Ik zie een cartoon van een jongetje dat op de rand van zijn bed zit en een vraag aan zijn moeder stelt. ‘Mama, vertel nog eens het verhaal dat je de wereld redde?’ Wij mogen als professionals dan wel bescheiden denken over onze inbreng, maar de maatschappij verwacht dat wij een belangrijke rol vervullen. Als wij ons best doen, leggen wij misstanden bloot. En misschien redden wij dan wel de wereld.
Als er in een organisatie fraude wordt ontdekt, is dat meestal dankzij oplettend management, de interne auditor of een interne melding. Het is zelden dankzij de controlerend accountant. Onder historisch hoge maatschappelijke druk gaan accountants in Nederland nu forensische expertise inzetten tijdens de controle. Om beter frauderisico’s te signaleren en meer fraudes te ontdekken. De kantoren gaan er serieus tijd en geld voor vrijmaken en hun cliënten gaan daar uiteraard aan meebetalen.
Deze extra middelen moeten weloverwogen worden ingezet. Want de samenleving zit niet te wachten op een verdubbeling van het aantal veroordeelde boekhouders die geld hebben gepikt van de baas. Het gaat de samenleving om die fraudes die de samenleving bedreigen of ontwrichten. Fraudes die organisaties te gronde kunnen richten. Fraudes die toezichthouders bezighouden. Waarvoor internationale en supranationale instituten zijn opgericht. Daar moeten die extra middelen heen.
Witwassen, terrorismefinanciering, omkoping, corruptie, cyber crime, belastingfraude, sociale-verzekeringsfraude, systeemfraude en misleiding van beleggers: fraudes waar management te weinig tegen optreedt of zich nog onvoldoende bewust is van de dreiging.
De Nederlandse fraudetrainingen voor accountants moeten op de schop. Nu wordt er te veel tijd besteed aan de fraudedriehoek van Cressey (uit de jaren 1950) en allerlei petty frauds uit de fraud tree van Wells (jaren 1990). Er zijn gescheiden trainingen voor witwassen en voor corruptie, terwijl deze fenomenen samenhangen. Hoe kun je frauderisico’s evalueren als je niet alle fenomenen uit de vorige alinea doorgrondt en in hun samenhang ziet? We zitten nog in de fase van bewustzijn en bijscholing.
Het buitenland kijkt mee hoe de Nederlandse accountancy dit oppakt. Nederland gidsland? De NBA en de kantoren zullen de beloofde verandering geloofwaardig moeten aansturen. Naast de cruciale verhoging van fraudebewustzijn en expertise gaat het om de al even cruciale inbedding daarvan. Voorlopig weten veel accountants nog niet hoe terrorismefinanciering, corruptie of systeemfraude eruit kunnen zien. Laat staan dat deze expertise is ingebed in vaktechniek, risicobeheer en compliance. Wanneer dat zover is, geeft de mama uit de titel wellicht als antwoord: ‘Nou jongen, ik deed gewoon mijn werk als accountant.’
Evert Jan Lammers is forensisch accountant bij EBBEN Partners. Hij helpt organisaties en accountants op het gebied van fraudeonderzoek en frauderisicomanagement.
Deze column is eerder verschenen in het AV-magazine van september 2021.
Geef een antwoord