Externe druk en impactvolle ingrepen zijn nodig voor een succesvolle transformatie van de accountancysector. Dat concludeert de Monitoring Commissie Accountancy (MCA) vandaag in een nietsontziend eindrapport dat culmineert in dertig aanbevelingen. Volgens de MCA is de sector niet in staat om op eigen kracht het volgens haar hardnekkige patroon van herhaling te doorbreken.
Enig lichtpuntje: de accountancysector staat er beter voor dan bij de start van de werkzaamheden van de MCA. Na vijf jaar van maatregelen is het kwaliteitsbewustzijn binnen de sector verstevigd, wordt gewerkt aan cultuurverandering en zijn diverse ‘hoopvolle’ initiatieven in gang gezet. Daarbij zijn er wel koplopers en achterblijvers.
Structureel probleem
De prestatiekloof is echter niet gedicht. Accountantsorganisaties voldoen in onvoldoende mate aan het in wet- en regelgeving vastgelegde en door toezichthouders getoetste kwaliteitsniveau. De werking en effecten van de genomen maatregelen kunnen onvoldoende worden aangetoond en zijn niet duurzaam geborgd. Er is naar de mening van de MCA dan ook sprake van een structureel probleem. De MCA concludeert dat veel problemen helemaal niet nieuw zijn en telkens terugkeren.
Onacceptabel aantal onvoldoendes
Het aantal onvoldoendes bij kwaliteitsinspecties is met het oog op het publiek belang onacceptabel hoog, oordeelt de MCA. Dat geldt zowel: (1) nationaal en internationaal; (2) in het verleden tot zeer recent; (3) vastgesteld door toezichthouders en binnen accountantsorganisaties. Met name het feit dat kwaliteitstoetsingen binnen accountantsorganisaties de kwaliteitsgebreken onvoldoende blootleggen en deze dus niet voldoen aan het niveau van de toetsingen van toezichthouders, ziet de MCA als een belangrijk teken aan de wand: de lat van interne kwaliteitstoetsingen moet duidelijk hoger worden gelegd.
De geconstateerde kwaliteitsgebreken worden deels verklaard door de cultuur, werkwijzen en schadelijke prikkels binnen accountantsorganisaties. Belangrijk is echter ook dat het veelal om puur vaktechnische gebreken gaat, zo schrijft de MCA. ‘Hetgeen betekent dat het onderwerp vaktechniek nog een aantal stevige impulsen vergt.’
Nog geen cultuurverandering
De sector is blijkens vele beleidsrapporten en beleidsmaatregelen in beweging gekomen. Deze rapporten en maatregelen wijzen weliswaar in de juiste richting, maar maken niet dat er door alle lagen van de accountantsorganisaties heen, al sprake is van een daadwerkelijke cultuurverandering. Zo ervaren medewerkers duidelijke knelpunten zoals: werk-, tijds- en budgetdruk alsmede het vinden van de juiste balans tussen compliance en professionele oordeelsvorming. Het is de MCA gebleken dat er nog sprake is van een kloof tussen de toon aan de top en de beleving op werkvloer.
Zelfbeeld te positief
Het zelfbeeld van de beleidsmakers in de sector is overwegend te positief, constateert de MCA. Van een noodzakelijke integrale benadering van cultuur, leiderschap, organisatiecontext en gedrag is nog onvoldoende sprake en zonder een dergelijke benadering zullen genomen en nog te nemen maatregelen in de toekomst onvoldoende renderen.
Impactvolle ingrepen
Spraakmakende incidenten zijn voor de buitenwereld het tastbaar bewijs van kwaliteitsgebreken. Deze kunnen forse financiële gevolgen hebben voor degenen die schade hebben geleden, maar ook voor accountantsorganisaties zelf. Accountantsorganisaties zijn maatschappelijk onmisbaar en moeten een betrouwbare, solide en robuuste financiële infrastructuur borgen. Dit geldt in versterkte mate voor de grootste accountantsorganisaties (Big4). Dat rechtvaardigt niet alleen het stellen van hoge kwaliteitseisen aan hen, maar vergt ook een solide financiële weerbaarheid.
Marktwerking bevorderen
De MCA ziet de noodzaak om de marktwerking in de accountancysector te bevorderen en is om die reden voorstander van het uitvoeren van experimenten en pilots op het gebied van door de AFM onderzochte structuurmodellen. Bijvoorbeeld met joint audits, Rijksaccountants en het intermediairmodel.
Patroon van herhaling
De leden van de Commissie constateren een hardnekkig patroon van herhaling. ‘Door onvoldoende ingrepen door sector en andere betrokken partijen (zoals wet- en regelgevers en toezichthouders) keren dezelfde problemen steeds terug. Het is aan de Nederlandse accountancysector om een bijdrage te leveren dat patroon van herhaling te doorbreken en aan te tonen dat zij oprecht intrinsiek gemotiveerd en in staat is om tot daadwerkelijke kwaliteitsverhoging en cultuurverandering te komen. De MCA heeft er echter, juist ook omdat het huidige proces onder politieke druk is afgedwongen, onvoldoende vertrouwen in dat de sector daartoe op eigen kracht in staat is.’
Aanbevelingen
Daarom komt de MCA tot (in totaal dertig) aanbevelingen ten aanzien van onder meer de volgende aspecten:
versteviging en intensivering van het toezicht;
verscherping van vergunningsvoorwaarden (waaronder invoering ‘vliegurencriterium’ voor uitvoering wettelijke controles
door niet-OOBvergunninghouders);
opleggen van verplichtingen aangaande financiële weerbaarheid, geen winstdeling tussen audit- en adviestakken kantoren, transparantie en kwaliteit van systeemorganisaties (onder meer door ‘ring fencing’ en het verhogen van financiële reserves van de audittakken);
onafhankelijke rol en positionering van beroepsorganisatie NBA;
betere borging van het publiek belang in het regelgevend proces;
verdere versteviging van de rol van de accountant bij fraude en (dis)continuïteit.
Kritisch, maar niet negatief of somber
De MCA noemt haar rapport kritisch, de sector wordt een spiegel voorgehouden. ‘De MCA is niet somber of negatief over de toekomst: nationale en internationale impulsen komen het accountantsberoep ten goede en zorgen ervoor dat de accountant relevant kan blijven. Het is mede aan de accountancysector en de wetgever te bepalen hoe haar spiegelbeeld er in de toekomst uit zal komen te zien’, aldus de Commissie wier werk er op zit, maar toch niet helemaal. De MCA-leden pleiten in het rapport namelijk voor een opvolgende MCA ‘om voldoende druk op de sector te houden’. Ook is nog die andere commissie, de Commissie Toekomst Accountancysector (CTA) die dit voorjaar met haar finale rapport komt.
In het rapport zijn de dertig aanbevelingen in een overzichtelijke tabel gegoten. Deze begint op pagina 24.
Geef een antwoord