Na een gefaseerde invoering hebben sinds vorig jaar alle accountants met het nieuwe stelsel voor permanente educatie te maken dat door de NBA is ingevoerd. Er is geen verplichting meer om veertig PE-punten te behalen en de accountant heeft meer vrijheid bij het invullen van zijn of haar permanente educatie. Wat zijn de eerste ervaringen met het nieuwe PE-stelsel?
Aan het begin van het jaar had Bibi van den Bragt nog enthousiast leerdoelen geformuleerd. En toen brak het drukke werkseizoen aan. Meerdere maanden, en veel werk voor klanten later, bleek het contrast tussen haar ambitie en het behaalde resultaat. ‘Toen ik mijn doelen er weer eens bij pakte, bleek dat daar toch wel erg weinig van was terechtgekomen.’ Het viel Van den Bragt tegen om zelf invulling te geven aan haar permanente educatie. ‘En naderhand komt dan nog alle reflectie. Dat was ik ook al niet gewend en kostte flink meer werk, in vergelijking met het registreren van de PE-punten.’ Van den Bragt was in 2017, toen zij werkte voor Full Finance Consultants, een van de deelnemers aan de pilot van het nieuwe systeem van permanente educatie.
Zelfdiscipline
Na afloop van die pilot – de resultaten daarvan zijn gebruikt bij het optuigen van het nieuwe stelsel voor Permanente Educatie, ofwel PE – was ze kritisch. Van den Bragt vroeg zich vooral af of alle accountants wel over voldoende zelfdiscipline beschikken om op deze manier te investeren in vaktechnische permanente educatie en de evaluatie daarvan. ‘Dat is eigenlijk niet veranderd sindsdien. Tijdens de pilot had ik behoorlijk enthousiast leerdoelen geformuleerd en ik was ook wel nieuwsgierig naar de andere vormen van leren die in het nieuwe systeem zijn toegestaan. Het leek me leuk daarmee wat te experimenteren. Maar in de loop van het jaar ben je natuurlijk heel druk met allerlei andere werkzaamheden.’ Met als gevolg een uitdagende verantwoordingsopgave, stelt Van den Bragt: ‘In het oude systeem was dat bij mij nooit een issue.’
Tegenwoordig is Van den Bragt compliance officer bij BonsenReuling Accountants & Adviseurs. De les die zij trekt uit haar ervaring met het nieuwe PE-stelsel? ‘Het nieuwe systeem biedt weer mogelijkheden om een beetje buiten de gebaande paden te gaan als je er serieus mee omgaat. Maar dat vraagt dus heel veel zelfdiscipline, zowel qua planning als om het daarna uit te voeren en te evalueren.’
Geen puntjes afvinken
De NBA is tot nu toe in grote lijnen positief, vertelt Sandra Kroon, hoofd Lerend Beroep bij de beroepsvereniging. ‘Het is te vroeg om nu al grote conclusies te trekken, maar we hebben de eerste steekproeven over het PE-jaar 2020 vorig jaar opgevraagd en ons viel een aantal dingen op. Ten eerste: we hebben bepaald niet de indruk dat mensen minder aan permanente educatie zijn gaan doen. Accountants nemen hun persoonlijke ontwikkeling heel serieus.’
Wat Kroon wel bemerkt is de behoefte aan goede uitleg: ‘In sommige gevallen blijkt dat we de hele procedure nog beter moeten uitleggen. Kijk, als accountant moet je wel écht aan de bak. Zomaar even een formulier invullen, daarmee kom je niet weg. Je zult de handleiding goed moeten lezen, je verdiepen in wat je nu eigenlijk wil. De meeste accountants hebben er niet veel moeite mee hun werkzaamheden goed te beschrijven, maar op de vraag wat het moet opleveren zie je dat het al moeilijker wordt. Mijn idee: lees de handleiding goed voor je begint.’
Er worden nog steeds veel cursussen gevolgd, op de manier waarop het altijd ging. Tegelijk valt Kroon ook een duidelijke toename op van informele leervormen. ‘Zoals zelfstudie en learning on the job bijvoorbeeld. Wij zijn daar blij mee, want dat was een van de doelstellingen van de omslag: laat het goed aansluiten bij jouw persoonlijke beroepsontwikkeling in relatie tot je werkzaamheden en ambities. Dat is pas echt maatwerk.’
De reflectie is uitdagend
Al doende werkt de NBA nog aan een betere voorlichting over het nieuwe PE-systeem, vertelt Kroon. ‘Op basis van de vragen die binnenkomen bij onze helpdesk zoeken we naar de beste manier om accountants te helpen. Zo zien we bijvoorbeeld dat het de eerste keer nog best lastig is om een plan te maken en dat gestructureerd op te schrijven. Er zijn ook leden die het onderdeel reflectie moeilijk vinden. We proberen zo goed mogelijk te helpen door een keur aan voorlichting: handleiding, FAQ’s, voorbeeldportfolio’s, etcetera. De eerste steekproeven die we vorig jaar hebben gedaan, laten een wisselend beeld zien van de kwaliteit van de PE-portfolio’s. Per saldo gemiddeld al heel behoorlijk, maar hier en daar nog ruimte voor verbetering. Maar goed, alle begin is moeilijk. Wij zijn in ieder geval tevreden met wat we zien: accountants die hun permanente educatie voortvarend oppakken.’
