Zeventig procent van alle financiële transacties handelt de fiscus af op systemen met de 50 jaar oude programmeertaal Cobol. De komende jaren doemt een enorm gebrek aan Cobol-specialisten op. Dit stelt de Belastingdienst voor nieuwe problemen.
De Belastingdienst telt zo’n negenhonderd systemen waarvan 18 procent is geprogrammeerd in Cobol. Dit is een van de oudste programmeertalen die er bestaan. Vandaag de dag zijn er nauwelijks ICT’ers die deze taal – al sinds de jaren 80 vervangen door modernere varianten – nog willen leren. Met als gevolg dat de Cobol-specialist in rap tempo uitsterft. De komende vijf jaar gaat tachtig procent van de nog actieve Cobol-programmeurs met pensioen.
Enorm complex
Het roept de vraag op waarom de fiscus zo afhankelijk is van een programmeertaal van een halve eeuw oud. Een deel van het antwoord is dat het ICT-landschap van de belastingdienst ongelooflijk complex is, waarbij honderden systemen in de loop van decennia aan elkaar zijn geknoopt. Het vervangen van Cobol-software is razend moeilijk, tijdrovend en zeer kostbaar. Door personeelsgebrek en andere prioriteiten is de fiscus nog niet toegekomen aan deze gigantische klus.
Erg stabiel
Maar er is ook een andere reden. Cobol is qua stabiliteit en betrouwbaarheid niet snel te overtreffen en heeft de mogelijkheid om razendsnel massa’s informatie te kunnen verwerken. Incidenten met Cobol zijn er nauwelijks. Terwijl er talloze voorbeelden zijn dat nieuwe ICT-systemen kinderziektes bevatten en soms tot grote storingen kunnen leiden.
Dode taal
Het vervangen van Cobol is daarbij ook niet echt nodig, omdat de taal goed te integreren blijkt in moderne ICT-omgevingen. Er doemt echter wel een ander levensgroot probleem op: Cobol is een dode taal wat betekent dat er steeds minder mensen zijn die de taal beheersen. Dit probleem wordt de komende jaren acuut. De gemiddelde leeftijd van de Cobol-specialist is namelijk 62 jaar. Het gros van de programmeurs gaat binnenkort met pensioen.
Vendor lock-in
Studenten willen de programmeertaal niet leren, maar in de komende jaren moeten alleen al bij de Belastingdienst zo’n duizend jaren aan werkervaring met Cobol worden vervangen. Bovendien zijn er wereldwijd slechts drie grote aanbieders over die Cobol-systemen verkopen, waardoor een vendor-lock-in dreigt: in zo’n geval is de overheid zo afhankelijk geworden dat van leverancier veranderen (financiëel) gezien onmogelijk wordt.
Positieve resultaten
Het omschakelen naar andere programmeertalen is niet onmogelijk. De SVB wilde enkele jaren geleden het kinderbijslagsysteem overzetten naar het systeem waarmee de AOW en ANW wordt uitgekeerd. Dat lukte binnen het afgesproken budget en tijdsbestek. Eerder werkte het UWV toe naar één uniforme betaalomgeving voor de Werkloosheidswet, WIA-uitkeringen en Ziektewet. Het realiseren van één uniforme betaalomgeving voor drie regelingen werd binnen twee jaar afgerond.
Bron: Binnenlands Bestuur
Wat de belasting zou moeten doen is AI inzetten om cobol om te zetten naar een andere taal. Ontwikkelaars van tegenwoordig werken helemaal niet meer. Die gaan naar ChatGPT en vragen: doe mij een programma wat zus en zo doet, met commentaar bij elke sectie wat de functie is. 10 minuten later heb je een werkende broncode. Vraag aan Chatgpt gewoon om cobol te vertalen….. En trouwens…. Cobol is zo moeilijk niet. Zelfs ik heb er jaren mee gewerkt….
