• Nieuws
    • Accountancy
    • Fiscaal
    • Vaktechniek
  • Blog
  • Thema
    • AV3: ICT en Kengetallen
    • AV2: Bedrijfsoverdracht
    • Checkpoints
    • Corona
    • AV1: Lifestyle en carrière
  • Partners
  • Software
  • Opleidingen
  • Vacatures
    • Kantoren
  • Kennisdocs
  • Events
    • Nationale salarisdag
  • AV Top 50
    • AV-Top 50 | 2022
    • AV-Top 50 | 2021
  • Over ons
  • Adverteren
  • Vrienden
  • Contact
  • Shop
  • Facebook
  • Twitter
  • LinkedIn
  • Mail
  • Spring naar de hoofdnavigatie
  • Door naar de hoofd inhoud
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Accountancy Vanmorgen

  • Over ons
  • Adverteren
  • Vrienden
  • Contact
  • Shop
Aanmelden nieuwsbrief
  • Nieuws
    • Accountancy
    • Fiscaal
    • Vaktechniek
  • Blog
  • Thema
    • AV3: ICT en Kengetallen
    • AV2: Bedrijfsoverdracht
    • Checkpoints
    • Corona
    • AV1: Lifestyle en carrière
  • Partners
  • Software
  • Opleidingen
  • Vacatures
    • Kantoren
  • Kennisdocs
  • Events
    • Nationale salarisdag
  • AV Top 50
    • AV-Top 50 | 2022
    • AV-Top 50 | 2021
Home » Anton Dieleman: Beperking in de controle of onzekerheid in de jaarrekening?

Anton Dieleman: Beperking in de controle of onzekerheid in de jaarrekening?

Accountancy, Blog

6 december 2015 door Accountancy Vanmorgen

Accountancy Vanmorgen

Eén van de kenmerken van een jaarrekening is dat er sprake is van veel onzekerheden. Onzekerheid over de gebruiksduur van materiële vaste activa, de incourantheid van voorraden, de oninbaarheid van vorderingen of de waardering van een voorziening voor toekomstige verplichtingen. Voor wat betreft de balans geldt dat dus nagenoeg voor alle posten, met uitzondering van liquide middelen en aandelenkapitaal. De onzekerheden die inherent zijn aan die posten, kwalificeren als ‘onzekerheid in de jaarrekening’ voor de directie, die verantwoordelijk is voor het opmaken van die jaarrekening. Voor de accountant kunnen ze veelal ook worden aangeduid als ‘beperking in de controle’. Dat leidt tot interessante thematiek op het snijvlak van beide begrippen.

Het onderscheid tussen onzekerheid in de jaarrekening en beperking in de controle geeft in de praktijk regelmatig aanleiding tot discussie. Al was het maar omdat de consequenties voor de af te geven controleverklaring nogal van elkaar verschillen! En dan ontstaat vanzelf de vraag naar de rangorde. Wat prevaleert: een beperking in de controle of een onzekerheid in de jaarrekening?

