Zo’n 35 jaar geleden ben ik opgeleid tot accountant, in een geheel ander tijdperk dan het huidige. De accountant, zo werd ons voorgehouden, is een deskundige op het terrein van de bedrijfseconomie, controleleer, administratieve organisatie en een beetje belastingrecht. De accountant was algemeen inzetbaar, in elk soort onderneming en in elke sector van het bedrijfsleven. Want waartoe was de accountant op aarde? Om de jaarrekening te controleren en om daarbij een accountantsverklaring af te geven. De normstelling voor de controle was voor een belangrijk deel gebaseerd op professional judgment. Controlenormen bestonden nauwelijks en met enig dedain werd gekeken naar de Amerikaanse ‘codificatie’ van het beroep, zoals dat toen werd genoemd. De accountant diende een goede relatie te hebben met de directie van de onderneming die werd gecontroleerd. Hij was op dat niveau vooral een vertrouwensman. En, zo betoogden velen, de accountant was niet verantwoordelijk voor het ontdekken van fraude of andere vormen van financiële criminaliteit. Tja, “…das war einmal”.
De accountant van de toekomst werkt in een volstrekt andere infrastructuur. De algemeen accountant van vroeger maakt plaats voor gespecialiseerde accountants in bepaalde sectoren van het bedrijfsleven of de overheid. De accountant van de toekomst beschikt over gespecialiseerde kennis om de strategie en het bedrijfsproces van de cliënt te kunnen begrijpen en om op hoog niveau met bestuurders en commissarissen te kunnen praten. Hij is niet langer de vertrouwensman van de directie, maar een baken voor het auditcomité of de raad van commissarissen. Hij moet voldoen aan maatschappelijke verwachtingen, die veel verder reiken dan het geven van zekerheid omtrent het beeld dat de jaarrekening oproept. Commissarissen zijn namelijk veel meer geïnteresseerd in het accountantsoordeel over de kwaliteit van interne beheersing en de bestuurders en/of de vraag hoe met fraude of onregelmatigheden is omgegaan, dan in de vraag of de jaarrekening getrouw is.
De accountant van de toekomst is goed te vergelijken met de huisarts, een eerstelijns dienstverlener die een diagnose stelt en daarop professioneel acteert. Hij signaleert dat er specialistische dienstverlening nodig is voor complexe vraagstukken bij cliënten. En hij zal cliënten, precies zoals de huisarts dat doet, voor dergelijke specialistische diensten doorverwijzen naar specialisten. Immers, net zoals een huisarts zelf geen orthopedische operaties uitvoert, zal de accountant van de toekomst zelf geen forensisch onderzoek doen, geen acquisitietraject begeleiden noch een aandelenemissie met de cliënt voorbereiden.
De tijd dat er louter naar de jaarrekening werd gekeken om daarbij een verklaring af te geven, ligt achter ons. De accountant van de toekomst bekent kleur, houdt zich er zelf wel degelijk verantwoordelijk voor om frauderisico’s te analyseren en om zoveel mogelijk fraudes te ontdekken. Hij weet dat hij zich duidelijk moet uitspreken over de kwaliteit van ICT, het management of soft controls. De accountant van de toekomst is een huisarts die het hele ‘lichaam’ diagnosticeert en niet alleen een beperkt deel daarvan. Daar zet hij meer mensen, deskundigheden, geld en middelen voor in. Stellen dat dit niet de verantwoordelijkheid is van de accountant is ‘oude taal’, die onverstaanbaar wordt in de toekomst. Een beroep op het axiomatisch voorbehoud, ondanks het feit dat dit in de controlestandaarden wordt erkend, zal steeds moeilijker worden. Met de technische en elektronische middelen waarover de accountant in de toekomst kan beschikken, nemen de mogelijkheden om de dienstverlening te verbeteren bijna exponentieel toe. De accountant van de toekomst is doelgerichter, scherper, kritischer en daarmee veel meer een vertrouwensman van het maatschappelijk verkeer.
De toekomst? Die begint vandaag!
Prof. Dr. Peter Diekman RA, Partner BDO Accountants. Academisch directeur voor het Executive program ‘Financieel Forensisch Deskundige’ binnen de Erasmus School of Accounting & Assurance.
Deze opinie verscheen eerder in AV 3 van oktober 2016. Meer weten of een abonnement? Klik hier!
Peter Diekman schrijft: “De algemeen accountant van vroeger maakt plaats voor gespecialiseerde accountants in bepaalde sectoren van het bedrijfsleven”
Daar hoort ook de MKB accountant bij of niet? In het hele stuk wordt deze niet genoemd. Jammer, want in de praktijk toch nog een meerderheid in aantal?! En per definitie de vertrouwensman van de MKB-ondernemer en niet van het maatschappelijk verkeer.
Helemaal eens met de heer De Haan.
Plus met administratieve organisatie en controleer doet de gemiddelde MKB-accountant (zowel AA of RA)?niets. Een beetje belastingrecht?
Haal de fiscale advisering weg bij accountants en wat blijft er dan over?