Veel agrarische bedrijven zullen de komende jaren worden overgedragen binnen de familie. Om deze trajecten in goede banen te leiden, is het belangrijk om goed naar de fiscale aspecten te kijken. Bij iedere bedrijfsoverdracht kunnen die voor dilemma’s zorgen. Een goede fiscale adviseur benoemt en duidt ze, en komt vervolgens met een helder stappenplan.
Allereerst dienen enkele keuzes van de familie besproken te worden. Denk hierbij aan de pensioenbehoefte van de overdragende partij (vaak de ouders), maar ook aan de financieringsmogelijkheden van de overnemende partij (vaak een kind). Breng ook altijd in kaart of er andere kinderen zijn. Een vrijwel volledige schenking aan de overnemer kan namelijk vanuit fiscaal perspectief wel optimaal zijn, maar deze zal lang niet altijd de gewenste civiel juridische uitkomst hebben. De ouders willen bovendien hun andere kinderen niet tekortdoen.
Fiscale faciliteiten
De meeste agrarische ondernemingen worden als onderneming in de inkomstenbelasting gedreven, als eenmanszaak of als vof. Wanneer je als ouders je agrarische onderneming wilt overdragen aan je kinderen, krijg je met een aantal fiscale zaken te maken. Allereerst is dat geruisloze doorschuiving – art. 3.63 IB 2001 (voorwaarde: in ieder geval 3 jaar als werknemer in de vof). Zorg dus voor een tijdige toetreding, als vennoot of als werknemer. Een ander belangrijk fiscaal aandachtspunt is de BOR-vrijstelling in de schenk- en erfbelasting – art. 35b SW (voorwaarde: 5 jaar bezitseis bij schenken en 5 jaar bezitseis voor de voortzetter). Maak hierbij als adviseur een heldere tijdlijn voor de overdragende partij en presenteer de voordelen van de BOR. Een derde fiscaal aandachtspunt is de overdrachtsbelasting – art. 15 lid 1b WBR. Hierbij draait het om de vrijstelling bij voortzettende verkrijgers binnen de familiesfeer.
Casus
Een ouderpaar heeft drie kinderen. De vader runt het agrarisch bedrijf. Moeder werkt niet in het agrarisch bedrijf, maar heeft een baan in loondienst. De oudste zoon heeft interesse om het bedrijf op termijn voort te zetten en is om die reden ook al bij zijn vader werkzaam in loondienst.
Als het agrarische bedrijf binnen de familiesfeer wordt overgedragen, spelen er een paar belangrijke fiscale zaken op het moment van toetreding tot de vof. Allereerst zal scherp moeten worden gekeken naar de formulering van het vof-contract. Vier zaken vragen daarbij om extra aandacht:
- Als eerste is dat het voorbehoud van stille reserves, met name wanneer de opvolger nog geen drie jaar in dienst is als werknemer. In dat geval is geruisloze doorschuiving voor de inkomstenbelasting namelijk geen optie.
- Ten tweede zullen de landbouwgrond, de ondergrond van de agrarische opstallen en de erfverharding bij inbreng eventueel moeten worden geherwaardeerd.
- Een derde aandachtspunt is de optie om agrarisch vastgoed als buitenvennootschappelijk vermogen bij de ouder(s) te houden.
- Een vierde punt is de verplichting om de WEV te hanteren bij een ruisende overdracht. Daarbij zullen de overdragers direct een behoorlijk bedrag moeten afrekenen. Wordt er voor dit pad gekozen, dan zal bijtijds moeten worden doorgerekend of het geheel wel financierbaar is.
Uittreding
De tijd verstrijkt en in deze casus zit de oudste zoon inmiddels al vijf jaar samen met zijn vader in de vof. Het moment breekt nu aan dat zijn vader gaat uittreden. Het kapitaal van de vader is dan € 3 miljoen en het kapitaal van de zoon is € 50.000. Het overige vermogen van vader en moeder bestaat uit de afgeloste eigen woning van € 300.000 en een banksaldo van € 10.000. Zou de vader de onderneming nu verkopen aan zijn zoon, dan kan er geruisloos worden doorgeschoven. In dat geval betaalt de zoon zijn vader de commerciële waarde minus de latente belastingclaim op de stille reserves. Een deel van de vordering kan de vader kwijtschelden.