Onzekerheid in de jaarrekening

Het vraagstuk naar het genoemde onderscheid wordt bemoeilijkt als gevolg van het feit dat in de Nadere Voorschriften Controle en Overige Standaarden (‘NV COS’) geen definitie is opgenomen van een onzekerheid in de jaarrekening. In het verleden was dat wel het geval; in de Richtlijnen voor de Accountantscontrole (RAC 700.32): ‘Een onzekerheid is een aangelegenheid waarvan de uitkomst afhankelijk is van toekomstig handelingen of gebeurtenissen waarop de huishouding geen rechtstreekse invloed heeft, doch die de jaarrekening kunnen beïnvloeden’. Lang geleden is hieraan door wijlen prof. J.H. Blokdijk RA aandacht besteed[1]. Blokdijk gebruikte het voorbeeld van een voorraad die in het buitenland in oorlogsgebied ligt opgeslagen, waardoor zowel de directie als de accountant geen mogelijkheid hebben om de aanwezigheid (en de kwaliteit) van de voorraad vast te stellen. Het destijds ‒ op basis hiervan ‒ in de praktijk gehuldigde standpunt was dat een onzekerheid in de jaarrekening voorrang had op een beperking in de controle. Overigens past daar – in het licht van de definitie uit RAC 700 – mijns inziens wel de kanttekening bij dat de RAC-definitie al een beperktere reikwijdte kende in vergelijking met oudere vakliteratuur. Een in 1983 door het NIVRA uitgegeven Meningsuiting 5, onder de titel ‘Accountantsverklaring bij jaarrekeningen in situaties van onzekerheid’ bevatte de volgende uitleg: ‘Onzekerheden met betrekking tot (de afloop van) een bepaalde gebeurtenis of situatie en/of met betrekking tot het meten van het effect van een gebeurtenis of situatie’. Derhalve een ruimere reikwijdte van onzekerheden in de jaarrekening dan op basis van de RAC (en zeker de NV COS van nog recentere datum). Die ruimte bood destijds een deugdelijke grondslag voor de visie van Blokdijk.

Consequenties controleverklaring

De consequenties voor de controleverklaring zijn als volgt: De onzekerheid in de jaarrekening (indien van materiële omvang) vraagt om een adequate toelichting. Is die toelichting opgenomen, dan verstrekt de accountant een goedkeurende controleverklaring. Indien van belang kan daaraan (op basis van NV COS 706) een paragraaf worden toegevoegd ter benadrukking van aangelegenheden. Ontbreekt een adequate toelichting in de jaarrekening, dan geeft de jaarrekening geen getrouw beeld van vermogen en resultaat. Als gevolg daarvan wordt een verklaring met beperking (bij een tekortkoming van materiële omvang) of een afkeurende verklaring (bij een tekortkoming van diepgaande invloed) verstrekt.

Beperking in de controle

Van een beperking in de controle is sprake als de accountant niet in staat is voldoende en geschikte controle-informatie te verkrijgen, om te concluderen dat de financiële overzichten als geheel geen afwijking van materieel belang bevatten (NV COS 705.4b)[2].

De consequenties voor de controleverklaring etaleren het belang van het onderscheid. Een onzekerheid in de jaarrekening (voor de directie die verantwoordelijk is voor het opmaken van de jaarrekening) heeft echter ook karakteristieken van een beperking in de controle. Het laatste leidt tot een niet-goedkeurende controleverklaring, het eerste tot een controleverklaring met goedkeurende strekking. Het is dan ook niet verwonderlijk dat in de praktijk soms een tendens zichtbaar is om op basis van dit (soms flinterdunne) onderscheid een voorkeur te hebben voor een onzekerheid in de jaarrekening. Hoewel ik dat eerder ook wel heb verdedigd[3], ben ik inmiddels van mening dat een dergelijke route niet begaanbaar is op basis van de huidige Controlestandaarden. Als sprake is van een situatie die zowel zou kunnen kwalificeren als onzekerheid in de jaarrekening als beperking in de controle, prevaleert een beperking in de controle – met slechts een beperkt aantal uitzonderingen en indien aan bepaalde voorwaarden wordt voldaan. Ik licht dat hierna toe.

Overlap

Zoals ik al aangaf, is bij onzekerheden in de jaarrekening en beperkingen in de controle qua terminologie sprake van een (wellicht zelfs aanzienlijke) overlap. Als de directie geconfronteerd wordt met een onzekerheid is voor de accountant ‘automatisch’ sprake van een beperking in de controle. Een situatie of gebeurtenis waarover de directie onvoldoende controle-informatie kan aanleveren, kan de accountant nooit van meer controlezekerheid voorzien. Maar een te ruim oprekken van de onzekerheid in de jaarrekening kan leiden tot een omgekeerde route: beperkingen in de controle worden dan als onzekerheid in de jaarrekening gekwalificeerd. De consequentie voor de controleverklaring is aantrekkelijk en biedt daarvoor wellicht een extra stimulans. Immers, bij omstandigheden van materiële of diepgaande invloed leidt een dergelijke transformatie van een controleverklaring met beperking of zelfs afkeurende controleverklaring tot een goedkeurende controleverklaring. Ik heb de achterliggende jaren de volgende voorbeelden zien langskomen die een dergelijke tendens ondersteunen:

