
De AFM onderzocht 32 wettelijke controles van jaarrekeningen. Bij twee derde van de onderzochte controles constateerde de toezichthouder dat de controlewerkzaamheden op een of meer frauderisico’s onvoldoende zijn.
Gecontroleerde ondernemingen zijn primair verantwoordelijk voor het voorkomen en aanpakken van fraude. Accountants hebben in de controles van jaarrekeningen een belangrijke verantwoordelijkheid in het tijdig signaleren van frauderisico’s en het uitvoeren van controlewerkzaamheden die hierop inspelen. Bij de controle maakt de accountant eerst een frauderisicoanalyse: welke risico’s zijn er? Met de controlewerkzaamheden neemt de accountant actie op deze risico’s. Een belangrijke stap dus. Daarom deed de AFM onderzoek naar de kwaliteit van deze controlewerkzaamheden. We onderzochten 32 wettelijke controles bij 13 accountantsorganisaties, zowel met een reguliere vergunning als met een OOB-vergunning.
Diepgaander en specifiekerer
De AFM ziet dat accountants in wettelijke controles tijd en aandacht besteden aan frauderisico’s en de daarmee samenhangende werkzaamheden. Maar die werkzaamheden moeten specifieker en diepgaander. Voor 23 van de 32 controles constateerde de toezichthouder dat de accountant geen voldoende en geen geschikte controle-informatie heeft gekregen over één of meer frauderisico’s. Ook pasten accountants de aard, timing en omvang van hun controlewerkzaamheden niet of onvoldoende specifiek aan de onderkende frauderisico’s aan. Die controlewerkzaamheden moeten meer maatwerk zijn: specifieker, diepgaander en ook omvangrijker.
Relevante en betrouwbare informatie
Accountants rapporteren in de controleverklaring over fraude in een afzonderlijke fraudeparagraaf: ‘Controleaanpak frauderisico’s’. Bij 10 onderzochte wettelijke controles was de fraudeparagraaf in de controleverklaring op een of meer onderdelen onjuist of onvolledig. Daarmee werd een te rooskleurig beeld gegeven van de uitgevoerde werkzaamheden.
‘Laatste waarschuwing’
De controlewerkzaamheden bij frauderisico’s door accountants schieten wat de AFM betreft dus nog veel te vaak tekort. Waarbij overigens wel moet worden aangetekend dat het onderzoek van de toezichthouder niet representatief is, en de bevindingen dus niet zomaar op de hele sector kunnen worden geprojecteerd. “Maar tegelijkertijd kun je natuurlijk wel met zekerheid zeggen dat dit niet toevallig net de enige groep is waar het verkeerd gaat”, zegt Arnold Pureveen (afdelingshoofd Kwaliteit Accountantscontrole & Verslaggeving). “Accountants moeten echt meer verantwoordelijkheid nemen op dit vlak. Dit is de derde waarschuwing van de AFM, en eerlijk gezegd is het nu ook wel de laatste keer dat we waarschuwen.”
Pureveen wil niet vooruitlopen op eventuele vervolgstappen van de toezichthouder als de sector geen verbetering toont, maar wijst op het maatschappelijke belang en de verwachtingen van de accountant bij het identificeren van frauderisico’s. “De buitenwereld verwacht dat de accountant het op dit gebied beter doet. Het is nu echt wel ernst, we verwachten dat de sector aan de slag gaat met verbeterplannen. De AFM had graag wat positiever gerapporteerd.” Klein lichtpuntje voor de sector is wat dat betreft wel dat het rapport aanknopingspunten voor verbetering benoemt die de toezichthouder al tegenkwam bij accountantskantoren. Zo worden verschillend best practices op een rij gezet, voorbeelden van hoe kantoren de controlewerkzaamheden bij frauderisico’s wél goed blijken op te pakken. Peter van Ruiswijk (toezichthouder accountantsorganisaties): “De AFM gaat daar de komende tijd ook op verschillende manieren over in gesprek met de sector.”
Ook commissarissen
Opvallend is dat de toezichthouder niet alleen accountants kritisch aanspreekt, maar ook de commissarissen die bij grote bedrijven in de auditcommissie zitten. Zij zijn medeverantwoordelijk voor het toezicht op hun eigen bestuur en het aanstellen van de accountant. Pureveen roept auditcommissies op de uitkomsten van het onderzoek te bespreken met hun externe accountant.
AFM, NBA en SRA
De AFM verwacht dat accountantsorganisaties kennisnemen van de uitkomsten van het onderzoek, hierop reflecteren en waar nodig verbetermaatregelen treffen. Samen met de NBA en SRA roepen wij accountants(organisaties) op te zorgen voor verbetering van de controlewerkzaamheden op frauderisico’s. Besteed hierbij ook aandacht aan gedragsmatige aspecten die een professioneel-kritische instelling belemmeren of stimuleren. In ons rapport delen we goede praktijkvoorbeelden die organisaties ter inspiratie kunnen gebruiken. De rol van accountants bij het signaleren en opvolgen van fraude(risico’s) blijft ook in 2025 een terugkerend thema in het toezicht van de AFM.
Download hier het rapport.
Geef een reactie