‘Mijn indruk van de sector is dat we er nog lang niet zijn. Accountants zuchten en steunen over hoe hard ze bezig zijn. Qua structuur, mogelijkheden om controles te verbeteren en het vertrouwen van het publiek terug te winnen zijn ze er nog lang niet.’ Accountancy Vanmorgen in gesprek met Henk Nijboer.
Op basis waarvan trekt u deze conclusies?
‘Op basis van de rapporten die er verschenen zijn, maar ook op basis van wat ik zelf vind. Het partnermodel is niet meer van deze tijd. De sector komt er zelf niet aan toe om daar wat aan te doen. Ik ben een voorstander van audit only. In de UK speelt deze discussie ook. Accountants hebben een publieke taak: goede controles, betrouwbare cijfers en dat moet je losknippen van consultancy en fiscaal advies.’
Kantoren maken wel degelijk onderscheid tussen audit en de rest.
‘Maar wanneer ze willen investeren in kwaliteit dan krijgen zij wel de scheve gezichten van de consultants en de fiscalisten, “gaat van onze winst af.” Die druk moet er wel af.’
Onderzoekers van de MCA zeggen dat dit niet automatisch tot betere kwaliteit leidt.
‘Ja, maar ik laat me niet alleen leiden door rapporten. Ik vind dat we dit bij wet moeten regelen. Audit is wettelijk geregeld en dat verhoudt zich niet tot commerciële taken als consultancy en fiscaal advies. Ik vind dat fiscalisten en consultants mooie sier maken met de naam van onafhankelijke accountants. Dat vind ik niet bij elkaar passen. Ik vind ook dat we dit als Nederland niet alleen moeten doen. We moeten dat internationaal regelen. In Engeland wordt die discussie meer gevoerd vanuit marktordening, maar ze trekken wel de zelfde conclusie.’
Het MCA-rapport is mede tot stand gekomen op basis van uw initiatief, bent u daar blij mee?
‘Beide rapporten zijn behulpzaam. Ze trekken niet precies dezelfde conclusies, maar stellen wel allebei: Er is wel wat gebeurd, maar het is nog niet voldoende. Dat vind ik goed.
Wat ik in beide rapporten mis is een discussie over beloningen. In bijna alle sectoren een heet hangijzer. Of het nu gaat om medisch specialisten, bankiers, verzekeringssector. Er wordt omheen gelopen, terwijl dit wel wezenlijk is voor het maatschappelijk draagvlak. Gemiste kans, wanneer je iets een publieke taak vindt moet je ook daarover een opvatting hebben. Een passende beloning? Vele tonnen vind ik dan niet verdedigbaar. Ik had het de sector toegewenst dat zij zelf met die conclusie zouden komen. Dat zal de politiek dus moeten doen.’
Hoe zou minister Hoekstra moeten reageren?
‘We hebben straks gewoon een debat, onze opvattingen zijn bekend.’
Vertrouwen is een containerbegrip en niet iedereen is negatief.
‘De VEB (Belangenbehartiger van beleggers, red.) is best wel kritisch. Commissarissen van ondernemers zijn misschien positiever, maar hebben een direct belang. Het gaat ook over de verwachtingskloof. Ik vind meer aandacht in de verslaggeving en de controle voor de continuïteit van een onderneming of instelling van belang. Risico’s moet je goed benoemen en helder voor het voetlicht brengen. Dat gebeurt nog steeds niet en is wel noodzakelijk wil je het vertrouwen van de maatschappij hebben. Lees eens een goedgekeurd accountantsrapport bij een goedgekeurde jaarrekening. Dat is meer een cryptogram en dat is niet goed.’
De boetes die de AFM aan EY en PwC oplegde omdat op basis van het AFM-dossieronderzoek de kwaliteit van hun audits niet zouden deugen zijn door de rechter tot twee keer toe van tafel geveegd. Wat gaat er nu aantoonbaar fout? Hoeveel jaarrekeningen worden er onterecht goedgekeurd?
‘Dat is een goede vraag en daar geeft de AFM geen antwoord op. Niemand heeft daar een antwoord op. Wat de AFM zegt is: Jij (accountant, red.) mag op basis van je controle niet tot de conclusie komen dat je voldoende onderzoek gedaan heb om tot de conclusie te komen dat de jaarrekening okee is. Maar de controlemethodiek van de toezichthouder, daar ga ik mij als tweede kamerlid niet mee bemoeien. Dat vind ik echt aan de toezichthouder om dat goed vorm te geven.’
De discussie zou toch moeten gaan over: vertel waar het fout gaat. Wat zijn de incidenten. Wat wordt onterecht goedgekeurd? De grote schandalen in accountancy zijn inmiddels zo’n 5 á 6 jaar oud.
‘Is dat zo? Kijk eens naar al het gedoe rond trustkantoren die werken met financiering door buitenlands grootkapitaal. Wat is de rol daarin van accountant?
Ik ben het wel met Marcel Pheijffer eens dat een accountant geen fraude-expert is. Maar je moet daar wel oog voor hebben. Alleen vertrouwen op het management en de handtekening is onvoldoende. Ik ben er niet van overtuigd dat dit bij accountants allemaal goed geregeld is.’
Gaat er nu echt wat veranderen?
‘Dat denk ik wel. De minister zal er ook wat mee moeten. Eigenlijk heeft de accountancysector geluk. Deze minister doet eigenlijk niks. Op geen enkel terrein. Hij kondigt weer een commissie aan, maar uiteindelijk heeft de keizer weinig kleren aan. Dus het lijkt alsof de sector de dans ontspringt. Maar goed, dan komt er een andere minister en dan zal er op enig moment wel ingegrepen worden.’
Ingrepen. Audit only?
‘Wat mij betreft wel: beloningsbeleid, een onafhankelijke Raad van Commissarissen die er wel gaat komen. Dit wordt ook wel bij middelgrote kantoren ingevuld. Zwaarder aanzetten continuïteitsverklaring.
Werkdruk is ook zo’n maatschappelijk probleem. Ik spreek daar ook over met mensen. Het wordt al jaren als probleem erkend, maar er wordt bar weinig aan gedaan. Wat zijn de mogelijkheden om in deeltijd te werken? Dan zie je dat het nog wel een oude-mannen-cultuur is. De cultuur aan de top, natuurlijk de ene CEO is de andere niet, maar bij sommigen denk je: we gaan 40 jaar terug in de tijd.
Up or out is geen houdbaar model, daarmee jaag je mensen over de kling. Naast dat mensen gek worden van het afvinken in plaats van het echt een oordeel geven. Je wilt toch als accountant gezaghebbend en volgens de methodiek die ervoor staat kunnen zeggen: deze cijfers kloppen. En niet er een boekwerk naast houden met: heb ik alle processen gevolgd. Dan krijg je niet per se de beste controle.’
Dat is wel waar de AFM bij haar controles zo op focust…
‘Weet ik. Daar moeten we van terug. Naar het vakmanschap van de accountant. Dan heb je ook weer lol in het uitoefenen van je vak. Je ziet dit overigens ook bij banken en hypotheekverstrekkers. Die hebben in het verleden woekerpolissen verkocht en staan nu onder toezicht. Dan krijg je situaties dat je best wel een hypotheek mag verstrekken aan ZZP’ers of mensen met een laag inkomen, maar niemand durft. Dat dreigt hier ook. Dat je alleen maar bezig bent om aan de norm te voldoen. Terwijl je voor de inhoud – het leukste van je werk – weinig tijd en aandacht hebt. Dat is onbevredigend.’
FH
Geef een antwoord