  • een vordering op een verbonden partij waarvan het bestuur van de rechtspersoon beweerde dat sprake was van een onzekerheid in de jaarrekening, omdat de desbetreffende partij, maar ook het groepshoofd, niet bereid was informatie te verstrekken;
  • een te lang openstaande lening die niet werd terugbetaald en waarover relevante informatie ontbrak, waarbij de directie volhield dat ook zij geconfronteerd werd met een onzekerheid over de lening (en dacht met een adequate toelichting te kunnen volstaan);
  • het al genoemde voorbeeld van de voorraad die ligt opgeslagen in een land dat door oorlogsomstandigheden niet toegankelijk is.

Alleen controle-informatie van controlecliënt

Eén van de cruciale kenmerken van het verschil tussen een onzekerheid in de jaarrekening en een beperking in de controle wordt veroorzaakt door de vraag welke oorsprong de controle-informatie heeft. Als de controle-informatie beperkt is tot uitsluitend controle-informatie van de controlecliënt, leidt dit over het algemeen niet tot voldoende controlezekerheid voor de accountant (NV COS 500.A2). In dat geval kan er nooit sprake zijn van een onzekerheid in de jaarrekening, maar kwalificeert de omstandigheid als beperking in de controle. Uiteraard maakt het daarbij niet uit van welke persoon of van welk orgaan binnen de controlecliënt de informatie afkomstig is; dit wordt allemaal als eenzelfde bron gezien. Wil sprake zijn van een onzekerheid in de jaarrekening, dan moet de controle-informatie vanuit de controlecliënt worden ondersteund door controle-informatie uit andere bronnen, dan wel objectief aantoonbare omstandigheden die de onzekerheid in de jaarrekening onderbouwen. De consequentie is dat de hiervoor aangehaalde voorraad die in oorlogsgebied ligt opgeslagen niet kwalificeert als onzekerheid in de jaarrekening, maar als beperking in de controle[4]. Dat is uiteraard anders als, naast de informatie van de controlecliënt, ook informatie (met controlezekerheid) uit andere bron wordt verkregen.

Voorbeeld NV COS

Het meest bekende voorbeeld van een situatie die wel kwalificeert als onzekerheid in de jaarrekening is ernstige onzekerheid omtrent de continuïteit (NV COS 570). De financiële positie van de cliënt is daarbij zodanig dat de continuïteit zeer onzeker is, terwijl er nog geen sprake is van discontinuïteit. Op basis van de hiervoor genoemde criteria is dat een situatie die ook door andere (controle-)informatie (naast de informatie van de controlecliënt) wordt bevestigd. Bijvoorbeeld door overeenkomsten, respectievelijk correspondentie met belangrijke financiers. Dit leidt tot een verplichte toelichting in de jaarrekening en een (verplichte) paragraaf ter benadrukking van aangelegenheden waarin de accountant wijst op de onzekerheid in de jaarrekening.

Overigens laat ook NV COS 570 zien dat het onderscheid tussen een onzekerheid in de jaarrekening en een beperking in de controle (van diepgaande invloed) flinterdun is. NV COS 570.A22 merkt namelijk op dat in situaties van meerdere onzekerheden van materieel belang die significant zijn voor de financiële overzichten als geheel, de accountant het passend kan vinden een controleverklaring van oordeelonthouding af te geven. Hoewel de Controlestandaard aangeeft dat het gaat om buitengewoon zeldzame gevallen, kan ik me – juist bij ernstige continuïteitsonzekerheid – goed voorstellen dat dergelijke (meerdere) onzekerheden zich voordoen.

