Als accountant kan je niet meer om digitalisering heen. Toch deed de komst van ChatGPT-4 dit jaar flink wat stof opwaaien en uit onderzoek blijkt zelfs dat sommige banen erdoor kunnen verdwijnen. Moeten accountants vrezen voor hun job of kan kunstmatige intelligentie hen ook van dienst zijn?
ChatGPT is een chatbot die is ontwikkeld door OpenAI om gesprekken te kunnen voeren met een gebruiker. De GPT staat voor Generative Pre-trained Transformer, wat inhoudt dat de chatbot tekst kan genereren op basis van input. “ChatGPT is een vorm van AI die we in bredere zin generatieve AI noemen”, legt Marc van Meel, adviserend AI-ethicus verbonden aan KPMG, uit. “Deze modellen of algoritmes, zoals ze vaak worden genoemd, kunnen we in twee soorten indelen: het discriminatieve model dat kan classificeren of iets bijvoorbeeld een hond of een kat is. En het generatieve model dat iets nieuws kan genereren, zoals een heel nieuw honden- of kattenplaatje. ChatGPT-4 valt in die laatste categorie en is een taalmodel. Je stopt er een vraag in en het model geeft je een logisch gevolg, het antwoord.”
Transformatieve effecten
De release van ChatGPT-4 zorgde de afgelopen maanden voor de nodige beroering. Elon Musk, nota bene een van de voormalige oprichters van OpenAI, stuurde met duizend andere experts een brandbrief om de ontwikkeling van de digitale toepassing zes maanden stop te zetten. Het zou te snel gaan en zelfs een gevaar kunnen betekenen voor de mensheid. Van Meel staat er wat genuanceerder in. “Ik denk dat ChatGPT zeker radicaal transformatieve effecten heeft op de samenleving en banenmarkt, maar ik zie het niet als een gevaar voor de mens. Ik denk eerder dat er een hybride vorm zal ontstaan en dat AI en de mens samen efficiënter en sneller kunnen werken om tot betere inzichten te komen.” Volgens hem zouden vooral repeterende en tijdsintensieve handelingen goed kunnen worden overgenomen. “Je kunt als accountant data verzamelen met ChatGPT-4, er teksten mee analyseren en vragen aan stellen. Zo kan je bijvoorbeeld vragen ‘kijk naar transacties waar er iets op de rekening van de CEO staat bijgeschreven’. Je kunt op die manier dus gerichter zoeken en sneller iets afwijkends vinden en dat scheelt een hoop tijd.”
“Ik denk eerder dat er een hybride vorm zal ontstaan en dat AI en de mens samen efficiënter en sneller kunnen werken” – Marc van Meel
PwC gebruikt het AI-platform Harvey, een intern platform gebaseerd op OpenAI en ChatGPT-technologie. De bedoeling is onder meer het proces van geavanceerde data-analyse te automatiseren en efficiënter advies te genereren. In eerste instantie voor de juridische tak binnen het bedrijf, later ook voor andere delen van de praktijk, zoals de accountancy. Volgens Mona de Boer, PwC-partner Data & Technology en docent Data Science for Auditors bij de Universiteit van Amsterdam, zijn AI en digitalisering al langer een thema binnen de audit, maar heeft ChatGPT de discussie een impuls gegeven. “Accountants krijgen dankzij AI nieuwe mogelijkheden, het voegt als het ware extra tools aan hun gereedschapskist toe. Neem een jaarverslag of niet-financiële ESG-informatie. Normaal gesproken zou je die handmatig van A tot Z moeten doornemen, maar met een taalanalysemodel kunnen dit soort teksten veel sneller worden geanalyseerd en daarmee hou je meer tijd over voor strategisch advies. Zie het als een slimme assistent, een soort copiloot, en dat jij als accountant de hoofdpiloot bent die de output blijft controleren, want dat zal voorlopig nog wel nodig blijven.”
