Minister Wopke Hoekstra van Financiën vindt dat de hervormingen bij de accountants te langzaam gaan en bereidt een nieuwe ingreep in de sector voor. Zijn instrument wordt vooralsnog een onafhankelijke adviescommissie die orde op zaken moet stellen, althans maatregelen voorstelt. Verder noemt de minister de mogelijkheid van audit-only en controlerend accountants in overheidsdienst voor de publieke sector.
Een aantal te onderzoeken structuurmodellen zal door de minister worden voorgeschreven, waaronder het audit only model, waarbij controle- en advieswerkzaamheden van accountantsorganisaties worden gescheiden (naar aanleiding van de motie-Nijboer c.s.) en tevens het afscheiden van de fiscale tak wordt betrokken. Ook wil de minister dat wordt gekeken naar het intermediair-model en controle van publieke instellingen van overheidswege. Maar in haar aanbeveling hoeft de commissie zich daartoe niet te beperken, aldus Hoekstra: ‘De commissie kan vanzelfsprekend ook andere structurele oplossingen onderzoeken die de kwaliteit van de wettelijke controles borgen. Bij het onderzoek zal aandacht dienen te zijn voor ongewenste (neven)effecten van de maatregelen en proportionaliteit ervan voor de sector en controlecliënten (zowel voor publieke instellingen als ondernemingen). Bij neveneffecten kan bijvoorbeeld worden gedacht aan het veroorzaken van nieuwe prikkels van marktfalen, of de beschikbaarheid van accountants. Daarnaast is van belang dat de commissie rekening houdt met de internationale context van de accountancysector, waaronder de marktstructuur en het Europese regelgevende kader en de vraag of eventuele aanvullende maatregelen op EU – dan wel op nationaal niveau getroffen kunnen worden.’
Onderschat
De minister zegt dat signalen over onderschatting van ‘de complexiteit van het veranderproces’ hem zorgen baren. Ook ontbreekt het volgens Hoekstra nog aan bereidheid tot fundamentele veranderingen. De commissie die Hoekstra wil instellen moet adviseren over gewenste aanpassingen om de kwaliteit van wettelijke controles ‘duurzaam te borgen’. Dit ‘in aanvulling op de huidige verbeterinspanningen.’ De minister heeft dat aangekondigd in een Kamerbrief en kwam daarop terug in zijn toespraak tijdens de jaarlijkse Accountantsdag. Wie in de beoogde ‘Commissie Toekomst accountancysector’ komen te zitten is niet duidelijk, maar het zit er, gezien de toon van de brief in, dat de leden van buiten de beroepsgroep komen.
Verkenning AFM
De maatregelen die Hoekstra aankondigt lopen synchroon aan de inhoud van de ‘verkenning’ die de AFM woensdag heeft gepubliceerd, waarin wordt gewezen op ‘marktfalen’ als oorzaak van veel wat er mis is in de accountancysector. Uit de Kamerbrief: ‘De AFM geeft in haar rapport aan dat bij geen enkel alternatief structuurmodel met zekerheid kan worden gesteld dat het zal leiden tot duurzaam hoge kwaliteit van wettelijke controles. Daarnaast kunnen deze alternatieve modellen risico’s van nieuw marktfalen of overheidsfalen creëren. De AFM beschrijft dat kwetsbaarheden in de bestaande modellen kunnen worden gemitigeerd door de markt van wettelijke controles of de structuur van accountantsorganisaties anders vorm te geven. Dit vereist significante ingrepen.’
Internationale context
Zowel de AFM als de minister wijst op de internationale context, want ook elders spelen in de accountancysector vergelijkbare problemen. Om die reden oppert Hoekstra de mogelijkheid van eventuele aanpassingen in de internationale wet- en regelgeving. Met de instelling van een onafhankelijke adviescommissie loopt Nederland parallel aan Groot-Brittannië, waar een scherpe maatschappelijke discussie plaatsheeft over de accountancysector, onder meer naar aanleiding van het faillissement van bouwgigant Carillion. Vooral de rol van de Big Four wordt daar op de korrel genomen. Onder meer de Britse concurrentiewaakhond CMA doet op dit moment een onderzoek naar het functioneren van sector en de beroepsgroep. Verder kijkt bij de Britten een regeringscommissie of mogelijk ook toezichthouder FRC z’n werk niet goed heeft gedaan.
Oeps, dat is nogal wat en alweer een commissie. Maar het zat er wel aan te komen ondanks (of dankzij?) een juichende NBA die vindt dat de sector op de goede weg is, ondanks dat monitoring rapporten anders aangeven. De goede weg wordt bereden met rollator snelheid en dat is anno 2018 en volgende jaren veel te laat. Dus, de accountancy sector is druk doende (en niet met rollatorsnelheid) zichzelf de nek om te draaien. Jammer, jammer, jammer. Tijdens mijn allereerste accountantsdag hield wijlen Wim Kok een keynote speech waarin hij onder meer bepleitte de wettelijke controlerende accountantstaak een overheidstaak te maken. Toen met ‘gejoel’ ontvangen maar lees wat er nu langzaam maar zeker gaat gebeuren. Zal hij dan toch nog gelijk krijgen?