Afsluitend

Als conclusie wil ik stellen dat (zeker door de ontwikkeling in de tijd van Meningsuiting 5, via de RAC, naar de huidige NV COS) een beperking in de controle prevaleert boven een onzekerheid in de jaarrekening. Tenzij de accountant niet alleen op basis van informatie van de controlecliënt, maar ook op basis van andere omstandigheden of controle-informatie uit andere bronnen een bevestiging vindt voor de onzekerheid in de jaarrekening. Die situaties vormen dan ook een uitzondering op de regel. Dit in tegenstelling tot het verleden, toen een ruimere interpretatie van onzekerheden in de jaarrekening op grond van de regelgeving verdedigbaar was.

 

Anton Dieleman RA is directeur vaktechniek bij Mazars Accountants in Rotterdam 

[1] Prof. J.H. Blokdijk RA, Welke verklaring bij onzekerheid?, VAS-magazine 1994, blz. 12
[2] Ik laat het onderscheid tussen een objectieve en subjectieve verhindering hier verder buiten beschouwing, omdat dit voor het artikel verder niet relevant is.
[3] Ik verwijs naar mijn artikel ‘Onduidelijkheid over onzekerheden in de jaarrekening’ in Accountancynieuws, afl. 7 van 2008 en de terechte kritiek daarop van J.Th. Drupsteen RA in afl. 11 van hetzelfde blad.
[4] Nog afgezien van het feit dat Standaard 501 inventarisatie van voorraden van materiële omvang vereist, waaraan evenmin kan worden voldaan.

Categorie: Accountancy, Blog Tags: financiële verslaggeving, jaarrekening, jaarrekeningcontrole, jaarverslag, jaarverslaggeving

Tags: financiële verslaggeving, jaarrekening, jaarrekeningcontrole, jaarverslag, jaarverslaggeving

Gerelateerde artikelen

24 januari 2023

Controlewerkzaamheden niet onvoldoende, RA krijgt toch waarschuwing

23 januari 2023

Accountant zag bui al hangen bij noodlijdend VanMoof

11 januari 2023

Hof niet te spreken over werk Drentse accountant, schuift jaarstukken terzijde

6 januari 2023

RA niet kritisch genoeg op gunstige winstprognoses Travelbird, drie maanden doorhaling

Geef een antwoord Reactie annuleren

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Meest gelezen

  • Massaal bezwaar plus niet-bezwaarmakers box 3 officieel
  • Accountant zag bui al hangen bij noodlijdend VanMoof
  • Hof: VvE-reserves tellen bij berekening rechtsherstel box 3 als bank- en spaartegoeden
  • VEH na uitspraak hof: hogere belasting appartementseigenaren deugt niet

Partnercarrousel

Wat zijn de laatste btw-ontwikkelingen op het gebied van vastgoed?
Het einde van de schoenendoos?
Visma Pinkweb logo
Wat staat er in een ICT-calamiteitenplan?
De best gelezen accounting blogs van 2022 van Twinfield
Exact logo
Indicatoren – wat zijn het en wat kun je ermee?
Yuki logo 042021
Met datagedreven management het personeelstekort te lijf
Caseware nieuw aug 2022
CaseWare komt met nieuw product AUDIT+
Hoe data helpt om het personeelstekort terug te dringen
Een stap vooruit: hoe je klanten gerichter bijstaat tijdens een consolidatie 
PSD2, wat moet je ermee?
AV-Top 50 | Boekhoudsoftware met een ziel

Loket.nl de meest betrouwbare online applicatie voor HR en …  

De cloud maakt het werk van de accountant écht leuker
Oriënteert je klant zich op nieuwe software? Alarmbellen!
Het Cloud document management systeem, speciaal voor de accountancy