Sanity check
Ook Jacques Urlus, beleidsadviseur ICT & Accountancy bij de NBA, is van mening dat informatie valideren cruciaal is. Zelf gebruikt hij het vooral als “sanity check”. “Wat ik wel aardig vind, is dat hij soms met antwoorden komt die ik zelf niet had kunnen bedenken. Laatst toen ik een presentatie moest geven over een programmeertaal vroeg ik om tien onderwerpen en vervolgens kwam hij met twee ideeën waaraan ik zelf nog helemaal niet had gedacht. Het is wat dat betreft alsof je een BiLa’tje houdt met AI. Nu ben ik deskundig in dit vakgebied, dus ik kan duiden of de gegeven informatie correct is. Maar als je dat niet bent, dan kan dat een valkuil zijn.” Hij noemt het een interessante ontwikkeling, maar spoort aan kritisch te blijven. “Informatie opzoeken, teksten analyseren, het bespaart tijd, maar vergeet niet dat de mens AI máákt, het is geen autonome robot zoals sciencefictionauteur Isaac Asimov die beschreef in zijn boeken. Het model doet niks anders dan data van internet halen en daarmee antwoorden genereren.”
“Informatie valideren is cruciaal. Het model doet niks anders dan data van internet halen en daarmee antwoorden genereren – Jacques Urlus
Andere valkuilen zijn volgens hem dat je de juiste vraag moet stellen om het correcte antwoord te krijgen, dat je informatie die het systeem eerder niet wilde geven als het ware kunt ontfutselen door de vraag net even anders te stellen, maar ook dat de bron niet wordt meegeleverd. “Hij haalt informatie van het internet af, maar je moet er dus maar op vertrouwen dat het systeem de juiste informatie heeft gepakt.” Urlus maakt om die reden zelf graag gebruik van andere systemen op basis van de ChatGPT-technologie die hij betrouwbaarder vindt, zoals ChatPDF. “Een mooi hulpmiddel waarmee je vragen kunt stellen aan een PDF. Voordeel: je kent de bron want het is je eigen document. Wil je toch ChatGPT gebruiken? Neem dan niet de uitkomsten zomaar voor waar aan. Blijf valideren en blijf zelf nadenken.”
Privacy
Coen Visser, manager data-analyse/data-scientist bij data-analysespecialist SoliTrust, noemt privacy ook nog als een groot risico. “Het is een boeiende ontwikkeling die veel interessante mogelijkheden biedt, maar pas wel op met wat je op de openbare ChatGPT plaatst. Je weet dat het wordt onthouden en gaat meelopen in een trainingsmoment van het model. Al is OpenAI onlangs wel met de mogelijkheid gekomen je vraag te anonimiseren, ik zou er toch mee oppassen. Ik denk persoonlijk dat het voor accountants veiliger is te werken met een eigen systeem op basis van eenzelfde soort technologie. Er zal natuurlijk steeds meer verkrijgbaar worden en wie weet komt een organisatie met een aantrekkelijke, maar bovenal veilige oplossing voor accountants.”
Op de schop?
Het FD kopte in maart “Chatbot ChatGPT zet arbeidsmarkt op zijn kop” en beschrijft in het artikel dat uit onderzoek blijkt dat beroepen zoals belastingadviseur, financieel analist, jurist en accountant het meeste risico lopen te worden overgenomen door een AI-toepassing. Hoe serieus moet deze voorspelling worden genomen? Urlus denkt niet dat het zo’n vaart zal lopen. “We hebben dit in het verleden vaker gezien. Twaalf jaar geleden kwam de blockchain op. Toen werd ook gezegd dat, als accountants zich er niet heel snel mee zouden bemoeien ze er over twee jaar niet meer zouden zijn. Nou en zie hier, ze zijn er nog steeds. AI die banen volledig zal overnemen? Nee, dat is echt onzin.” Ook Visser verwacht niet ChatGPT banen gaat vervangen, hij denkt eerder dat het kan helpen het huidige personeelstekort op te lossen. “Ik denk niet dat het banen gaat vervangen, want er is een groot tekort. Het zal hooguit banen invullen die toch al niet in te vullen waren. Kijk, we zijn een vergrijzende maatschappij, de babyboomers gaan met pensioen en de groep die terugkomt is een stuk kleiner, dus ik denk dat we juist slimmer moeten gaan werken om hetzelfde resultaat te halen.”
