
De KLM moet stoppen met het makkelijker maken van belastingontwijking voor medewerkers. Zo moet de regeling die in het buitenland wonende werknemers gratis woon-werkverkeer biedt onderzocht worden. Dat schrijft de staatsagent die in de gaten houdt of de vliegmaatschappij verantwoord gebruik maakt van de staatssteun.
Staatsagent Jeroen Kremers houdt in opdracht van de Nederlandse staat onafhankelijk toezicht op de implementatie en naleving van de voorwaarden uit het coronasteunpakket door KLM. Hij concludeert in zijn tweede rapport dat aanvullende maatregelen nodig zijn om de concurrentiepositie van KLM structureel te verbeteren, ‘bijvoorbeeld door verdere kostenreducties en een productiviteitsverbetering’. Volgens de luchtvaartdeskundigen die de staatsagent ondersteunen zijn de kosten van piloten bij KLM in vergelijking met concurrerende luchtvaartmaatschappijen relatief hoog, maar is de productiviteit relatief laag doordat piloten bij KLM relatief minder uren werken.
De meest kritische noot betreft mogelijke medewerking aan belastingontwijking door werknemers. De staatsagent constateert dat een lagere belastingdruk een overweging kan zijn voor KLM-medewerkers om in het buitenland woonachtig te zijn. Volgens de staatsagent verlaagt het aanbieden door KLM van een kosteloze vergoeding voor het internationale woon-werkverkeer de drempel voor medewerkers die, omwille van deze fiscale redenen, in het buitenland (willen) wonen. Kremers realiseert zich dat er ook niet-fiscale redenen kunnen zijn om in het buitenland te gaan wonen, zoals gezinsomstandigheden. De vliegmaatschappij kan dan ook niet voor elke medewerker controleren wat de persoonlijke omstandigheden zijn en of er sprake is van belastingontwijking. ‘Wel constateert de staatsagent dat van KLM kan worden verwacht dat mogelijke belastingontwijking door werknemers het bedrijf tot zorg is, zeker indien gebruik wordt gemaakt van faciliteiten die door het bedrijf worden aangeboden. Deze constatering onderschrijven wij en wij vinden het van belang dat de staatsagent en KLM tot een passende oplossing komen hiervoor’ schrijven ministers Kaag (Financiën) en Harbers (IenW) aan de Tweede Kamer. ‘Het ligt volgens de staatsagent voor de hand dat door KLM wordt gedacht aan generieke initiatieven om aan mogelijke facilitering een einde te maken.’
Een op tien piloten woont over de grens
Belastingontwijking verdient aandacht omdat van het personeel van de KLM-groep dat werkzaam is onder een Nederlands arbeidscontract, 11% van de piloten en 5% van het cabinepersoneel buiten Nederland woont. ‘Dat zijn significante aantallen – circa 350 piloten en circa 330 cabinemedewerkers. De meeste piloten wonen in Spanje, gevolgd door een scala aan andere landen binnen Europa waaronder België, Italië, Frankrijk, Duitsland en Malta en buiten Europa zoals het Verenigd Koninkrijk, de Antillen, de Verenigde Staten en Canada. Bij het cabinepersoneel komt België verreweg het meest voor, gevolgd door Spanje en andere landen‘, schrijft Kremers in zijn rapport. De agent wijst erop dat belastingontwijking weliswaar niet illegaal is, maar wel het doel of de intentie van de wet ondermijnt. ‘Deze laatste invalshoek is bij uitstek relevant voor een bedrijf als KLM, dat in normale omstandigheden al afhankelijk is van zijn public license to operate en nu bovendien met belastinggeld overeind wordt gehouden. Van die steun van de Nederlandse belastingbetaler profiteren de medewerkers van KLM wier baan erdoor behouden kan blijven, ook de medewerkers die buiten Nederland wonen.’
Alternatieve belastingregels
Voor vliegend personeel is het belasten van inkomen complex omdat het werk wordt verricht in het land van vertrek, het land van aankomst en het luchtruim daartussen. Er zijn alternatieven: het land waar de werkgever is gevestigd heft belasting en biedt het woonland belastingvrijstelling, of het woonland heft belasting. ‘Niettemin kunnen hiaten en verschillen ontstaan waarvan gebruik kan worden gemaakt op een wijze die door de wetgever niet is bedoeld.’ Zo noemt de agent een werknemer die intercontinentaal vliegt vanaf Schiphol, maar in Spanje woont. ‘Wonen en gebruikmaken van gunstiger belastingcondities in een land als Spanje kan dan onder omstandigheden worden gezien als belastingontwijking. Naar schatting twee derde van de in het buitenland wonende piloten van de KLM-groep woont in een land waar men doorgaans minder inkomstenbelasting betaalt dan in Nederland.’
Gratis vliegen
KLM verlaagt de drempel om in een fiscaal vriendelijk land te gaan wonen onder meer door werknemers gratis vluchten te bieden naar en van hun werkplek. ‘Deze regeling voor woon-werkverkeer voor werknemers wonend buiten Nederland is aanmerkelijk ruimhartiger dan die voor werknemers die in Nederland wonen (OV-vergoeding of leaseauto). De drempel voor belastingontwijking door werknemers wonend in het buitenland wordt hiermee door KLM verlaagd.’ Met het bestuur wordt gepraat over beëindiging van facilitering van belastingontwijking, maar: ‘Dat is niet een eenvoudige exercitie. Van KLM kan niet worden verwacht dat voor elke in het buitenland woonachtige werknemer wordt gecontroleerd of er sprake is van belastingontwijking. Daarvoor zijn de individuele omstandigheden te zeer bepalend en uiteenlopend. Wel kan van KLM worden verwacht dat mogelijke belastingontwijking door werknemers het bedrijf tot zorg is, zeker wanneer daarbij gebruik wordt gemaakt van faciliteiten die door het bedrijf worden geboden.’ Een oplossing kan zijn het maximeren van de waarde van de woon-werkvergoeding op hetzelfde niveau als voor in Nederland woonachtige werknemers.
Oké, stelling is helder, punt is gemaakt. Maar dan komt de uitwerking van het idee. Hoe doen we dat dan met werkgevers die voor vrij vervoer zorgen, al is het dan maar met een leaseauto? Gelijke gevallen verschillend behandelen?