Accountants opgelet: drie veelvoorkomende fraudegevallen

In Nederland heeft een aantal dienstverleners te maken met de verplichting om kritisch naar hun cliënten te kijken voor en tijdens het leveren van hun dienst. Deze verplichting volgt uit de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft). Deze wet is (met name) in het leven geroepen om te voorkomen dat onderwereldfiguren hun illegaal verkregen vermogen in het zakenverkeer aanwenden voor legitieme doeleinden.

Als accountant kun je hier ook mee te maken krijgen. Maar als er bij de aanname van een nieuwe klant geen duidelijke signalen zijn, dan neem je hem als dienstverlener toch vaak gewoon aan? Want de schoorsteen moet natuurlijk blijven roken. Maar als je even stilstaat bij de mogelijke gevolgen van het binnenhalen van een dergelijke klant zul je beseffen dat je er verstandig aan doet om je ogen open te houden. Dergelijke wolven in schaapskleren kunnen je weliswaar business opleveren, maar ook heel veel hoofdpijn.
In de praktijk komen de volgende zaken veelvuldig voor:
1. Stromanconstructies
2. Aandelenoverdrachten die niet kloppen
3. Faillissementen, strafbladen en belangrijke antecedenten vergeten te vermelden.

1. Stromanconstructies

Financiële dienstverleners zijn al geruime tijd bekend met de term UBO: Ultimate Beneficial Owner, ofwel: de uiteindelijk belanghebbende bij de te leveren dienst. Deze term is in het leven geroepen om duidelijkheid te creëren in een tweetal situaties. Ten eerste kan het voor komen dat een structuur zo groot en complex is, dat op een lager niveau in die structuur een entiteit een zakelijke dienstverlener kan inschakelen zonder dat de persoon boven in de structuur daar bij betrokken is. In zulke gevallen wil – en moet – een dienstverlener weten wie er uiteindelijk boven in de boom de dienst uitmaakt en uiteindelijk belang heeft bij de dienst. Dit is over het algemeen goed te achterhalen. Mocht het een grote internationale structuur betreffen dan kan het achterhalen en vaststellen van deze informatie wat voeten in de aarde hebben. Hier zijn doorgaans ‘legal opinions’ van advocaten of notarissen in andere jurisdicties nodig.

De tweede variant oogt wat simpeler, maar levert in de praktijk vaak de meeste problemen op. Het gaat dan om de situatie waarin een enkele BV zonder complexe structuur met één DGA een dienst aanvraagt, maar dat er toch onduidelijkheid ontstaat over wie nu de UBO is. Juridisch kan daar geen discussie over bestaan. Over de feitelijke situatie des te meer. Aangezien criminelen niet zelf op de radar mogen en willen verschijnen zullen zij een neutraal persoon gebruiken om de formele taken van aandeelhouder of bestuurder te vervullen. Deze persoon voert dan in de praktijk alle wensen uit van de criminele UBO die op de achtergrond opereert, waardoor deze persoon feitelijk deel kan nemen aan het zakelijk verkeer zonder met naam en toenaam bekend te zijn. Dit soort constructies zijn vaak lastig vast te stellen voor een dienstverlener. Er zijn echter een aantal situaties waarin je extra goed moet opletten en doorvragen:

• De contactpersoon heeft geen enkele kennis van zaken. Bijvoorbeeld een loodgietersbedrijf wordt vertegenwoordigd door een vrouw zonder enige kennis en inzicht in de branche.
• De contactpersoon is een hele jonge vrouw die lastig uit haar woorden komt. Het komt vaak voor dat jonge, kwetsbare meisjes door hun vriend, mannelijk familielid of anderen onder druk worden gezet voor dit soort doeleinden.
• De echtgenoot/echtgenote van de contactpersoon blijkt een onderneming te hebben gehad in dezelfde branche maar is failliet gegaan.
• De UBO komt pas later bij doorvragen boven tafel. Mogelijk met buitenlandse investeerders die niet direct betrokken willen zijn bij de oprichting.
• De enige aandeelhouder wordt geen bestuurder en schuift iemand naar voren als bestuurder.
• Bepaalde branches waarbij het vanuit fiscaal of juridisch oogpunt niet direct gangbaar is dat daarvoor een BV wordt opgericht i.p.v. eenmanszaak, of
• Ondernemingen waarbij goederen worden geïmporteerd of geëxporteerd of een groothandel.

