Het plan van VVD-Kamerlid Middendorp om het toezicht op het gebruik van algoritmen te versterken via een algoritmetoezichthouder, is niet effectief. Dat betoogt hoogleraar accountancy Marcel Pheijffer in het FD. Volgens het plan zouden accountants een grote rol krijgen in dat toezicht.
Middendorp wil een speciale algoritmetoezichthouder laten oprichten. Organisaties zouden hun algoritmegebruik ook moeten opnemen in de jaarlijkse rapportagecyclus. Pheijffer ziet er geen heil in, al twijfelt hij niet aan de goede bedoelingen van de VVD’er: ‘Zijn intenties zijn goed, hij wil mensen niet ‘in een digitale jungle overlaten aan de sturing van algoritmen’, zeker niet daar waar deze hen emotioneel of financieel kunnen benadelen.’ Maar de argumenten die Middendorp gebruikt, overtuigen Pheijffer ‘totaal niet’. ‘Hij wijst zonder overdrijving op het bestaan van ‘miljoenen algoritmen’. Hij wil deze niet allemaal controleren, maar naar risicoprofiel inzicht verwerven in wat algoritmen precies doen: welke kansen ze bieden en welke de samenleving juist kunnen schaden. Vooral dat laatste raakt de verantwoordelijkheid van de overheid.’
MKB ten onrechte ontzien
Het toezicht zou vorm moeten krijgen via rapportage van instellingen die algoritmen gebruiken, verklaringen van externe accountants en een algoritmetoezichthouder. ‘Anno 2019 is er bijna geen instelling denkbaar die zonder automatisering en algoritmen werkt. Hoe lang zal het duren voordat er geen instelling meer is die zonder de toepassing van kunstmatige intelligentie functioneert? Wat zullen de administratieve kosten zijn van dit circus van rapportage, controle en toezicht? Middendorp geeft beperkt antwoord op dergelijke vragen: hij wil het MKB ontzien, geen onnodige administratieve lasten creëren en hij verwacht met een kleine organisatie het toezicht uit te voeren. Daarbij negeert hij dat misbruik juist ook in het MKB kan plaatsvinden en dat rapportages en accountants geld kosten.’
Kleine algoritmetoezichthouder geen oplossing
Pheijffer vraagt zich af of Middendorp het probleem wel serieus neemt als hij denkt dat het met een kleine toezichtsorganisatie valt op te lossen. ‘Waaraan kan de maatschappij vertrouwen ontlenen dat instellingen actief en eerlijk zullen gaan rapporteren over algoritmen met een hoog risico, gebreken in interne beheersingssystemen en negatieve resultaten van algoritmen?’
Accountants niet klaar voor algoritmecontrole
De hoogleraar vraagt zich ook af of accountants er wel toe uitgerust zijn om ‘mee te kijken’ met algoritmegebruikende instellingen ‘of kunnen zij hun tijd en energie beter steken in adequate controle van de financiële verslaglegging?’
‘Zijn in control-verklaringen in die financiële verslaggeving inmiddels niet dusdanig ineffectief gebleken, dat daarin nog geen begin van een oplossing ligt?’
Kloof tussen overheid en bedrijfsleven
Pheijffer bestempelt Middendorps plannen als onvoldoende doordacht en ineffectief. Wel is het nodig om misbruik van algoritmen aan te pakken. ‘De initiatiefnota toont echter onbedoeld de grote kloof tussen de overheid en het bedrijfsleven, dat op dit punt veel verder is in denken en doen.’ De overheid zou zelf in staat moeten zijn de belangrijkste risico’s die aan algoritme kleven, te benoemen en het beleid daarop af te stemmen, vindt Pheijffer. ‘Je afhankelijk maken van zelfrapportages is niet meer dan een zwaktebod.’ Hij noemt het ICT-gebruik van de Belastingdienst als voorbeeld. ‘Zolang de overheid op dit vlak prehistorisch acteert, lijkt mij een effectieve aanpak van algoritmen, kunstmatige intelligentie, hightech en fintech te hoog gegrepen.’
Geef een antwoord