Witwasaanwijzingen niet concreet: ABN AMRO moet coffeeshophouder bankrekening geven

Banken worden met enige regelmaat op de vingers getikt omdat ze de Wwft onvoldoende naleven, maar in sommige gevallen vindt de rechter ze juist te streng. Zo moet ABN AMRO een coffeeshophouder de mogelijkheid geven om een zakelijke bankrekening te openen, heeft de rechtbank Amsterdam onlangs in kort geding bepaald. De aanwijzingen die de bank aanvoerde dat er via de coffeeshop geld wordt witgewassen zijn volgens de rechter onvoldoende concreet.

Uitspraak: ECLI:NL:RBAMS:2021:2098

De ondernemer exploiteert sinds 16 januari 1992 een coffeeshop in de vorm van een eenmanszaak. Hij heeft nooit problemen gehad met politie en justitie of met de gemeente. Zijn vergunning is in november 2020 weer verlengd na een Bibob-onderzoek.

Geld via rekening andere BV

Aanvankelijk maakte de coffeeshop voor het zakelijke betalingsverkeer gebruik van de privé-bankrekening van de ondernemer. Toen ING hem er in 2013 op wees dat dit niet was toegestaan, heeft hij op advies van zijn financieel adviseur met ingang van ongeveer 1 september 2013 voor onbepaalde tijd opdracht verleend aan B&D B.V. om de gelden voor de coffeeshop te beheren en de betalingen aan zijn crediteuren uit te voeren. Daar stond een beheervergoeding van 15% exclusief BTW tegenover. B&D, bestuurd door de broer van de ondernemer die ook de bedrijfsleider van de coffeeshop is, is speciaal voor dat doel opgericht. B&D bankierde eerst bij ING, maar besloot in 2018 over te stappen naar ABN. Het openen van een bankrekening bij ABN was geen probleem.

Geen zakelijke rekening voor coffeeshop

Begin 2020 liet ABN echter aan B&D weten dat de coffeeshop niet mag bankieren via de bankrekening van B&D. Die BV werd gesommeerd om daarmee te stoppen, de coffeeshop moest van de bank een eigen zakelijke bankrekening openen. ABN weigerde de ondernemer echter een zakelijke rekening, omdat “de diensten die u wilt afnemen in combinatie met uw klantprofiel niet passen binnen ons gematigd risicoprofiel”. Ook Rabobank, SNS Bank en ING wezen zijn aanvragen vervolgens af.

Kort geding tegen ABN

Bij de rechtbank Amsterdam vorderde de ondernemer in kort geding om ABN te veroordelen een zakelijke bankrekening op zijn naam te openen. ABN noemde ter verdediging – deels voor het eerst op zitting – een aantal redenen waarom de bank de ondernemer geen zakelijke rekening wil verschaffen. Voor de bank weegt naar eigen zeggen het zwaarst dat de ondernemer lange tijd zakelijk heeft gebankierd via privérekeningen en dat hij, toen hij er in 2013 op werd gewezen dat dat niet was toegestaan, ervoor heeft gekozen om via een speciaal opgezette constructie en tegen betaling van een hoge vergoeding te gaan bankieren via B&D, in plaats van een eigen zakelijke rekening aan te vragen. Dienstverlening als die van B&D is onderworpen aan een vergunningplicht en die BV beschikte niet over een vergunning, voerde ABN aan. Er was dus sprake van ondergronds bankieren, volgens de bank. Dat geeft de bank naar eigen zeggen weinig vertrouwen in de ondernemer. ABN verweet hem dat hij alleen door externe druk een bankrekening heeft aangevraagd, niet vanuit zijn eigen besef dat die nodig is voor integere dienstverlening.

