Accounting is lang niet altijd een onafhankelijke professie, schrijft hoogleraar filosofie en Denker des Vaderlands René ten Bos in het FD. Bovendien is cijfers bijhouden gaandeweg een bezigheid geworden van veel andere mensen binnen een bedrijf. “Mensen vertrouwen cijfers eerder dan woorden. Maar net als met alle andere groepen die we een bepaalde macht toebedelen, is de vraag langzamerhand of we de mensen achter de cijfers nog kunnen vertrouwen.”
Ten Bos haalt socioloog Max Weber aan, die accounting een cruciaal aspect van het kapitalisme vond. Economische rationaliteit was volgens hem de mate waarin kwantitatieve calculatie of accounting technisch mogelijk is en daadwerkelijk wordt toegepast. “Zonder twijfel is door digitalisering die rationaliteit tot ongekende hoogte gestegen. Wat betekent dat voor concrete verhoudingen in bedrijf en organisatie? Als de accountant nee zegt, dan is het nee, ook al wil het management of de ondernemer wat anders. Daarmee wordt ook een ander belangrijk aspect van accountancy naar voren gehaald: ze moeten intellectueel tegenwicht bieden tegen al te veel onbesuisde ondernemerszin. De vraag of ze dat daadwerkelijk doen, is niet heel dom.” Accountants maken bijvoorbeeld vaak deel uit van directies. “Sterker nog, in bepaalde opzichten is de beroepsgroep erin geslaagd een deel van zijn typerende werkzaamheden te extrapoleren naar mensen die in een bedrijf of organisatie iets anders moeten doen. In die zin zijn we allemaal accountants geworden.”
Ontoegankelijkheid
Cijfers bijhouden is essentieel geworden, aldus Ten Bos. “Onverschilligheid of onbeholpenheid op dit terrein kunnen hard worden afgestraft.” Hij wijst ook op het veelvuldig gebruik van professioneel jargon in de beroepsgroep. “Dat is niets bijzonders en ook niet erg. “Toch levert die ontoegankelijkheid ook bepaalde zorgen op. Kunnen we die professionele groepen wel vertrouwen als ze abracadabra spreken? Andere professionele groepen hebben we sinds de jaren tachtig ferm aangepakt: dokters, onderwijzers, academici — allen hebben qua gezag een toontje lager moeten zingen en moesten luisteren naar de tucht van de markt.” In de praktijk moeten professionals hun werk laten beoordelen door de klant en niet door andere professionals. “Interessant is dat juist die professionals die we accountants noemen een grote rol hebben gespeeld in het cijfermatig disciplineren van de professional. De accountant is dan ook lange tijd iemand geweest die de dans kon ontspringen. Verheven boven iedere kritiek belichaamde hij of zij immers de economische rationaliteit waar Weber over sprak. Tucht van de markt viel samen met tucht van de cijfers.”
Staatskartel
Ten Bos wijst erop dat de Big Four werken voor 97% van beursgenoteerde bedrijven in de VS, aan alle 100 topbedrijven in Engeland en aan 80% van de Japanse beursgenoteerde bedrijven. Met verwijzing naar het boek Bean Counters van Robert Brooks vraagt de filosoof zich af of er niet sprake is van een ‘staatskartel’.
Ongeloofwaardig
Zaterdag had Rik Blijham, RA en registervaluator bij Blijham Overname & Advies, al een vraagteken gezet bij de geloofwaardigheid van voormalig PwC-topman Peter van Mierlo die eerder verkondigde dat er bij dat bedrijf al tien jaar niet op winst wordt gestuurd. Blijham gelooft dat niet. “Amper vier jaar geleden publiceerde de werkgroep Toekomst Accountantsberoep een lijvig rapport met daarin 53 maatregelen om het vertrouwen in de sector terug te winnen. De werkgroep wees op het bestaan van ‘een cultuur (…) waarin te veel prikkels zijn gericht op winstoptimalisering en inkomensverbetering (…) en waarin tegenspraak niet wordt gestimuleerd’. De aanbevelingen richtten zich op het creëren van een ‘op kwaliteit en kwaliteitsverbetering gerichte cultuur’. Van Mierlo wil ons doen geloven dat PwC zo’n cultuur al zes jaar eerder gerealiseerd had.” Blijham wijst ook op de hoge werkdruk die jonge accountants ervaren, door onder meer onrealistische planningen, hoge klantverwachtingen en een ‘up-or-outcultuur’. “Als PwC al tien jaar stuurt op hoe zij met mensen omgaat, heeft dat weinig vruchten afgeworpen.”
Geef een antwoord