Accountantsorganisaties met een reguliere vergunning voeren steeds vaker de wettelijke controle van de jaarrekening uit. Het aantal partijen met een vergunning voor het uitvoeren van wettelijke controles blijft dalen. Dit blijkt onder meer uit het rapport ‘Sector in beeld 2023’, dat de AFM dit jaar voor de tweede keer publiceert in aanvulling op Trendzicht.
Jaarlijks worden ongeveer 20.000 wettelijke controles verricht. Vanaf 2014 daalt het aantal organisaties dat hiertoe bevoegd is. In 2014 waren dit 430 kantoren, nu zijn het er 236, een daling van 45 procent. Hoewel de daling van het aantal accountantskantoren met een vergunning van 2020 op 2021 leek te stabiliseren, versnelt deze over 2022 enigszins en neemt deze met name over de eerste helft van 2023 fors toe. Het afgelopen jaar daalde het aantal bevoegde kantoren met 16, een daling van ruim 6 procent. De reden voor deze gestage afname ziet de AFM in fusies, overnames en het inleveren van vergunningen.
Stijgend marktaandeel
Inmiddels nemen accountantsorganisatie met een reguliere vergunning ruim 61% van de reguliere wettelijke controles voor hun rekening. In 2014 was dit nog 40%. Het aantal controles door kantoren met een OOB-vergunning blijft omgekeerd evenredig dalen. Deden zij in 2014 nog 64% van alle wettelijke controles, in 2022 was dit gedaald naar 39%. Een andere opvallende trend is dat het aantal accountantskantoren dat minder dan 15 wettelijke controles per jaar verricht verder afneemt. Dit is relevant omdat de AFM in 2021 constateerde dat bij accountantsorganisaties die minder dan 15 wettelijke controles per jaar verrichten, de kans significant groter is dat de kwaliteit daarvan tekortschiet. Het aantal accountantsorganisaties dat minder dan 15 wettelijke controles per jaar uitvoert, daalde van 304 organisaties (71%) in 2014 naar 83 organisaties (34%) in 2023.
Private equity
Accountantskantoren die samenwerken met private equity partijen namen in 2022 samen ruim 11% van de wettelijke controles voor hun rekening. Bij de consolidatieslag die gaande is in de Nederlandse accountancy kunnen investeringsmaatschappijen volgens de AFM hierin ‘op zichzelf’ een ondersteunende rol vervullen door de inbreng van kapitaal en specifieke expertise. Toch weegt de toezichthouder de risico’s van private equity partijen op dit moment zwaarder dan de mogelijke kansen. Zo ontstaan hierdoor aanvullende commerciële prikkels die mogelijk additionele risico’s opleveren voor de duurzame borging van de kwaliteit van de wettelijke controle. Ook wijst de AFM op het risico van mogelijke belangenverstrengeling met de private equity partij. De AFM blijft daarom in dialoog gaan met AO’s-RV die voornemens zijn zich te financieren met private equity of waarin private equity partijen (willen) participeren via een eigendomsstructuur. De AFM verwacht dat accountantskantoren minimaal aan de wettelijke vereisten voor de eigendomsstructuur voldoen.
Professioneel kritisch
Een professioneel kritische instelling (PKI) is belangrijk voor een goede wettelijke controle en het risicobewustzijn vraagt aandacht. De AFM maakt zich zorgen over de PKI op het niveau van de wettelijke controle en het risicobewustzijn van accountantorganisaties. Een goede uitvoering van de wettelijke controle start met een goed begrip van de controleclient en een tijdige en adequate identificatie en inschatting van risico’s van de client en de wettelijke controle opdracht. Risico’s zoals de integriteit van cliënten en prikkels in het bedrijfsmodel vragen alertheid van beleidsbepalers. In 2024 zal de AFM daarom met haar toezichtactiviteiten aandacht blijven vragen voor de PKI en het risicobewustzijn.
Cultuur
Ook de kwaliteitsgerichte cultuur en een thema als ‘de lerende organisatie’ vragen onverminderd aandacht van kantoren. Een kwaliteitsgerichte cultuur is een cultuur gericht op de duurzame borging van de kwaliteit van wettelijke controles. De AFM verwacht daarbij dat accountants aantoonbaar in control zijn over hun kwaliteit. Dit vraagt inzicht van het bestuur van de organisatie in de kwaliteit en in de factoren die de kwaliteit zowel positief als negatief beïnvloeden (en waar nodig opvolging daarvan). Een instrument dat kan helpen bij het kijken naar de verschillende factoren die kwaliteit beïnvloeden, is de kwaliteitscirkel (plan-do-check-act cyclus) en is effectief als deze volledig wordt doorlopen. In 2024 zal de AFM aandacht besteden aan de kwaliteitscirkel bij accountantsorganisaties met een reguliere vergunning.
Examenfraude
De recent aan het lichgekomen examenfraude bij accountantskantoren vraagt volgens de AFM om nader onderzoek naar de dieperliggende oorzaken en mogelijke bredere risico’s rondom gedrag en cultuur. De OOB-kantoren voeren momenteel onderzoeken uit naar examenfraude. De AFM roept hen op ‘voortvarend onderzoek’ te doen en daarna diepgaande oorzaakanalyses uit te voeren. Daarbij is het van belang scherp te zijn of dit gedrag ook niet op andere wijzen of plekken binnen de organisatie plaatsvindt. Uiteraard zal de AFM hier nauw bij betrokken zijn en blijven.
Kwetsbaarheden
In de accountancysector bestaan kwetsbaarheden die voortkomen uit de structuur van de sector en de manier waarop accountantskantoren opereren. In 2018 bracht de AFM het rapport ‘Kwetsbaarheden in de structuur van de accountancysector’ uit. De kwetsbaarheden die in dit rapport gesignaleerd werden, komen onder andere voort uit het verdienmodel, het bedrijfsmodel en het partnermodel. Deze kwetsbaarheden bestaan nog altijd. Het deel van de accountancysector waarop de AFM direct toezicht houdt is sindsdien wel veranderd: voorheen waren dit alleen de OOB-kantoren, sinds 2022 staan ook de kantoren met een reguliere vergunning onder direct toezicht van de AFM.
Download hier het volledige rapport.
Geef een reactie