Moet je als gemeente een eigen gemeentelijke accountantsdienst oprichten? In een nieuwe handreiking ziet de Vereniging Nederlandse Gemeenten meer voordelen aan een GAD dan nadelen.
Alleen Den Haag en Amsterdam
Een gemeentelijke accountantsdienst (GAD) is een accountantskantoor net als alle andere accountantskantoren. Voor hen gelden dezelfde controlerichtlijnen zoals die zijn vastgesteld door de NBA. Op dit moment hebben alleen de gemeenten Den Haag en Amsterdam een gemeentelijke accountantsdienst. Maar volgens de VNG overwegen steeds meer gemeenten de controle op de jaarrekening in eigen hand te gaan houden.
‘Continuïteit geborgd’
De VNG bericht haar achterban: ‘Het vinden van een goede externe accountant is niet eenvoudig. De aanbesteding van een accountantskantoor vereist veel inhoudelijke kennis. In de praktijk blijkt het dan ook lastig om tot een goede keuze te komen. Bovendien is het zo dat bij de inhuur van een accountantskantoor niet vast staat wie uw accountant wordt. Bij een GAD hoeft u geen aanbesteding meer te doen. Verder stelt u bij een GAD zelf iemand aan. U weet dus wie volgend jaar uw accountant is. Medewerkers van de GAD zijn vaste aanspreekpunten. Door de kennis te organiseren in een stabiel team wordt de continuïteit geborgd.’
Over een van de nadelen van een eigen GAD – dat ‘de werving lastig kan zijn, omdat er een tekort is aan accountants’ – stapt VNG snel heen: ‘Tegelijkertijd horen we vaak dat gemeenten een betere werk-privé balans bieden dan private partijen en daarmee een aantrekkelijkere werkgever kunnen zijn. Mogelijk kunnen de GAD’s onderling ook samenwerken, als het gaat om personele vervanging en loopbaanmogelijkheden.’
Externe en interne functie verbonden
Als ander voordelen ziet de VNG dat gemeenten met een GAD een goede aansluiting kunnen realiseren tussen externe en interne controle. ‘De externe functie richt zich op de controle van de jaarrekening. De interne functie bestaat eruit dat de GAD het hele jaar door de raad en het college kan ondersteunen bij onderzoeken en vragen. Accountants van de GAD zijn het hele jaar door aanwezig en kennen de organisatie, de omgeving en de raadsleden. Wanneer de GAD bij controle van de jaarrekening leemten ontdekt in de interne beheersing, zullen de accountants dit niet alleen opmerken, maar ook aangeven wat mogelijke oplossingen zijn.’ De VNG waarschuwt wel: ‘Wanneer een GAD te veel bemoeienis heeft met de organisatie bestaat wel het risico dat de objectiviteit negatief wordt beïnvloed. Scheiding tussen controle en advies is niet verplicht, maar gezonde afstand houden is wel van belang.’
2 tot 4 euro per inwoner
De kosten van een GAD zijn afhankelijk van meerdere factoren. Als vuistregel geldt een bedrag tussen € 2 en € 4 per inwoner. Door de controles gespreid over het jaar te doen bij de verschillende aangesloten gemeenten (die samenwerken) kunnen gemeenten de kosten van een GAD drukken. De kosten kunnen verder worden beperkt door de dienst geen eigen kantoor te geven, maar medewerkers te huisvesten bij de aangesloten gemeenten. Mogelijk is voor ondersteunende activiteiten (secretariaat) wel behoefte aan een klein eigen kantoor, aldus de VNG.
Onafhankelijkheid?
Het risico dat een accountant die betaald wordt door zijn opdrachtgever niet onafhankelijk kan zijn, wordt volgens de VNG ondervangen doordat benoeming en ontslag van de GAD bij de raad liggen en het budget voor de GAD door de raad wordt vastgesteld. Omdat winststreven ontbreekt, kan de focus van de accountant volledig liggen bij de ondersteuning van de controlerende taak van de raad. De GAD wordt als gemeentelijke dienst rechtstreeks geplaatst onder de raad. De raad benoemt de directeur van de GAD. De raad stelt de controleverordening vast waarin zij de accountantscontrole van de jaarrekening opdraagt aan de GAD. In de verordening kan ook worden geregeld onder welke voorwaarden het college opdrachten voor specifieke onderzoeken kan geven aan de GAD.
Niet onder AFM-toezicht
De controle van de jaarstukken van de gemeente is een wettelijke controle als bedoeld in de Wet toezicht accountantsorganisaties (Wta). Voor accountants in gemeentelijke dienst is een uitzonderingsbepaling opgenomen, die regelt dat deze accountants geen vergunning nodig hebben van de AFM en niet vallen onder het toezicht van de AFM. Het toezicht op een GAD is belegd bij de lokale rekenkamer. Volgens de Gemeentewet onderzoekt de lokale rekenkamer(functie) de doelmatigheid, doeltreffendheid en rechtmatigheid van het gemeentebestuur.
‘Vaktechniek is tijdrovend’
De handreiking stelt ook: ‘Vaktechniek is een tijdrovende en dus kostbare zaak in accountancy. Daarom is het raadzaam een koepelorganisatie van GAD’s op te richten. Deze koepelorganisatie kan banden aangaan met de beroepsorganisatie (NBA) en andere raadgevende organisaties, zoals de commissie Bedrijfsvoering en Auditing Decentrale Overheden (BADO). Daarmee ontstaat een efficiënte kwaliteitsborg voor de aangesloten GAD’s en een platform voor vaktechnisch overleg. In de koepelorganisatie kunnen onder meer vaktechnische handboeken worden ontwikkeld voor alle aangesloten GAD’s. Dat leidt tot kostenreductie voor de aangesloten GAD’s. De GAD’s van Amsterdam en Den Haag zouden hierin een voortrekkersrol kunnen vervullen.’
Geef een antwoord