Nota modernisering ondernemingsrecht: Personenvennootschappen weer op de agenda

Op 9 december 2016 stuurde de minister van Veiligheid en Justitie de Nota modernisering ondernemingsrecht naar de Tweede Kamer. De nota geeft een mooi overzicht van de op dit moment in Nederland aanwezige rechts- en ondernemingsvormen. Er zijn ongeveer een miljoen ZZP’ers. Circa 70% van de bedrijven met meer dan één werknemer (ruim 270.000) is een familiebedrijf. Ongeveer 1% van de bedrijven is een buitenlandse vestiging, goed voor 15% van het aantal banen (meer dan 10 miljoen in Nederland) en voor 25% van de investeringen. Van de NV’s zijn er zo’n 150 beursgenoteerd, waarvan een derde in het buitenland.

Volgens de minister moet het ondernemingsrecht een juridische infrastructuur bieden met:

• flexibele rechtsvormen die tegemoetkomen aan de behoeften van gebruikers, belanghebbenden en derden;
• evenwichtige bevoegdheids- en verantwoordingsstructuren;
• een prikkeling tot betrouwbare financiële informatie en verantwoording;
• de kracht om misbruik te voorkomen en effectief toezicht te bieden; en
• een snelle en efficiënte toegang tot de rechter.
• Voornemens wetgeving

Nadat in 2012 het BV-recht werd vernieuwd, concentreren de wetgevingsvoornemens zich nu op de NV en op personenvennootschappen:

• De prikkel tot oneigenlijke oordeelsvorming in overnamesituaties moet worden tegengegaan.
  Artikel 135 lid 7 van Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek regelt de afroming van koerswinsten van bestuurders na een openbaar bod. Uit onderzoek is niet gebleken dat deze regeling effectief is. Bovendien vervalt de regeling op 1 juli 2017. Het kabinet zoekt daarom naar een nieuwe regeling met een grotere rol voor de RvC.
• Feitelijke afschaffing (‘dematerialisatie’) van toonderaandelen bij niet-beurs-NV’s.
  Het kabinet acht de mogelijkheden tot (en risico’s van) misbruik, belastingontduiking en witwassen te groot. Positiever gezien gaat het ook om de mogelijkheid die vennootschappen moeten hebben om hun aandeelhouders te identificeren. Om beter met hen te communiceren, maar ook bijvoorbeeld om aan de verplichting tot melding van UBO’s te voldoen. Dit voornemen is ook gemeld in een brief van staatssecretaris Wiebes aan de Kamer over de aanpak van belastingontduiking.
• Na het BV-recht is nu ook het NV-recht rijp voor modernisering.
  Hier komt mogelijk de invoering van stemrechtloze – of winstrechtloze aandelen aan de orde. Ook de implementatie van de EU Richtlijn aandeelhoudersrechten, die bijna gereed is, gaat hier een rol spelen.
• Modernisering van het recht inzake personenvennootschappen.
  Het kabinet omarmt de recente voorstellen van een commissie van deskundigen. Ik ga daar in de volgende paragraaf op in. Het kabinet zal een voorontwerp van wet wel eerst ter consultatie voorleggen.
• Uitbreiding van de herstructureringsmogelijkheden omzetting, fusie en splitsing.
  Het kabinet onderzoekt de mogelijkheden van uitbreiding van deze faciliteiten tot personenvennootschappen en andere rechtspersonen en ook wisselingen tussen beide groepen.

Personenvennootschappen

Op 5 september 2011 kondigde de minister van Veiligheid en Justitie aan dat hij het wetsvoorstel personenvennootschappen, waaraan jaren gewerkt was en dat in 2002 was ingediend, zou intrekken. Het wetsvoorstel was ingewikkeld en kreeg niet de steun van ondernemersverenigingen VNO-NCW en MKB Nederland. Een van de kenmerken van dat ingetrokken wetsvoorstel was dat het onderscheid tussen de maatschap en de vennootschap onder firma verdween en dat bij de vervanger, de openbare vennootschap, alle vennoten hoofdelijk aansprakelijk zouden worden voor de verplichtingen van het samenwerkingsverband. Dat voornemen heeft er inmiddels toe geleid dat veel samenwerkende beroepsbeoefenaren inmiddels voor een NV, BV, coöperatie of buitenlandse rechtsvorm gekozen hebben.

_{Bron: KvK, cijfers per 1 september 2016, 1 juli 2013 en 1 januari 2010.} 

Rechtspersoonlijkheid

In juni 2016 presenteerde een commissie van deskundigen (‘de werkgroep’) een voorstel, waarbij het onderscheid tussen de maatschap, de vennootschap onder firma en de commanditaire vennootschap gehandhaafd wordt. Nieuw is dat vrijwel elke openbare vennootschap rechtspersoonlijkheid zal verkrijgen door inschrijving in het handelsregister. Alleen stille vennootschappen (de tegenhanger van de openbare vennootschap, zij nemen niet op een voor derden kenbare wijze aan het rechtsverkeer deel onder een door haar gevoerde naam) en
openbare vennootschappen zonder onderneming in Nederland zullen niet in het handelsregister worden ingeschreven. Er komt een overgangsregeling voor bestaande openbare vennootschappen; die verkrijgen per het tijdstip van inwerkingtreding rechtspersoonlijkheid.