Klop & Partners is opgericht in het jaar 1982 als …  

Een tekort aan medewerkers, hoe los je dat op? | 5 tips
Hé accountant, hoe staat het met jouw Cybersecurity?
Meer dan 80% van de accountants heeft onvoldoende kennis van cybersecurity en NIS2-regelgeving
Sdu

GAC is leverancier van Microsoft Dynamics 365 …  

Loondoorbetaling zieke AOW’er van 13 naar 6 weken: het wat en waarom
Gijzelsoftware grijpt accountantskantoren (zo verklein je de kans op een aanval)
Uitbreiding NT Middelgroot faciliteert aanleveren van één dataset aan KvK en bank voor middelgrote ondernemingen
Hoe Rijkse Accountants & Adviseurs zichzelf en ondernemers helpt met WeFact
Uw accountantskantoor altijd alle cijfers bij de hand
Fiscount en Markus Verbeek Praehep gaan opleidingsaanbod combineren
Als accountant afscheid nemen van ‘uurtje-factuurtje’?
Deadline renseigneringsverplichting nadert: nog veel onduidelijkheid
Vier salarissoftware trends voor 2023
Hoe krijg je als controller grip op de uitdagingen van de huidige arbeidsmarktcrisis?
Ondernemers verwachten meer van hun adviseur, is ‘dropshipping’ de oplossing?
Het bespreken van je liefdesleven met collega’s. Ongewenst?
Koen Scheepers adviseur bij Credion
Ondernemer in problemen? Vijf aandachtspunten voor de accountant