Zo eenvoudig als wordt voorondersteld is het niet. Cobol is bij uitstek geschreven voor mainframe systemen, zoals deze in de jaren 70 / 80 veel werden ingezet. De huidige infrastructuur van gedistribueerde systemen en cloud opslag vragen om een andere benadering. A.I. zal zeker kunnen helpen, maar de belastingdienst trekt niet voor niets aan de bel dat hier een complex probleem moet worden opgelost.
Wel makkelijk gezegd. De opeenvolgende regeringen hebben gewoon verzaakt als bezuinigingsmaatregel te investeren in modernere programmeertalen en systemen. In mijn werkende tijd (20 jaar terug) liepen de systemen al hopeloos achter.
Heeft men vragen? Ze kunnen me altijd bellen. 45bjaar ervaring Cobol en PL1.
30 jaar geleden was ik Cobol prgrammeur. Toen al wisten we dat deze taal verouderd was. Veel software werd vervangen door SQL in combinatie met PL-SQL en tools voor reports en forums. De banken en belastingdienst hebben echt zitten slapen.
De programmeertaal COBOL is overigens zo eenvoudig dat deze met AI prima geconverteerd zou kunnen worden.
Verder valt mij op dat er nagenoeg geen cobol programmeur vacatures zijn. Ik wil best nog wel partime op zzp basis wat werk verrichten.
Ik heb van veel mensen gehoord die contacten hebben binnen de Belastingdienst dat de mensen daar niet bereid zijn om over te stappen. Dit is gewoon grote onzin. Ze kunnen makkelijk tijd en geld investeren om over te stappen naar een beter system, maar ze willen niet uit hun comfortzone stappen.
Nee, de tooling rondom COBOL staat helemaal niet stil, als taal, ecosysteem, trainingsmogelijkheden en kennisdeling is er genoeg leven. Veel meer als rond andere jongere overleden talen en systemen zoals BASIC, FoxPro, FileMaker Pro.
Er is iets anders aan de hand met COBOL. Het beroepsperspectief voor een jonge softwareontwikkelaar is niet heel interessant. Je gaat gegarandeerd werken met legacy, trage releasecycles. Veel top-down. Werken in organisaties die niet persé een aanwinst zijn voor je carrière en financieel ook niet de slimste keuze zijn.
Voor medior ontwikkelaars geldt dat de taal net ff anders is. Het overstappen tussen Java, Rust, Go, C, PHP, Dart, JavaScript, TypeScript, C#, en zelfs Python is makkelijker en levert meteen extra waarde op, omdat bredere ontwikkeling nuttig is op de plekken waar deze talen gebruikt worden.
De omgevingen waar COBOL gebruik worden zijn specialistisch, COBOL developers zijn specialisten en de directie waarde van brede kennis van andere talen is niet heel waardevol.
Voor senior developers geldt dat het een dead-end is. Je werkveld is beperkt tot grote logge bedrijven. Je specialistische kennis maakt je moeilijk vervangbaar. Promotie tot andere functies wordt belemmerd omdat het gat dat een developer achter laat maar moeilijk gevuld kan worden.
Samengevat: Het oorzaak van het probleem is maar tot zekere hoogte de taal. De organisaties die er mee werken spelen een veel grotere rol, het zijn geen aantrekkelijke werkgevers.
Dag Jasper, ik ben het wel eens met je analyze. Iedere programmeur zal ook redelijk makkelijk in Cobol leren programmeren. De overheid zal zich dus moeten richten op die programmeurs die een paar jaar voor hun pensioen zitten en die dan ook een riant salaris geven. Kennelijk is het grootste probleem dat de overheid hier niet voor wil betalen.
Nederlandse werknemers laten gezamenlijk jaarlijks meer dan 1,5 miljard euro aan opleidingsbudget liggen, las ik zonet in een voorgaand artikel. Waarom dan geen mensen opgeleid om onderhoud in de bestaande programmatuur te kunnen plegen en de omzetting te begeleiden. Die halen daarmee hun pensioen dubbel en dwars, want zo snel gaat het niet en er is nog al wat te doen.