Bankcommissarissen als Tom de Swaan (ABN Amro) en minister van Financiën Wopke Hoekstra hebben belegd als mede-eigenaar van een brievenbusfirma in een belastingparadijs, zo blijkt uit nieuwe uitgelekte documenten die zijn bekendgemaakt als de Pandora Papers. Hoekstra had zijn belang voor zijn aantreden als minister verkocht, De Swaan deed dat maandag.
De documenten zijn in handen van de dagbladen Trouw en FD en onderzoeksplatform Investico. Het gaat om de gelekte administratie van veertien offshoredienstverleners, bestaande uit bijna 12 .000 documenten. De Pandora Papers vormen na de Panama Papers en de Paradise Papers de derde onthulling over belastingontwijking via belastingparadijzen. De documenten zouden de namen van zo’n honderd miljardairs bevatten. Prominente figuren als de voormalig Britse premier Tony Blair en de Russische president Vladimir Poetin blijken zelf enorme hoeveelheden geld te hebben gestald in belastingparadijzen, zonder dat ze overigens aanwijsbaar kwade bedoelingen hebben.
Brievenbusfirma’s zijn toegestaan, maar volgens de overheid en ook grote banken niet wenselijk in de strijd tegen belastingontwijking.
Beleggen via de Maagdeneilanden
Van Nederlandse zijde is Hoekstra de bekendste naam. De firma waarin hij geld had gestoken, is een beleggingsinstelling die investeert in de safari-startup Asilia van de twee Nederlanders Edwin Harderwijk en Bas Hochstenbach. De twee, moe van het Nederlandse zakenleven, beginnen zo’n vijftien jaar geleden safariparken in Tanzania en Kenia. Daarvoor zoeken ze investeerders en die vinden ze onder prominente figuren uit hun vroegere studentennetwerk. Het geld – Hoekstra zou zo’n 26.500 euro hebben ingelegd – wordt in Asilia gestoken via de papieren firma Candace Management, gevestigd op de Britse Maagdeneilanden. In totaal besteden ze miljoenen. De Maagdeneilanden staan in een onzuiver daglicht als het gaat om belastingontwijking, al zegt het FD geen bewijs daarvan te zien in de papieren rondom Asilia.
Maatschappelijke betamelijkheid
Desondanks zijn experts kritisch. Onder hen emeritus hoogleraar bestuurskunde Leo Huberts: ‘Het is klip-en-klaar: als je een belang hebt in een belastingparadijs en je moet beslissen over het beleid van de bank over belastingparadijzen, dan is sprake van (de schijn van) belangenverstrengeling.’ Ook hoogleraar corporate governance Leen Paape noemt de zweem van belastingontwijking. ‘Ook al mag het, dan nog willen we het niet. Het gaat vooral over maatschappelijke betamelijkheid.’
Hoekstra: ‘Ik wist het niet’
Behalve De Swaan hebben commissarissen Maarten Muller (Van Lanschot Kempen) en Alexandra Schaapveld (Société Générale) aandelen in de omstreden vennootschap. Hoekstra, ingestapt in 2009, heeft zijn aandelen verkocht voordat hij als minister aan de slag ging. Volgens de demissionaire bewindsman wist hij in 2009 niet waar het bedrijf gevestigd was en wie de mede-eigenaren waren. Ook zou hij geen jaarverslagen hebben gezien. Volgens Paape is dat verweer ongeloofwaardig. ‘Je kunt je in die positie niet verschuilen achter: ik heb het niet gelezen. Deze mensen weten beter.’ De reactie staat ook haaks op die van ABN Amro’s president-commissaris Tom de Swaan, die spreekt over ‘een vriendenclub’. Hij had nog steeds aandelen in de brievenbusmaatschappij, maar heeft die vanwege de ontstane ophef van de hand gedaan.
Waarom hebben (alle) banken nog steeds kantoren in die landen die de zwarte lijst vullen? Omdat het niet verboden is, ook al schuurt dat tegenwoordig wel wat. Aldus ABN/AMRO. Is het dan zo verwonderlijk dat hun eigen topfunctionarissen zich schurend gedragen? Als minister Hoekstra maar één van de dertig duizend medewerkers was die hun pensioenopbouw lieten schuren dan komen er nog veel meer vragen: waar en wie zijn de ontbrekende 29.999, waarom kon de betrokken werkgever met deze schuurroute leven, wie heeft ze deze route geadviseerd en als laatste de vraag: wordt het niet eens tijd om deze adviseur(s) en hun organisatie een levenslang beroepsverbod, tenminste in Nederland, op te leggen? Zo ja, mag ik dan verwachten dat het Min. van Fin. dat zou willen initiëren??