Checkpoints van Fiscount en AV

Abonneer nieuwsbrief AV

Vacatures

Supervisor Assurance – Amersfoort
CROP
Relatiebeheerder / Accountant MKB
Moore MTH
Relatiebeheerder MKB
Moore MTH
Medewerker Facturatie
Flynth
Ervaren assistent-accountants samenstelpraktijk (dit betreft meerdere vacatures)
WEA Gouda
Senior Assistent Accountant Audit
Flynth
Junior Tax Consultant | Employer Tax Advisory Services. – Amersfoort, Arnhem, Ede, Hoofddorp of Utrecht
CROP
Manager audit
Moore MTH
Senior Supervisor Assurance- Amersfoort, Arnhem, Hoofddorp en Utrecht
CROP
Assistent Accountant Audit
HLB Witlox Van den Boomen
Ondernemende Belastingadviseur (32-40 uur)
Boon Accountants Belastingadviseurs/ Boon Registeraccountants
Controleleider Audit
Flynth
Gevorderd assistent Accountant Samenstelpraktijk (min. 24 uur per week) – Amersfoort, Ede, Hoofddorp en Utrecht
CROP
Accountant manager audit in Rotterdam
Moore DRV
Relatiebeheerder Accountancy & Advies | 24-40 uur per week
CROP
Tax Consultant | Employer Tax Advisory Services – Amersfoort, Arnhem, Ede, Hoofddorp of Utrecht
CROP
Vacature Manager Assurance
CROP
Voorzitter en een lid Raad van Commissarissen Countus Groep B.V.
Countus Groep B.V.
Vacature gevorderd assistent accountant
WEA Deltaland
Accountant Agro
Flynth
Opdrachtmanager Accountancy & Advies
Witlox van den Boomen
Supervisor audit in Brabant
Moore DRV
Data-Scientist (medior)
Coney Minds
Relatiebeheerder / Accountant MKB
Moore MTH
Accountant AA (Nijmegen)
Konings & Meeuwissen
Zelfstandig assistent accountant
CROP
Manager audit
Moore MTH
Junior Assistent Accountant Samenstelpraktijk ( min. 24 uur per week)- Amersfoort, Ede, Hoofddorp en Utrecht
CROP
Relatiebeheerder/teamleider agro • Kesteren
WEA Deltaland
Vennotabel AA/RA manager manager te Aalsmeer
Klop & Partners
Senior assistant audit in Zeeland
Moore DRV
Assistent Accountancy en Advies
HLB Witlox
Senior Assistent Accountant Audit
HLB Witlox Van den Boomen
Relatiebeheerder / Accountant MKB
Moore MTH
ASSISTENT-ACCOUNTANT (24 – 40 uur)
Jongejan & Partners
Medewerker Belastingadvies
Flynth
Staff Assurance- Amersfoort, Ede en Utrecht
CROP
Director accountancy & advies
Baker Tilly
Manager Accountancy en Advies
HLB Witlox Van den Boomen
Vennotabel RA external auditor te Amsterdam
Klop & Partners
Controleleider
WEA Gouda
Externe Accountant
Coney Minds
Beginnend assistent-accountant MKB duaal
Moore MTH
Meewerkstage Accountancy
Flynth
Director accountancy & advies
Baker Tilly
Accountant RA (Nijmegen)
Konings & Meeuwissen
Werkstudent accountancy MKB
Moore MTH
Ervaren Assistent-Accountant (32 – 40 uur)
Jongejan & Partners
Assistent Accountant Agro
Flynth
Beginnend Belastingadviseur (32-40 uur) – Beverwijk of Haarlem
De Hooge Waerder
Senior Manager Samenstelpraktijk
RSM
Werkperiode Junior assistent accountant samenstelpraktijk
Scab
Vaktechnisch Profesional – Amersfoort
CROP
Senior accountant relatiebeheerder mkb in Rotterdam.
Moore DRV
Senior accountant relatiebeheerder mkb in Bergen op Zoom
Moore DRV
Adviseur Corporate Finance (32-40 uur) – Alkmaar
De Hooge Waerder
Financieel administratief medewerker
Scab
Intern Controller/ Auditor
Gemeente Heerde
Controleleider Audit (Zwolle)
KRC Van Elderen
Fiscalist (24-40 uur) – Alkmaar
De Hooge Waerder
Assistent Accountant (24 – 40 uur)
Flynth
Supervisor audit in Oud-Beijerland
Moore DRV
(senior) Medewerker aangiftepraktijk
Scab
Belastingadviseur Agro
Flynth
Vacature accountant
WEA Deltaland
(Senior) Manager Accountancy & Advies
HLB Witlox Van den Boomen
Gevorderd Assistent Accountant
Moore MTH
Staff Assurance | WO starter- Amersfoort
CROP
Belastingadviseur BTW – Venlo
Flynth
(zelfstandig) Assistent-accountant
van de Kamp & van Gelder
Docent Accountancy (1,0 fte)
Hogeschool van Amsterdam
Officemanager
van Helder
Gevorderd assistent-accountant MKB
Moore MTH

Accountancy Vanmorgen (AV) is het platform voor accountants en iedereen die geïnteresseerd is in nieuws, trends, ontwikkelingen, achtergronden en wetenswaardigheden in en rond accountancy en ondernemerschap.

Accountancy Vanmorgen is een uitgave van MOCuitgevers.

 

Categorie

  • Nieuws
  • Blog
  • Partners
  • Software
  • Opleidingen
  • Vacatures
  • AV-events

Info

  • Over ons
  • Adverteren
  • Vrienden
  • Contact
  • Shop
  • Algemene voorwaarden MOCuitgevers
  • Annuleringsvoorwaarden
  • Privacybeleid
  • Facebook
  • Twitter
  • LinkedIn
  • Mail
Cookies
Om u beter van dienst te kunnen zijn, maakt Accountancy Vanmorgen gebruik van cookies. Klik op instellingen om de cookie instellingen te wijzigen.
  • Ik ga akkoord
  • Instellingen
  • Functionele cookies zijn noodzakelijk voor de werking van deze website.
  • We gebruiken Google Analytics, netjes geanonimiseerd.
  • We gebruiken de marketing cookies om gepersonaliseerde advertenties te tonen.
  • Annuleren
  • Ik ga akkoord

Instellingen