Ondanks het uitgebreide pakket aan maatregelen dat de afgelopen tijd in de accountancy werd doorgevoerd blijven echt radicale vernieuwingen in de sector uit. Dat stelt het FD in een analyse van de vorige maand gepubliceerde studie van een werkgroep onder auspiciën van beroepsorganisatie NBA over het partner- en verdienmodel. Het dagblad ziet een aantal zogeheten nucleaire opties waar binnen de accountancy met enige regelmaat over wordt gesproken, maar invoering van de maatregelen is nooit echt een serieuze optie.
Daarbij gaat het volgens het FD om drie maatregelen die er nooit zullen komen:
Audit only
Een scheiding tussen advies en controle bij accountants is één van de vernieuwende maatregelen in de sector die nooit daadwerkelijk doorgevoerd zouden gaan worden. Het huidige model leidt tot spanningen op de werkvloer over de partnerbeloning, wordt breed erkend binnen de beroepsgroep. Ook audit only brengt kwaliteitsrisico’s met zich mee, stellen opponenten van radicale verandering. Zonder adviseurs in huis verdwijnt de directe toegang van accountants tot specialistische kennis over bijvoorbeeld IT, cybersecurity en vastgoedwaardering. Bij het controleren van de steeds complexere bedrijfsprocessen is deze kennis bijzonder nuttig. Inhuren van externe adviseurs kan, maar drijft de kosten op.
Ook ontbreekt hard wetenschappelijk bewijs dat de constructie van accountants en adviseurs in één organisatie de kwaliteit van de accountantscontroles zou aantasten. En dan is er nog de internationale component. De grote Nederlandse accountantskantoren zijn onderdeel van grote internationale netwerken, die allemaal controle en advies combineren. De Nederlandse tak van KPMG of Deloitte kan hier niet zo maar uitstappen, zonder grote internationaal opererende klanten als ING of Philips te verliezen.
Accountants in overheidsdienst
Een tweede radicale vernieuwing is het weghalen van de wettelijke controles bij de commerciële accountantskantoren en ze neerleggen bij de overheid. Dit maakt een einde aan de praktijk dat de accountantsorganisatie wordt betaald door het gecontroleerde bedrijf. Hiermee wordt het risico weggenomen dat de accountant te veel zijn oren laat hangen naar zijn opdrachtgever en niet kritisch genoeg de jaarrekening controleert, is de gedachte. Maar ook deze optie brengt, los van wederom het internationale speelveld, risico’s met zich mee. Zonder marktwerking verdwijnen mogelijk de prikkels bij accountants om te innoveren en de kwaliteit te verbeteren, ziet het FD.
Afschaffen partnermodel
Het verlies van betrokkenheid bij de organisatie ligt ook op de loer als het partnerschap verdwijnt en accountantskantoren meer als een normaal bedrijf worden geleid, met externe bestuurders en aandeelhouders.
Accountants zouden de neiging kunnen krijgen, is een veelgehoorde opvatting, om grotere risico’s te nemen op het moment dat zij geen eigenaar meer zijn van het kantoor en geen bestuursverantwoordelijkheid meer dragen. Ook dreigt het meester-gezel systeem te verdwijnen, waarbij partners hun kennis en ervaring overdragen aan jonge accountants. Het vak wordt hierdoor minder aantrekkelijk.
De voordelen van het afschaffen van het partnermodel – effectievere aansturing van het kantoor, meer mogelijkheden om extern kapitaal aan te trekken – zouden niet opwegen tegen deze risico’s.
Fouk Tsang zegt
Ik zal nog met een uitgebreidere reactie komen in een van mijn komende columns. Maar ook dit verhaal van de stuurgroep riekt toch wel weer heel erg naar wij van wc eend adviseren wc eend en er is geen anders businessmodel mogelijk dan wc eend. De maatschap wordt en het bijbehorende ondernemerschap wordt mooi geromantiseerd. en de meester gezel rol klinkt ook iets uit het tijdperk van twee eeuwen geleden. Kortom het beroep moet durven te veranderen anders worden we veranderd.