“Zie het als een slimme assistent, een soort copiloot, en dat jij als accountant de hoofdpiloot bent” – Mona de Boer
En dat slimmer werken biedt misschien juist voor de kleinere en middelgrote kantoren weer kansen, denkt Marc van Meel. “De vraag naar een accountant zal nooit verdwijnen, omdat de externe audit door een onafhankelijke partij altijd nodig blijft en de menselijke duiding van het werk van AI is en blijft essentieel. Maar als ChatGPT accountants helpt sneller en efficiënter te werken, dan kan het werk dat nu door twintig of dertig mensen wordt gedaan misschien wel door één persoon worden gedaan. En dit biedt kansen.”
Overtuigend converseren
Ook is het volgens de AI-ethicus belangrijk te beseffen dat ChatGPT eigenlijk geen idee heeft wat ie aan het doen is, het systeem doet namelijk alleen voorspellingen over welk woord een logisch vervolgwoord is in een zin. “Het lijkt slim, maar het is in feite ‘slechts’ een doorbraak in overtuigendconverseren en hij weet dus niet zelf iets”, legt hij uit. “Zo weet het bijvoorbeeld niet wat een organisatie is. Of wat een balance sheet inhoudt. En het beseft al helemaal niet waar jouw organisatie staat en waar het naartoe moet gaan. Dus ook hiervoor geldt: de menselijke blik is cruciaal.” Volgens Van Meel is het wel belangrijk als accountantskantoor eerlijk te zijn over het gebruik van AI. “Het vak zal veranderen en het is zaak mee te bewegen want anders mis je misschien de boot. Maar het is wel zaak op den duur transparant te zijn over hoe je tot je advies bent gekomen, want anders voelt je klant zich misschien bekocht of voelt zich er niet helemaal goed bij. Zie het als een kans en verkoop het als innovatie, want dat is het ook. Blijf daarbij ethisch denken, meerwaarde bieden en de klant centraal stellen. Volgens mij ben je dan als accountant van de toekomst goed bezig.”
“Ik denk dat het voor accountants veiliger is te werken met een eigen systeem op basis van eenzelfde soort technologie” – Coen Visser
Coen Visser hamert ook op meer aandacht voor AI binnen het kantoor. “Ik begrijp dat het geen makkelijke beslissingen zijn om te investeren in AI. Als je een auto koopt, weet je precies wat het is en wat je ermee kan, bij AI al dan niet op basis van ChatGPT moet dat nog maar blijken. Natuurlijk zal het één á twee jaar intensief zijn als je met dit soort systemen gaat werken. Je wil wel je omzetniveau halen, je hebt al een tekort en dan moet je ook nog een nieuw systeem implementeren en mensen leren hoe ze ermee moeten werken. Maar toch, verdiep jezelf in de wereld van AI en houd de ontwikkelingen in de gaten, want het gaat snel en het zal onvermijdelijk een deel zijn van de toekomst, ook voor accountants en accountantscontroles.”
Multimodaal
De meest recente ontwikkelingen zijn onder meer de toepassing van beeld en video. Volgens Mona de Boer is het einde van de mogelijkheden in elk geval nog niet in zicht. “Ik sluit zeker niet uit dat de tools multimodaler worden en dat geeft opnieuw een heel nieuwe dimensie aan het gebruik. Daarnaast zal er wat moeten veranderen aan het onderwijs, want nu is daarvoor bij de opleidingen nog te weinig aandacht. En ook kantoren zullen er bij het opleiden on-the-job aandacht aan moeten gaan besteden.” Besluitend voegt ze toe: “AI zet mensen in beweging. Ik zeg het ook tijdens mijn colleges: dit is de mooiste tijd om auditor te zijn en dit mee te mogen maken. Want je zit middenin fantastische ontwikkelingen, die enerzijds een beetje ontregelend zijn maar ook prachtige mogelijkheden creëren voor het vak.”
Deze bijdrage komt uit de tweede editie van het AV-magazine met het thema ICT en Kengetallen. Dit magazine is verschenen in juni 2023. Zie: https://www.accountancyvanmorgen.nl/kennisdoc/av2-2023-ict-en-kengetallen/
Geef een reactie