Accountancy Vanmorgen vraagt drie MKB-accountants naar hun mening over de aanbevelingen in het CTA-rapport van 30 januari. ‘De Big4 kunnen gaan feesten. Zij worden met fluwelen handschoenen aangepakt.’
Proportioneel
Erik Jan Kreuze (Afier Accountants voor Mens + Maatschappij, 50 medewerkers) heeft, zoals het een accountant betaamd, de 22 aanbevelingen van de commissie CTA even in een spreadsheet gezet. Bij negen aanbevelingen zette hij een plusje, bij zes een vraagteken en bij zes ‘o.d.’ (open deur). Slechts één aanbeveling kreeg een afkeurend minnetje. ‘In het persbericht gebruikt de CTA het woord “proportioneel”. Daar ben ik blij mee. Je kunt de sector niet over één kam scheren, one-size-fits-all werkt niet. Ik ben ook tevreden met de wetenschappelijke aanpak van de commissie. Er is gestreefd naar objectivering van de begrippen “kwaliteit” en “kwaliteitsmeting”. Dit helpt de discussies tussen toetsers, toezichthouders en accountants. Ik vind dat deze commissie empatisch en weloverwogen te werk is gegaan.’
Cultuurverandering
Kreuzes grootste vraagteken betreft de opmerkingen over cultuurveranderingen bij accountants. Hij deelt de analyse van de CTA dat deze noodzakelijk is en geeft een voorbeeld uit eigen praktijk. ‘Wij voegen onze interne review van controles toe aan ons verslag zodat de klant inzicht krijgt in onze werkwijze en onze eigen kwaliteitsborging. Laatst namen we iemand aan die van de Big4 kwam. Die was hoogst verbaasd dat wij reviewnotities gewoon laten staan in onze dossiers en dat wij uitkomsten van toetsing delen met onze klanten. Daar zie je dus een cultuurverschil. Wat ik echter mis in het CTA-rapport zijn concrete aanbevelingen om een meer open cultuur te krijgen. Hoe moeten we dat doen? Het is bepaald niet eenvoudig, zo is gebleken.’
Kliklijn
De enige aanbeveling waar Kreuze een streep door zou willen zetten, is de twintigste. Dit betreft het instellen van een ‘kliklijn’ voor accountants als zij gebreken in de uitvoering van controles door andere accountants constateren. ‘Dit roept bij mij hele vervelende associaties op. Klikken doe je niet. Als je een professional bent, bel je die collega gewoon op en zeg je wat je ervan vindt. Een vijand vleit, een vriend spreekt de waarheid.’
‘Weinig uitwerking’
Carel Verdiesen (zelfstandig gevestigd accountant) constateert dat er iets met de commissie gebeurd moet zijn na de tussenrapportage in oktober 2019. ‘Ik vind dit eindrapport veel straffer dan het tussenrapport. Kennelijk voldoen de huidige commissarissen niet. En het toezicht moet volledig bij de AFM komen te liggen. Okee, maar hoe ziet de commissie dan de taak van de AFM? En werkt dat helemaal door naar de samenstelpraktijk? Wat betekent dit voor de toezichthoudende rol van NBA en SRA? En waar doen die hun werk dan niet goed? Kortom, ik vind dit rapport een goede aanzet naar een mogelijke kerntaak van de accountant (betrouwbare verslaggeving). Maar het zal afhangen van de concrete invulling of er daadwerkelijk verbeteringen komen. Dat kan nog een hele opgave worden.’
Impact op andere accountants
De CTA heeft vooral gekeken naar de kwaliteit van de wettelijke controles. Maar volgens Verdiesen zullen de aanbevelingen, en de maatregelen die eruit gaan volgen, onherroepelijk impact hebben op niet-controlerende accountants. ‘Zij vallen buiten de scope van dit rapport maar zullen de gevolgen zeker gaan merken.’ Gaan deze maatregelen ertoe leiden dat nog minder kantoren in aanmerking gaan komen voor een vergunning?
Alle onder zelfde toezicht
Fou-Khan Tsang (CEO van Alfa, 1000 medewerkers) is niet erg geschokt door de transparante kwaliteitskpi’s waar de CTA voor pleit. Die zijn voor de MKB-kantoren niet zo’n grote uitdaging, omdat dit al in de 53 maatregelen stond. ‘En dat alle accountants onder hetzelfde toezicht moeten komen was ook een te verwachte stap. Maar dat zal ook voor veel MKB-accountants een uitdaging betekenen. Immers, nu zal duidelijk worden of NBA en SRA te licht toetsen en of hun toetsing ook aan de AFM-norm voldoet.’
FD slaat plank mis
Tsang heeft zich verbaasd over de analyse van het Financieele Dagblad. Die vindt het instellen van een sterke raad van commissarissen (RvC) de meest in het oog springende aanbeveling. ‘De commissarissen moeten zich voornamelijk gaan bemoeien met de interne controle op kwaliteit, investeringen en beloningen en winstdelingen,’ schreef de krant op 30 januari. ‘Nu besturen accountants zichzelf en hebben alleen de grootste vijf kantoren een RvC. Die zijn pas enkele jaren geleden ingesteld en hebben weinig bevoegdheden ten opzichte van de raad van bestuur.’ Tsang: ‘Hier maakt het FD toch een grove fout. Er zijn accountantskantoren die al ver voor alle onderzoeken en ver voor de grote vijf een echte onafhankelijke RvC hadden. Alfa heeft die al sinds 1999 en ook de andere vier “agrarische” accountantskantoren hebben al heel lang een onafhankelijke RvC. We hebben het over een groep kantoren met een gezamenlijke omzet van 400 miljoen euro en 3700 medewerkers.’
Big4 viert aan het bier
Aanbeveling 17 luidt dat er betere communicatie moet komen tussen raden van commissarissen en aandeelhouders over opdrachtverlening aan accountant. Tsang: ‘Dat is mijn inziens de wereld op zijn kop en maakt de accountant niet sterker in zijn onafhankelijke rol. Ik zou dit juist willen omdraaien: de accountant moet iets gaan zeggen over het kwaliteit van het interne toezicht inclusief de RvC. Mijn eindconclusie luidt dat MKB-accountants de strijd verliezen in de rapportenoorlog. Voor de MKB-kantoren zijn de aanpassingen het grootst. De Big 4 kunnen feest gaan vieren, want zij worden met fluwelen handschoenen aangepakt.’
In de reactie van deze drie prominenten komt duidelijk de grote diversiteit binnen de accountancy naar voren, terwijl de focus van het CTA-rapport op de wettelijke controles ligt. Wanneer ik dit zo bezie lijken mij diverse scenario’s denkbaar. Zo kunnen de maatregelen die er voor de sector wettelijke controles gaan komen in een, al dan niet schaalbare vorm, voor de gehele branche van toepassing verklaard gaan worden. Vraag: zit het mkb en haar accountants daar op te wachten?
Een andere variant is, dat er een duidelijke scheiding wordt aangebracht tussen de controle- en de samenstelsector, waarvoor (al dan niet in een federatie samenwerkende) organisaties met eigen regelgeving in het leven worden geroepen. Vraag: zou hierdoor niet meer recht gedaan kunnen worden aan de behoeften van het mkb en haar accountants?