar een beschikbare premieregeling. Afhankelijk van de wijze van voorlichten kunnen hier nog latente claims van werknemers spelen, die dan weer van invloed zijn op de overnameprijs.

Bij het beoordelen van de overnameprijs speelt vervolgens ook mee of er binnen de over te nemen onderneming werknemers zijn met recht op waardeoverdracht, maar die dit recht nog niet hebben uitgeoefend. Vroeger gold er voor het uitoefenen van het recht op waardeoverdracht een termijn, maar deze termijn is met ingang van 2015 vervallen. Hierdoor is het moeilijker geworden om de risico’s van waardeoverdracht in te schatten. Dat risico zit in het feit dat de nieuwe werkgever een eventueel tekort bij moet betalen. Er geldt dan weliswaar een grens van € 15.000 (per werknemer) aan het bij te betalen bedrag maar dat is eigenlijk een klein doekje voor het bloeden.

Opzetten ondernemingsstructuur / herstructurering

Het opzetten van een ondernemingsstructuur en het herschikken van een bestaande structuur kenmerken zich doordat er naast met vennootschappen ook met werknemers en omzet wordt geschoven. Als accountant ligt het zwaartepunt van je aandacht vaak bij de juridische en fiscale regelgeving. Maar ook pensioenregels kunnen een rol spelen.

Zoals hiervoor beschreven hanteren pensioenfondsen een ’in hoofdzaak criterium’ om te beslissen of een onderneming zich wel of niet verplicht moet aansluiten. Bij het merendeel van de pensioenfondsen is het ‘in hoofdzaak criterium’ een percentage van de omzet, de loonsom of het aantal fte’s. Let er dus bij het opzetten of wijzigen van een ondernemingsstructuur op dat je door het schuiven met omzet en werknemers niet ineens onder de werkingssfeer van een verplicht pensioenfonds komt te vallen. Of het omgekeerde geval: dat je een verleende vrijstelling kwijtraakt.

Conclusie

Grote kans dat je als accountant in je dagelijkse werkzaamheden te maken krijgt met pensioenvraagstukken. Het is dan verstandig om tijdig de juiste expertise in te roepen en samen met bijvoorbeeld een pensioenadviseur/ pensioenjurist de problemen op te pakken en op te lossen voor je klant. Overigens lijkt het erop dat de accountant op pensioengebied meer verantwoordelijkheden gaat krijgen. In het kielzog van het Pensioenakkoord heeft de Stichting van de Arbeid aangegeven dat de accountant een grotere rol moet krijgen daar waar het gaat om het verminderen van ‘witte vlekken’ op pensioengebied. Kortom: pensioen gaat ook voor de accountant een steeds hotter item worden!

Edwald de Voogd van der Straten CPL pensioenjurist en trainer bij Fiscount

Dit artikel is eerder gepubliceerd op Pensioen Vanmorgen. Met Pensioen Vanmorgen onderbouw je jouw pensioenkennis. Je volgt relevante ontwikkelingen en krijgt nieuwe inzichten door zowel korte als beschouwelijke artikelen. Abonneer je op Pensioen Vanmorgen en ontvang alle ins en outs over pensioenen voor een goed onderbouwd pensioenadvies.