
Zakelijke mediationtrajecten blijken in grofweg 80% van de gevallen succesvol. In 10% van de gevallen is er geen directe oplossing, maar wel een zekere uitkomst waar partijen toch mee verder kunnen. In de resterende 10% van de gevallen slaagt de mediation niet; het komt niet tot een overeenstemming, een vaststellingsdocument of ander document met gezamenlijk gedragen afspraken. Tóch is er in veel gevallen dan wel een positieve bijvangst.
Het klinkt wellicht vreemd, maar het is partijen lang niet altijd duidelijk waar de kwestie of ruzie precies over gaat. Ja, op het eerste oog wellicht, maar verder niet. ‘De samenwerking verloopt niet goed’ of ‘We verschillen van mening over de prijs van de aandelen ter zake mijn uitkoop’ of ‘Hij is een einzelgänger die zijn verantwoordelijkheid niet nakomt’ en ga zo maar door. Eerlijk is eerlijk, ik weet dan eigenlijk nog niks. Ook na een (eerste) toelichting (vaak kracht bijgezet met tal van voorbeelden) is het mij in veel gevallen nog onvoldoende helder waar – op een diepere laag – nu de schoen wringt. Sterker nog, als ik met een ‘expressieve’ bril op luister, heb ik al wel een aardig beeld van de ‘verteller’, maar (nog) nauwelijks een beeld van degene over wie wordt geklaagd.
Dit artikel is het eerste van een tweeluik, waarin ik inga op grofweg 10% van de gevallen waarin mediation niet slaagt. In deel twee ligt de focus op de andere 10% van de gevallen, waarin er niet direct een oplossing is, maar wel een zekere uitkomst waar partijen toch mee verder kunnen.
Duidelijkheid scheppen
In circa een tot drie gezamenlijke gesprekken wordt vaak veel meer duidelijk dan in de hele periode daarvoor. Niet alleen voor mij, maar juist ook voor partijen zelf! In de periode daarvoor spreken partijen vaak tegen elkaar, soms over elkaar (als de escalatie wat verder is gevorderd) maar nauwelijks met elkaar. In deze fase komt er verassend veel boven en meestal wordt dan pas zichtbaar wat er wordt verstaan onder die stroef lopende samenwerking, het geschil over de aandelenprijs en het gedrag van voornoemde einzelgänger. Kortom, mediation helpt om primair de eigen standpunten, belangen, behoeften en zorgen te ordenen.
Waar ‘vecht’ de ander voor?
Heeft men lang niet altijd scherp waar men zelf voor vecht, nog minder heeft men in beeld waar de ander nu precies voor vecht. De meeste conflicten escaleren door vragen die niet zijn gesteld en gesprekken die nooit zijn gevoerd. Als je niet weet waar de ander voor vecht, zullen oplossingen niet snel in beeld komen. Men vecht meestal voor – al dan niet deels – verschillende dingen. ‘Ik dacht dat het alleen over de prijs zou gaan’ of ‘Ik dacht dat het hem puur om de poen ging’ of ‘Ik dacht dat hij niks meer met mij en de zaak te maken wilde hebben’, etc.
Met enige regelmaat drukt de kwestie zich uit in geld, maar dat is veelal bedoeld als compensatiemiddel (voor bijvoorbeeld ‘aangedaan leed’). Zaken als niet gekregen erkenning en waardering blijken vaker de onderliggende kwestie te zijn. Kortom, mediation helpt ook om de standpunten, belangen, behoeften en zorgen van de andere partij inzichtelijk te krijgen.
Vergelijken
Als zichtbaar wordt wat de standpunten, belangen, behoeften en zorgen van beide partijen zijn, wordt ook helder waar zowel de overeenkomsten liggen als de verschillen. Er zijn namelijk altijd en overeenkomsten en verschillen. Bovendien kan worden nagegaan hoe partijen dat willen invullen. Wat wil men bereiken? Wat wil men krijgen en – net zo belangrijk – waar wil men vanaf? En inderdaad, het is zonder meer mogelijk dat partijen er toch niet uitkomen. Wel wordt het daardoor tenminste duidelijk waar partijen dan niet uitkomen.
Reflecteren
Daarnaast is het nuttig om na een tot drie gesprekken eens te reflecteren op het eigen handelen, de eigen gedachten, de eigen wensen, belangen, behoeften en zorgen. Je kunt je immers afvragen wat er zo erg aan is aan een niet goed lopende samenwerking, partijen die van mening verschillen over de aandelenprijs of het feit dat iemand (in de beleving van een ander) een einzelgänger is die zijn verantwoordelijkheid niet nakomt. De wereld zit vol verschillen van inzicht en meningen. Dagelijkse kost. Nou en. En wat wordt er verstaan onder, of bedoeld met, ‘niet goed lopen’, een ‘einzelgänger’ en ‘verantwoordelijkheid’? Het kan buitengewoon nuttig zijn om na te gaan hoe, voor wie, en in welke mate dat een probleem is. Wat levert dat problematiseren partijen op?
Betere (strategische) vervolgkeuzes
De ervaring leert dat partijen na meer inzicht over zichzelf en de ander en meer (zelf)reflectie tot betere keuzes komen. Caucusrondes (een-op-een-gesprekken met partijen) kunnen hierbij behulpzaam zijn. Ook – en misschien wel juist – wanneer partijen er niet uitgekomen zijn. Partijen staan dan immers voor nieuwe keuzes: de kwestie alsnog laten voortbestaan, procederen, anders organiseren, omdenken, etc.
Winst bij een niet geslaagde mediation
Als we het bovenstaande samenvatten, kunnen we concluderen dat een niet geslaagde mediation veelal leidt tot:
- het scherper in beeld krijgen van eigen standpunten, belangen, behoeften en zorgen (ordening);
- beter inzicht in standpunten, belangen, behoeften en zorgen van de ander (inzicht);
- beter inzicht in mogelijke kansen en oplossingen en waar zich obstakels voordoen. Wat is haalbaar en/of realistisch en wat niet (alternatieve opties)?;
- meer tijd en ruimte om te reflecteren (ontstaan door het proces). Sommige – aanvankelijk – meer belangrijke zaken, blijken bij nader inzien het sop de kool niet waard te zijn (reflectie kan leiden tot een herschikking van prioriteiten);
- betere (strategische) vervolgkeuzes, variërend van ‘laten waaien’, anders organiseren, roer om of omdenken tot alsnog procederen, maar dan mogelijk gerichter en strategischer (meer weloverwogen en dus betere besluitvorming).
Kortom, als een mediation niet slaagt, is er hoe dan ook een positieve bijvangst. Ter afsluiting nog een mooie quote uit de Mediation scheurkalender van 2023: ‘Mediation sluit nooit een gang naar de rechter uit. Omgekeerd meestal wel.’ In de tweede (nog te verschijnen) aflevering van dit tweeluik staan mediationtrajecten centraal die (nog) geen oplossing bieden, maar wel een uitkomst.
drs. Servaas M.M. Vrijburg is als zakelijk mediator verbonden aan Fiscount
Tijdens de Kennismarathon van Fiscount in november van dit jaar zal Servaas een training verzorgen over conflictmanagement in de accountancypraktijk: ‘Het 1-2-3 van conflictstrategie’.
Wil je met (beter) met je klant een gesprek voeren over de toepassing van de innovatiebox? Volg dan de cursus Innovatiebox en WBSO voor de MKB-praktijk.
Geef een antwoord