Bestuur, vertegenwoordiging en aansprakelijkheid

De hoofdregel wordt dat alle vennoten gezamenlijk de vennootschap besturen en dat iedere gewone vennoot bevoegd is tot vertegenwoordiging. Dit kan anders worden geregeld, het overgrote deel van de voorgestelde wetgeving is regelend recht. Voor wat betreft de aansprakelijkheid blijft het onderscheid tussen de maatschap (maten verbonden voor gelijke delen) en de vennootschap onder firma (vennoten hoofdelijk verboden) bestaan. Maar bij opdrachten voor beroepswerkzaamheden wordt de aansprakelijkheid weer anders. Dan is de vennoot die met de uitvoering van de opdracht is belast naast de maatschap voor het geheel aansprakelijk – en de overige vennoten niet. De werkgroep wil af van de huidige regel dat een vennoot die toetreedt, ook aansprakelijk wordt voor verplichtingen die al bestonden. Wel zal de toegetreden vennoot bij duurovereenkomsten verbonden worden voor die verplichtingen die vanaf zijn toetreding opkomen. Bij uittreding blijft een vennoot aansprakelijk voor de dan bestaande (en tot dan opkomende) verplichtingen. Maar daarvoor gaat een bijzondere verjaringstermijn gelden van vijf jaar.

Commanditaire vennootschap

Bij de commanditaire vennootschap verdwijnen de verboden dat de naam van de commanditaire vennoot in de naam van de vennootschap voorkomt en dat hij bestuurshandelingen verricht. Er is niet voorzien dat de commanditaire vennoot vertegenwoordigingshandelingen verricht, maar hij kan daarvoor wel een volmacht krijgen. Misbruikt hij die, dan kan hij hoofdelijk aansprakelijk zijn voor het boedeltekort als dat een belangrijke oorzaak is van het faillissement.

Toe- en uittreding, herstructurering

Doordat de personenvennootschap rechtspersoonlijkheid krijgt, wordt het toe- en uittreden van vennoten een stuk eenvoudiger. De personenvennootschap heeft als rechtspersoon een eigen vermogen. Toe- en uittreding vergt dus geen overdracht meer van een aandeel in het gemeenschappelijke vermogen. In beginsel krijgt de uittredende vennoot van de vennootschap een uittreedvergoeding. Maar bij opvolging kan ook worden afgesproken dat de toetreder aan de uittreder een vergoeding betaalt. Over de inbreng bij toetreding bepaalt het voorstel nog niets. Er is een recht op uittreding (opzegging). Dat recht bestaat bij de BV en NV niet. Hoe moet het met de financiering van de uittreedvergoeding als de vennootschap geen geld op de plank heeft liggen? Moeten dan de overblijvende vennoten extra inbrengen? Wordt gekozen voor externe financiering? Of zal de vennootschap bezittingen moeten verkopen om de middelen op te brengen? Het voorstel bevat geen regeling, maar partijen die een vennootschap aangaan, moeten hier natuurlijk wel over nadenken. Verder worden de juridische instrumenten van fusie en splitsing voor de openbare vennootschap ter beschikking gesteld. De openbare vennootschap kan ook worden omgezet in een BV, NV, coöperatie of onderlinge waarborgmaatschappij en omgekeerd.

Fiscale aspecten en administratie en jaarrekening

Ondanks het feit dat de meeste personenvennootschappen rechtspersoonlijkheid zullen verkrijgen, voorziet de werkgroep dat de fiscale transparantie (niet onderworpen aan vennootschapsbelasting) behouden blijft en dat de open CV wel onderworpen aan vennootschapsbelasting is. Voor de heffing van overdrachtsbelasting zou de verlening van rechtspersoonlijkheid wel gevolgen kunnen hebben. De geïnteresseerden verwijs ik naar hetgeen de werkgroep daarover in haar rapport schrijft (p. 38-40). Voor de administratie wordt aangehaakt bij Boek 2 BW (artikel 10). De gewone vennoten moeten jaarlijks binnen zes maanden na afloop van het boekjaar de balans en de staat van baten en lasten van de vennootschap opmaken. Dit kan met ten hoogste vier maanden worden verlengd. Binnen redelijke termijn na het opmaken moeten deze stukken aan alle vennoten ter vaststelling worden voorgelegd. Dit is van dwingend recht. Het boekjaar van een personenvennootschap is in beginsel het kalenderjaar. Waarschijnlijk komt er geen wijziging in de rechtspersonen waarop Titel 9 van Boek 2 Burgerlijk Wetboek van toepassing is en zullen deze bepalingen, behoudens artikel 2:360 lid 2 BW, niet op personenvennootschappen van toepassing zijn.

Ilona Willemars, advocate bij HVG, Rotterdam.

Dit artikel is eerder verschenen in het maartnummer van het kwartaalblad  Accountancy Vanmorgen. Voor een abonnement: klik hier