Of ze er nu zin in hebben of niet, accountants krijgen veelvuldig te maken met pensioenvraagstukken. Zowel het pensioen van dga’s als de oudedagvoorziening van andere werknemers horen nadrukkelijk op het netvlies te staan, zegt pensioenjurist Edwald de Voogd van der Straten van Fiscount.
Of het nu gaat over een winst- en verliesrekening, over de btw, over duurzaamheid, arbeidsrecht, subsidieaanvragen of de logistiek van in- en verkoop: als het ook maar iets te maken heeft met cijfers moet de accountant goed beslagen ten ijs komen bij zijn of haar klanten.
Met zo’n breed uitwaaierend vakgebied is het ingewikkeld om de juiste prioriteit toe te kennen aan alle thematieken, signaleert Edwald de Voogd van der Straten. Hij is een van de drie pensioenjuristen en -adviseurs bij Fiscount, dat met name MKB-accountantskantoren voorziet van specialistische kennis en expertise, onder meer dus op pensioenvlak. In de praktijk ziet hij dat de pensioenmaterie nog weleens ondergesneeuwd raakt.
Accountancy Vanmorgen ging het gesprek met hem aan, en vroeg hem om handvatten: welke pensioenthema’s – met bijbehorende valkuilen – spelen er voor de accountant? Wat adviseert De Voogd van der Straten daarbij als pensioenjurist? En, tot slot ook: wat zijn de thema’s die misschien nog niet nu, maar wel binnenkort gaan spelen?
U vindt dat de accountant het thema pensioen niet voldoende op het netvlies heeft?
‘De accountant is bij MKB-bedrijven de huisarts onder de financieel adviseurs. Het is een generalist die overal wat vanaf moet weten, maar die niet op elk onderwerp specialistische kennis heeft. Voor elk financieel vraagstuk moet hij het begin van een antwoord hebben – ook dus waar het gaat om pensioenen. Het is niet zo dat hij alle problemen zelf moet kunnen oplossen. Hij kan de klant doorverwijzen, of juist wel aangeven dat iets een vraagstuk is waarover hij zich als accountant kan ontfermen.’
‘De MKB-accountant is vaak heel betrokken bij zijn klanten. Hij kent niet alleen de cijfertjes van een onderneming, maar ook de achterliggende verbanden: bijvoorbeeld of het om een familiebedrijf gaat waarbij kinderen de onderneming straks willen overnemen. Toch gaan accountants ondanks hun betrokkenheid niet altijd in op de pensioenproblematiek. Onbekend, vermoeden we, maakt onbemind. Dat is denk ik ook gewoon typisch menselijk. Daarbij komt nog eens dat pensioen vaak wordt gezien als een lastig onderwerp, niet des accountants. Maar ja, van hen wordt wel verwacht dat ze dit onderwerp doorgronden. Daarom helpen wij ook graag om klanten zich ervan bewust te maken dat bepaalde risico’s spelen.’
Waarmee krijgt de accountant te maken op pensioenvlak?
‘Laat ik beginnen met het pensioen van de werknemers van de klanten van de accountant. Ik krijg weleens de vraag of ik als accountant kan adviseren hoe een klant een pensioenvoorziening moet opzetten. Dan zeg ik dat de accountant weliswaar geen pensioenadviseur is, maar dat hij wel een paar duidelijke rollen heeft. Bij pensioenregelingen worden er premies ingehouden op het salaris van de werknemers. Dat is salarisadministratie, en dat gebeurt vaak bij accountantskantoren. En ook al doet de accountant niet aan salarisadministratie, hij moet wel scherp op het netvlies hebben wat wel of niet kan en mag. Soms mag een bedrijf vrij kiezen voor een pensioenverzekeraar, maar in veel branches zijn bedrijven gebonden aan verplichte pensioenfondsen. Concreet: als een accountant een slagersbedrijf als klant heeft, en hij ziet dat bij die klant premies worden ingehouden voor een pensioen bij een verzekeringsmaatschappij, dan moet er een lampje gaan branden. Want die branche heeft een verplicht pensioenfonds, er klopt dus mogelijk iets niet.’
‘En wat als de slager zijn activiteiten wijzigt? Als die slager broodjes gaat verkopen, misschien met een kop koffie erbij, dan wordt het wellicht wel een horecaonderneming. Ook dat heeft weer gevolgen voor de pensioenvoorziening. De accountant zit op de eerste rang om dit te zien en doet er goed aan de ondernemer te adviseren met zijn pensioenadviseur aan de slag te gaan. Omgekeerd zal die pensioenadviseur wellicht weer de accountant nodig hebben. Om een bepaalde pensioenregeling te adviseren, wil hij weten wat voor pensioenlasten de onderneming kan hebben, nu en in de toekomst.’
Zijn er andere situaties denkbaar waarin de accountant met werknemerspensioenen krijgt te maken?
‘Stel, een klant wil een bedrijf overnemen. Denk aan een concurrent die ermee ophoudt. Aan de accountant wordt dan gevraagd of hij wil beoordelen of de overnameprijs klopt. Het is belangrijk dat de accountant in dat geval naar de pensioenregeling kijkt. Ten eerste is de pensioenregeling van belang voor de waarde van de onderneming. Ten tweede zijn er mogelijk verborgen risico’s.’
Risico’s?
