Als deze wet er komt, vertrekt Boskalis mogelijk uit Nederland. Met dit dreigement zette baggertopman Peter Berdowski de discussie over de wet Duurzaam internationaal ondernemen eind vorig jaar op scherp. Woensdag besprak de Kamer het voorliggende wetsvoorstel. Berdowski legde de politici via een videoverbinding uit wat volgens hem het probleem is.
Bedrijven die actief zijn in landen waar mensenrechten worden geschonden lopen het risico dat zij, via toeleveranciers en lokale partners, betrokken raken bij het uitbuiten van mensen of het schade toebrengen aan het milieu. Hoewel Nederlandse bedrijven zich al moeten houden aan de zogeheten OESO-richtlijnen (die duidelijk maken wat van ondernemingen verwacht wordt op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen bij het internationaal zakendoen) is er op gebied van mensenrechten, werkgelegenheid en arbeidsverhoudingen, en milieu nog geen wetgeving. ChristenUnie, D66, GroenLinks, PvdA, SP en Volt hebben een wetsvoorstel ingediend dat Nederlandse bedrijven aansprakelijk maakt voor misstanden bij ketenpartners in het buitenland.
In de cel
Het voorstel heeft tot verhitte reacties geleid. Ingrid Thijssen, voorzitter van VNO-NCW, zei vorige week dat directeuren van Nederlandse bedrijven in de cel kunnen belanden als mensenrechtenorganisaties een misstand op het spoor zijn gekomen bij een buitenlandse toeleverancier. CEO Peter Berdowski van baggeraar Boskalis liet in het Financieele Dagblad eerder weten: ‘Als Nederland qua internationaal zakendoen steeds meer gaat afwijken van de Europese of internationale ontwikkeling, dan worden wij gedwongen om na te denken of Nederland nog wel het ideale land is om gevestigd te zijn. Dat is geen dreigement, maar het staat bij ons op de agenda, net als bij andere ondernemingen.’
Woensdag mochten Thijssen en Berdowski in de Tweede Kamer uitleggen wat hun bezwaren tegen het wetsvoorstel zijn. Thijssen had vier bezwaren. Haar belangrijkste is dat dit soort wetgeving in haar ogen Europees dient te zijn in plaats van nationaal. ‘Anders krijgt een en dezelfde toeleveringsleverancier in een ontwikkelingsland te maken met verschillende eisen, afhankelijk van het land waar zijn klant vandaan komt. Ook worden Nederlandse bedrijven zo op achterstand gezet.’ Een ander bezwaar is voor VNO-NCW en MKB Nederland de persoonlijke aansprakelijkheid. Directeuren van Nederlandse bedrijven kunnen vervolgd worden vanwege misstanden bij een buitenlandse toeleverancier. ‘Dit past niet in een rechtsstaat en de Raad van State was er zeer kritisch over’, hield Thijssen de Kamer voor. ‘Boetes en straffen kunnen averechts werken. Als het leidt tot compliancegedrag, dus zorgen dat alles op papier in orde is, dan schieten we niets op.’
Ever Given
Peter Berdowski wilde het beeld wegnemen dat zijn bedrijf wegloopt voor zijn sociale en maatschappelijke verantwoordelijkheid. Dat is geenszins het geval, aldus de baggertopman. ‘Maar de projecten die wij uitvoeren zijn per definitie controversieel.’ Hij doelde daarmee op het feit dat Boskalis onder meer actief is in dictaturen. Verwijzend naar het lostrekken van het schip de Ever Given in het Suezkanaal: ‘Kun je dat straks nog wel doen als het desbetreffende land geleid wordt door een dictator? Kun je windparken op zee aanleggen als toeleveranciers schepen gebruiken die worden aangedreven met fossiele brandstof en dus veel CO2 uitstoten?’
Kolonialisme
Berdowski: ‘In dit wetsvoorstel staat zorgplicht centraal. Maar die wordt in de wet niet nader gespecificeerd. Wel biedt de wet de rechter de mogelijkheid te laten toetsen of de onderneming zijn zorgplicht in voldoende mate vervult. Dat is omgekeerde bewijslast. Het is aan ons, de ondernemer, om de rechter ervan te overtuigen dat wij ons voldoende inspannen om onze zorgplicht te vervullen. Wat betekent dit straks als een partij naar de voorzieningenrechter stapt en claimt dat wij niet aan onze zorgplicht voldoen? En wat als deze partij eist dat een project onmiddellijk moet worden stilgelegd? En wat als de rechter inderdaad oordeelt dat een project moet worden stilgelegd in afwachting van een diepgaand onderzoek? Wat betekent dat voor onze contractuele verplichtingen? Welke klant wil straks nog met ons in zee als het risico is dat het project kan worden stilgelegd door een Nederlandse rechter? Als ik dit probeer uit te leggen aan internationale klanten en overheden wijzen zij mij er fijntjes op dat de tijd van imperiaal kolonialisme voorbij is en dat zij graag zelf vormgeven aan hun eigen toekomst.’
Deze wet tast de rechtszekerheid van Boskalis enorm aan, aldus Berdowski. ‘Vooral ook omdat deze wet niet alleen betrekking heeft op de toeleveringsketen. Daar is in Frankrijk en Duitsland al wetgeving voor. Deze wet gaat ook over afnemers, over klanten, en dat is anders dan in Frankrijk en Duitsland. Deze rechtsonzekerheid maakt het voor ons nagenoeg onmogelijk om vanuit Nederland te blijven opereren’, herhaalde de topman zijn eerdere dreigement het hoofdkantoor van het bedrijf te verplaatsen naar een ander land.
Convenanten voldoen niet
Vervolgens was het woord aan voorstanders van het wetsvoorstel. Drie vertegenwoordigers van arbeiders of boeren uit Bangladesh, Ghana en de Dominicaanse Republiek drongen aan op wetgeving. In eigen land valt dat niet te regelen, legde een vrouw uit Bangladesh uit: ‘Als hier in Bangladesh iemand zijn mond opendoet, luistert er niemand. Hij loopt wel het risico te worden ontslagen.’ Bestaande convenanten voldoen niet, aldus Manon Wolfkamp (MVO Platform): ‘Te weinig bedrijven doen daaraan mee. Als er wetgeving is, denken we dat veel meer bedrijven geneigd zijn zich bij convenanten aan te sluiten.’ Michiel Servaes van Oxfam Novib staat ook achter het wetsvoorstel: ‘Met deze wet verhuist het onderwerp van de afdeling stakeholder management naar de kern van het bedrijf.’
Kijk hier het rondetafelgesprek terug.
Geef een antwoord