In 2024 zal de NBA het nieuwe systeem evalueren en sectorbreed alle ervaringen toetsen. Kroon: ‘Dit jaar volgt er al een enquête onder leden die deel uitmaken van de steekproef 2022 om op te halen hoe het ze vergaat met de nieuwe systematiek. Als daar een duidelijk beeld uitkomt, gaan we natuurlijk direct al aan de slag om bij te sturen, daarmee wachten we niet tot 2024.’
Hoe specifieker je leerdoelen, hoe beter
‘Er wordt veel gevraagd van accountants in het nieuwe systeem’, constateert ook Servaas Vrijburg, directeur van Fiscount. ‘De meesten dachten aanvankelijk: mooi, de kwantiteitsdruk gaat ervan af. Maar inmiddels zijn veel accountants toch wel een beetje geschrokken van wat ze wél moeten doen. Er is weerstand tegen het nieuwe systeem, al zal dat binnen enkele jaren afnemen als er meer routine is. Ik hoor wel terug dat de zelfdiscipline als pittig wordt ervaren, ook omdat accountants naast hun reguliere werkzaamheden nu heel druk zijn met onder andere alle coronasteunregelingen. De klant gaat dan vaak toch voor.’
Nog lang niet alle accountants hebben scherp op hun netvlies staan wat er van ze wordt verwacht, merkt Vrijburg. ‘Wat me bijvoorbeeld al opviel, is dat accountants er moeite mee hebben de drie tot vijf leerdoelen te vinden. Dat gaat de eerste een of twee jaar nog wel lukken, maar daarna weten ze het veelal niet meer. Ook blijven sommige accountants hangen in heel algemene leerdoelen, in de trant van ik wil meer leren over dit of dat. Terwijl je echt wel concreet moet worden, specifieke vaardigheden moet benoemen en moet kunnen aangeven hoe je het leerdoel wil bereiken en toepassen in de praktijk.
Ook viel het veel accountants niet mee het reflectieverslag te maken, heb ik al wel gemerkt. In veel POP’s die ik heb gezien, werd meer een soort beschrijving gegeven van wat er was uitgevoerd, zonder reflectie op wat je als accountant hebt geleerd en wat je daarmee in de praktijk gaat doen. Daarin moeten nog wel stappen worden gemaakt. Als je dat nog nooit hebt gedaan, is het behoorlijk lastig een reflectieverslag te maken. Vooral voor oudere accountants, want in de opleidingen is daarvoor tegenwoordig al wel meer aandacht. Wat dat betreft is het eigenlijk wel bijzonder dat dit van accountants wordt gevraagd zonder dat er een verplichte training of iets dergelijks aan ten grondslag ligt. Het is echt een vaardigheid die je eerst zult moeten ontwikkelen.’
Zachte leerdoelen zijn een uitdaging voor het tuchtrecht
Maar wat als je faalt in het behalen van je PE-doelstellingen? Bij de Accountantskamer kwamen onder het oude PE-regime relatief weinig tuchtzaken voorbij over het niet-behalen van de veertig PE-punten, vertelt voorzitter Sandra Schreuder. ‘Vorig jaar zijn er 67 zaken geweest over de cyclus 2016 tot en met 2018, waarvan er zestig de zitting hebben gehaald. Maar ook op de zitting zijn daarvan nog weer 24 zaken ingetrokken, omdat er bijvoorbeeld omstandigheden bleken te zijn waardoor een accountant in aanmerking kwam voor ontheffing. Dat is op zich niet heel veel als je naar het totale aantal accountants kijkt. Daar zaten slordige accountants bij, maar ook accountants die echt niets doen aan permanente educatie en vinden dat ze dat ook niet hoeven doen.’
Gezien de driejaarscyclus die de NBA hanteert, verwacht Schreuder pas op z’n vroegst in 2025 nieuwe PE-zaken bij de Accountantskamer, ook vanwege de overgangsperiode in verband met de gefaseerde invoering van het nieuwe systeem. Het is nog niet helemaal helder wat de Accountantskamer dan precies zal gaan toetsen. Schreuder: ‘Dat wordt heel interessant, het is wel een mooie uitdaging. De leerdoelen en hoe je die als accountant gaat bereiken, zijn boterzacht. Voor ons als Accountantskamer wordt het best wel lastig om dat te toetsen, ook omdat we geen HR-specialist in het College hebben. Misschien gaan we die kennis tegen die tijd nog wel in huis halen.’
Werkgevers bieden permanente educatie binnenshuis
Ligt er een taak voor accountantskantoren zelf? Bij BonsenReuling, waar Van den Bragt tegenwoordig werkt, is veel aandacht voor permanente educatie, vertelt ze. ‘We spannen ons in om collega’s te helpen, zodat ze er niet helemaal blanco in hoeven te stappen. Als kantoor waren we al gewend in house educatie aan te bieden en dat gaan we nu niet opeens heel anders doen. Het verschil is wel dat je je permanente educatie al veel eerder in het jaar moet hebben gepland, anders kun je je plan eigenlijk niet maken. Dat vraagt ook iets van de aanbieders van opleidingen. En met het portfolio moet je eigenlijk al veel meer door het jaar heen bezig gaan, want aan het eind van het jaar is het lastig reflecteren op dingen die je al aan het begin van het jaar hebt gedaan.’
Auteur: Misha Hofland
Deze bijdrage komt uit de tweede editie van het AV-magazine dat gaat over lifestyle en carrière. Dit magazine is verschenen in maart 2022.
Geef een antwoord