Let op: deze kwijtschelding dient wel direct te gebeuren, om onder de BOR te vallen. Er ontstaan nu gelijk drie dilemma’s. Ten eerste: als de vader nu alles kwijtscheldt, betekent het dat hij moet leven op water en brood als hij niet ergens extern pensioen heeft opgebouwd. Complete kwijtschelding zou ook betekenen dat de vader indirect zijn andere kinderen onterft. Als de vader niet voor kwijtschelden kiest, zal hij worden geconfronteerd met een grote box-3-vordering. De vraag is dus: wat te doen?
Martijn PapingEnkele oplossingen
Gedeeltelijke kwijtschelding is een goede optie. Dit is altijd maatwerk. Vaak wordt ervoor gekozen om het nog te betalen bedrag aan te laten sluiten bij de juist lonende exploitatiewaarde. In deze casus kunnen er waarschijnlijk nog liquiditeiten worden gehaald uit de afgeloste eigen woning. Een hypotheek opnemen, zodat er geld is voor een stakingslijfrente, zou voor de vader mogelijk een aantrekkelijke optie zijn.
Het gesprek aangaan met alle kinderen. Mogelijk gunnen de andere kinderen de oudste zoon dit wel, omdat ze hebben gezien hoe hij zich er al vijf jaar stevig voor ingezet heeft. Door hier open over te praten met elkaar, worden onplezierige verrassingen achteraf (bij het voorlezen van het testament) voorkomen.
De box-3-vordering bij de ouders kan worden voorkomen door vader en zoon een cv met elkaar te laten aangaan. Zo blijft het aandeel van vader in box 1 en hoeft er niet jaarlijks een behoorlijk bedrag aan liquiditeiten te worden betaald.
Aandachtspunten fiscaal adviseur
- Vraag altijd ook naar de huwelijkse voorwaarden en testamenten. Controleer of die goed aansluiten bij de gewenste uitkomst. Het zou jammer zijn als een overdracht niet kan plaatsvinden bij plotseling overlijden, omdat dit niet goed geregeld is.
- Is er sprake van één opvolger, dan is een levenstestament voor deze persoon beslist geen overbodige luxe.
- De BOR ligt al meerdere jaren onder vuur; denk aan het Bouwstenenrapport. De afronding van de evaluatie van de BOR staat gepland voor het eerste kwartaal van 2022. Hier wordt al op geanticipeerd; het naar voren trekken van een aanstaande bedrijfsoverdracht zal steeds vaker voorkomen.
- Neem een meerwaardeclausule op in de verkoopovereenkomst. Stel, de bedrijfsovernemer verkoopt het bedrijf na de vijf jaar bezitstermijn direct voor veel geld. In dat geval zal de oorspronkelijke eigenaar (en zo zullen ook indirect de andere kinderen) meeprofiteren van de toegenomen waarde.
- Compensatie van de andere kinderen. Indien er voldoende vermogen is (wat in bovenstaand voorbeeld vastzat in stenen, maar wat ook vermogen kan zijn dat beschikbaar moet blijven voor pensioenen), kan het wenselijk zijn om aan de overige kinderen te schenken op papier. Ook kunnen de andere kinderen in het testament (deels) worden gecompenseerd. Ook hier geldt: heldere communicatie naar alle partijen is van belang om ruzie achteraf te voorkomen.
Aandacht voor de mens en de cijfers
Een bedrijfsoverdracht is altijd een emotionele en gevoelige aangelegenheid. Wanneer je de financiële gevolgen helder kunt schetsen, alle partijen zorgvuldig bij het proces betrekt en zorgt voor goede fiscale begeleiding, lever je als fiscaal adviseur meerwaarde. Gebruik hierbij een helder stappenplan en formuleer samen met de cliënt een helder doel. Een goede bedrijfsoverdracht zorgt voor een fijne pensionering, een prettige voortzetting en tast de familieverhoudingen niet aan.
Martijn Paping, MSc is als fiscalist en trainer verbonden aan Fiscount
Geef een reactie