‘Vaak help ik een accountant zijn verhaal op te bouwen, volledig te krijgen en te toetsen. Dan bied ik juridisch comfort. Maar ik heb ook nog een wat directere, inhoudelijke rol. Dat maakt dit ook zo’n mooi vak, het is heel gevarieerd. Pensioenen worden gevat in reglementen. Ik beoordeel of het klopt wat er staat en of er staat wat er moet staan, gerelateerd aan pensioenwetgeving enerzijds en wat de klant wil anderzijds. Dat is niet alleen van belang bij een overname, waar we het net over hadden, maar in veel situaties. Wat als bijvoorbeeld een of meerdere werknemers worden ontslagen? Het kan zomaar zijn dat bij een werkgever verschillende pensioenvoorzieningen hebben bestaan. Is er sprake geweest van een versobering? Hoe is dat besproken met werknemers? Want als een versobering niet goed is uitgelegd, dan kan een boze werknemer daarop terugkomen en pensioenschade claimen.’
Tot een paar jaar terug was ook het pensioen van de dga een groot thema?
‘Het dga-pensioen is inderdaad het tweede pensioenthema waar de accountant om de hoek komt kijken. Het is overigens een misvatting dat dit niet meer speelt. Tot 2017 mocht de directeur-grootaandeelhouder pensioen op de balans van de eigen onderneming zetten, dat was uniek. Dat mag nu niet meer. Maar er zijn nog zat bv’s met wel zo’n pensioenvoorziening op de balans, die nog voortduren. Daar komen geen stortingen meer bij, maar er is nog wel sprake van een pensioenvoorziening die vanaf de pensionering van de dga elk jaar tot diens dood gaat uitkeren aan die dga. Die pensioenvoorziening moet jaarlijks worden gewaardeerd volgens fiscale spelregels. En zo zijn er nog wel meer eigenbeheerelementen. Denk aan een lijfrentevoorziening op de balans, of de voorziening van een dga die destijds met een ontslagvergoeding aan een eigen bedrijf is begonnen en die ontslagvergoeding een plek op de balans heeft gegeven. Of denk aan de Oudedagsverplichting, de ODV. Veel pensioenen in eigen beheer zijn tussen 2017 en 2019 omgezet in een ODV. Die keert niet zoals een pensioen levenslang uit, maar gedurende 20 jaar. Dat moet allemaal correct in de jaarrekening terechtkomen.’
‘Naast die jaarrekening geldt dat er voor elke dga een moment komt dat pensioenvoorzieningen gaan uitkeren. Ook daar speelt de accountant een rol. Hij moet heel goed op z’n verjaardagskalender bijhouden hoe oud zijn dga-klant is en het gesprek aangaan over die pensionering. De accountant heeft een rol in het voorbereiden van dit traject, net als in het helpen keuzes te maken. Zo kan zo’n levenslang pensioen in eigen beheer nu niet meer worden gewijzigd. Een ODV echter kan ook buiten de onderneming worden ondergebracht, bij een verzekeraar/bank. Dat vinden ondernemers die afscheid hebben genomen van hun bedrijf vaak fijn. Ook kan een pensioen onder voorwaarden worden uitgesteld, maar dat moet je niet doen als je 68 bent. Je moet minstens een jaar op voorhand met het thema aan de slag.’
Heeft de accountant ook een rol in de pensioenvoorzieningen van de dga die sinds 2017 ontstaan?
‘Wat betreft huidige pensioenvoorzieningen is er vrij veel aanbod, maar weinig echt goed aanbod, vinden wij. Pensioenverzekeraars bieden pensioenvoorzieningen aan. Maar voor een dga is dat meestal duur. Zo’n dga heeft namelijk minder collectieve massa dan een personeelsbestand, en betaalt dan hogere tarieven. Verder kan de dga privé een lijfrente afsluiten, bij een verzekeraar of een bank. Ook dat is vrij duur, waarbij een bancaire lijfrente in de regel gunstiger uitpakt. Al geldt dat de accountant ook hier op zijn minst professioneel moet kunnen doorverwijzen, naar een bedrijf als Fiscount of naar een pensioenadviseur. Zo kan de accountant klanten professioneel bedienen.’
Tot slot: de toekomst. Wat heeft die voor de accountant in petto als het gaat om pensioenen?
‘Heel erg veel. Binnen nu en een paar jaar – volgens de huidige planning per januari 2023 – zit er een enorme verandering aan te komen, met de komst van een vernieuwd en versoberd pensioenstelsel. Vanaf 2023 krijgen bedrijven vier jaar om hun pensioenvoorzieningen aan te passen. Wat grotere ondernemingen sorteren al voor daarop aan de hand van conceptplannen. Bij het MKB leeft dat nog minder. De accountant mag niet adviseren wat de ondernemer moet doen, dat hoort bij de pensioenadviseur. Maar de accountant zal wel de financierbaarheid van de voorstellen van de pensioenadviseur moeten doorrekenen.’
Dit artikel is ook verschenen in het AV-magazine van september 2021.
Over Edwald de Voogd van der Straten
Edwald de Voogd van der Straten (1963) is pensioenjurist. Hij werkt sinds 2002 bij Fiscount als jurist, adviseur en trainer. Verder publiceert hij regelmatig over pensioenonderwerpen. Hij studeerde fiscaal recht aan de Rijksuniversiteit Groningen en hij voltooide de leergang Pensioenrecht. Voor hij bij Fiscount aan de slag ging, werkte hij als adviseur bij Pensioendesk Nederland. Ook was hij hoofdredacteur van de Pensioen Almanak van Elsevier.
Geef een antwoord