Een voorbeeld: een persoon wil via ons een holdingconstructie oprichten. Bij de notaris blijkt dat hij/zij zelf geen aantoonbare kennis heeft in de branche, maar zijn/haar broer zou wel gaan helpen. Verder onderzoek van de notaris leert dat deze broer betrokken was in een faillissement. De onderneming had activiteiten in dezelfde branche. Dit leidde vervolgens tot een indicatie van een stromanconstructie waarbij de notaris wettelijk verplicht verder onderzoek moet verrichten. Dit onderzoek verloopt tegen uurtarief van de notaris en kan alsnog leiden tot het weigeren van de oprichting.

2. Aandelenoverdrachten die niet deugen

Zowel bij de oprichting van een besloten vennootschap, als bij een aandelenoverdracht die daarna plaatsvindt, is het opletten geblazen. Bij de oprichting kan sprake zijn van een stromanconstructie, zoals hiervoor aangegeven. Bij de aandelenoverdracht speelt dat even goed, maar nu aan twee kanten van de tafel. Er kan daarenboven ook sprake zijn van frauderen met de koopsom. Het is om deze reden dat notarissen in Nederland extra goed moeten oppassen wanneer aandelen worden overgedragen. Dit verklaart meteen waarom een aandelenoverdracht een stuk prijziger is dan een BV oprichting.
Het is aan de notaris om te beoordelen of iets wel of niet in de haak is. Hij heeft daar veel ruimte in. Een transactie kan 100% in orde zijn, toch kan een notaris weigeren deze uit te voeren omdat hij het abnormaal vindt dat, bijvoorbeeld, een meisje van 18 een taxibedrijf in haar eentje financiert en gaat besturen. Bij een dergelijke weigering hoort ook dat de notaris niet zijn honorarium restitueert.

Men kan zich goed indenken dat deze mededeling niet heel goed valt bij de betrokken partijen. Ben jij als accountant betrokken bij een dergelijke transactie, wees hier dan van te voren alert op en probeer partijen te informeren over wat hen mogelijk te wachten staat, en adviseer wellicht geheel af te zien van de transactie. Uiteindelijk is het aan de partijen zelf om te beslissen wat ze doen, maar dan heb je als accountant tenminste jouw werk gedaan.

3. Faillissementen, strafbladen en antecedenten

Het is in Nederland niet verboden om failliet te gaan, zowel zakelijk als privé. De personen die een dergelijk traject meemaken weten dat het geen pretje is. Wat wel verboden is, is het nalaten deze informatie te vermelden bij de oprichting van een BV bij de notaris. De notaris heeft deze informatie namelijk nodig in zijn afweging of hij de dienst wel of niet mag verlenen. Een ondernemer die meerdere keren failliet is gegaan vraagt in de regel namelijk om nader onderzoek. Is het iemand met over-ambitieuze plannen die een beetje vaak pech heeft gehad, of is er wellicht meer aan de hand en speelt deze man wellicht een kleinere rol in een groter geheel? Hetzelfde geldt voor het strafblad. Een uit de hand gelopen snelheidsovertreding speelt daarin een andere rol dan een veroordeling voor een economisch delict.

Het enkele achterwege laten van deze informatie is voor de notaris genoeg reden om geheel van de dienst af te zien. Het maakt daarbij niet uit of de feiten daarbij laakbaar zijn. Het enkele feit dat de ondernemer de feiten niet vermeldt – terwijl daar uitdrukkelijk naar gevraagd wordt – maakt hem te kwader trouw.

Conclusie

Waar moet je op letten als je als adviseur betrokken bent in een transactie tussen een ondernemer en een notaris:

• Stromanconstructies: identificatie van de UBO
• Kloppende waarderingen bij waardering van de koopprijs
• Antecedenten van de ondernemer: strafblad, faillissementen
• Komt alle informatie onmiddellijk op tafel of worden er dingen achtergehouden?
• Onderbuikgevoel: klopt het verhaal van de ondernemer?

Als hier complicaties optreden, wees je er dan van bewust dat diezelfde complicaties bij de notaris boven water zullen komen. In dat geval zal de notaris zijn honorarium niet restitueren en ook een melding moeten maken bij de autoriteiten op grond van de WWFT. Als accountant of adviseur ben jij niet verantwoordelijk voor het ontstaan van een dergelijke situatie. Je kunt wel   jezelf en alle betrokkenen veel tijd en moeite besparen door problemen tijdig te signaleren.

Diederick Cardon is hoofd juridische zaken bij Firm24