Verdediging coffeeshophouder

De ondernemer bracht daar tegen in dat hij zich er niet van bewust was dat hij als eenmanszaak ook een zakelijke rekening moest hebben. Zodra hij erop werd gewezen dat hij het zakelijke verkeer niet via zijn privérekening mocht laten lopen, is hij daarmee gestopt. Hij stelt geen zakelijke rekening te hebben aangevraagd omdat hem na ingewonnen informatie duidelijk was dat dat niet eenvoudig zou worden, omdat banken liever geen coffeeshops als klant hebben. Op advies van zijn financieel adviseur hebben hij en zijn broer – die tevens verhuurder is van het bedrijfspand waarin de coffeeshop is gevestigd – besloten om B&D op te richten en via die vennootschap de crediteuren van de coffeeshop te betalen. Zodra B&D te verstaan is gegeven dat dit evenmin was toegestaan, zijn ze daarmee gestopt.

‘Eerder naïviteit en slechte advisering dan kwade bedoelingen’

De ondernemer had achteraf beter een andere keuze kunnen maken, vertelde hij de rechter. De indruk bij de rechtbank bestaat dat de keuze om B&D tussen de coffeeshop en de bank te schuiven meer is voortgekomen uit naïviteit en slechte advisering dan uit kwade bedoelingen. De bank heeft ook niet toegelicht welke andere motieven de ondernemer zou kunnen hebben om gebruik te maken van die constructie, afgezien van de mogelijkheid om crediteuren giraal te betalen. Nergens blijkt uit dat B&D ook aan anderen vergelijkbare diensten verleende. Het lijkt erop dat B&D niet meer was dan, in de woorden van de ondernemer, “een makkelijkere oplossing” dan het aanvragen van een zakelijke rekening voor de coffeeshop.

Aanwijzingen witwassen

Gevraagd of er – de B&D constructie wegdenkend – aanwijzingen bestaan dat er via de coffeeshop geld wordt witgewassen, heeft de bank geantwoord dat er in de coffeeshop grote sommen contant geld rondgaan en dat zij op hemelsbreed 15 kilometer van de grens met België is gevestigd. Concreet zijn die aanwijzingen daarmee niet te noemen, spreekt de rechtbank uit. Die grote sommen contant geld hangen samen met het niet hebben van een zakelijke bankrekening. De ondernemer probeert dat probleem juist op te lossen. De enkele afstand tot de grens is onvoldoende om een vermoeden van witwassen op te kunnen baseren, oordeelt de rechtbank.

Spijkers op laag water, ABN traineert

ABN noemde nog een paar andere punten waaruit de bank naar eigen zeggen concludeert dat de coffeeshop concrete en onacceptabele integriteitsrisico’s meebrengt, met name over mededelingen van de ondernemer tijdens de interviews die volgens de bank telkens wisselden of niet met de feiten stroken. De ondernemer heeft die punten echter gemotiveerd weersproken, constateert de rechtbank. ‘De bank lijkt spijkers op laag water te zoeken om maar niet met hem te hoeven contracteren. Die indruk wordt gewekt doordat de bank er bijna een jaar over heeft gedaan om de aanvraag uiteindelijk af te wijzen met een nietszeggende brief. In dat jaar zijn telefonisch twee gesprekken met [eiser] gevoerd, waarbij volgens hem steeds dezelfde vragen werden gesteld, en heeft [eiser] de bank de gevraagde informatie verstrekt. Volgens [eiser] heeft ABN de zaak getraineerd in de hoop dat hij, het wachten beu, een andere bank zou benaderen en hij lijkt daar een punt te hebben. Aanwijzingen voor diepgravend onderzoek door de bank zijn er in ieder geval niet. Het betoog op de zitting dat [eiser] een rekening bij ING had moeten aanvragen omdat dat de laatste bank is waarbij hij een privé rekening had, sterkt de indruk dat ABN tracht [eiser] vanwege zijn verhoogde risicoprofiel een andere bank in de maag te splitsen, wat neerkomt op een categorale afwijzing.’

Ook geen rekening bij andere banken

De ondernemer heeft geprobeerd bij de andere systeembanken een zakelijke rekening te openen, maar is overal afgewezen. Nu er geen concrete aanwijzingen bestaan voor witwassen of ander crimineel handelen – afgezien van de gedoogde inkoop van softdrugs – is er voor ABN op dit moment onvoldoende reden om hem als klant te weigeren, oordeelt de rechtbank. De vordering richting de bank om een zakelijke rekening voor de ondernemer te openen wordt daarom toegewezen.