Het toezicht op de accountancysector functioneert niet naar behoren. De huidige structuur, met toezicht op segmenten door AFM, SRA en NBA zou daarom moeten worden vervangen door één onafhankelijke toezichthouder. Dat is één van de aanbevelingen die de Commissie Toekomst Accountancysector (CTA) dinsdag doet in een voorlopig rapport. De drie toezichthouders hanteren elk een andere invalshoek en stijl, constateert de commissie. De combinatie van belangenbehartiging en toezicht bij NBA en SRA wordt zelfs als onwenselijk beoordeeld.
De CTA werd op 1 januari 2019 ingesteld door minister Hoekstra van Financiën om maatregelen te onderzoeken om de kwaliteit van de wettelijke accountantscontrole duurzaam te verhogen. De commissie presenteerde dinsdag haar voorlopige bevindingen en aanbevelingen. Tot 1 november kunnen daarop reacties worden ingezonden.
Drie toezichthouders
De commissie constateert dat alle drie de toezichthouders een volstrekt andere systematiek van beoordeling lijken te hanteren. De uitkomsten zijn daarmee volgens de CTA niet goed vergelijkbaar en geven elk een partieel beeld van de kwaliteit. ‘De beoordelingen van de uitkomsten van het controleproces en compliance‐kwaliteit door de toezichthouders AFM en SRA zijn niet altijd actueel of representatief. Ook lijken deze waarnemingen niet vergelijkbaar tussen toezichthouders of tussen kantoren daar waar het interne reviews betreft. De commissie heeft wel geconstateerd dat het aantal bevindingen door AFM en NBA hoog is, het aantal bevindingen bij de SRA is dan weer opvallend laag. Ook het aantal bevindingen bij interne reviews is hoog.’
Kwaliteitsverbetering snel genoeg?
Dat de aandacht voor de kwaliteit en ook voor de factoren die de kwaliteit van de wettelijke controles beïnvloeden, is toegenomen staat voor de commissie vast. De vraag of de kwaliteitsverbetering snel genoeg gaat en of het uiteindelijk doel met de al genomen maatregelen kan worden gehaald, zegt de commissie door een gebrek aan informatie vooralsnog niet te kunnen beantwoorden.
Betere informatie cruciaal
De CTA constateert dat het cruciaal is dat er betere informatie beschikbaar komt over de kwaliteit van de wettelijke controles op alle drie niveaus (compliance kwaliteit, kwaliteitsbeheersingssysteem en onderliggende drivers). De commissie doet daarom de volgende aanbeveling: ‘Om de kwaliteit van wettelijke controles beter inzichtelijk te maken dienen accountantsorganisaties jaarlijks indicatoren over de kwaliteit van de uitgevoerde wettelijke controles te publiceren. Deze indicatoren dienen gezamenlijk representatief te zijn voor alle drie de niveaus van kwaliteit. De indicatoren worden gestandaardiseerd, door de toezichthouder voorgeschreven, en gecontroleerd om de vergelijkbaarheid tussen organisaties en in de tijd te waarborgen. De indicatoren worden op één openbaar toegankelijke locatie bijeen gebracht om vergelijking van accountantsorganisaties te vergemakkelijken. Wetenschap, toezichthouders en de accountancysector zelf zouden zich moeten inspannen voor meer (wetenschappelijk) onderzoek naar de kwaliteit van de Nederlandse accountancysector, inclusief de factoren die verschillen in kwaliteit verklaren.’
Doel toezicht
‘Het doel van het toezicht zou, naast de enge handhaving van de toepasselijke wettelijke eisen, het bevorderen van kwaliteitsverbetering van de wettelijke controle moeten zijn’, schrijft de CTA. ‘Dit vergt ook een constructieve dialoog tussen accountants en toezichthouder bijvoorbeeld ten aanzien van de uitleg van beroepsstandaarden en de ruimte voor de professionele oordeelsvorming van de accountant.’
Reactie SRA
De SRA heeft aangegeven binnen vier weken te reageren op de voorlopige bevindingen. Het SRA-bestuur vergadert vandaag over het rapport van de Commissie Toekomst Accountancysector (CTA).
Voorlopige bevindingen en aanbevelingen
De commissie publiceert het interim‐rapport als tussenstap in haar onderzoek. De CTA beoogt met de voorlopige bevindingen en aanbevelingen partijen er toe te bewegen hierop te reflecteren en nadere informatie te verschaffen die de bevindingen van de commissie ondersteunen of tegenspreken. De commissie merkt op dat zij inbreng mee zal wegen in haar definitieve rapport, mits die reflecties ook feitelijk onderbouwd zijn. De commissie zet haar onderzoek ook ná publicatie van het interim-rapport onverminderd door. De commissie hecht er dan ook aan te benadrukken dat al hetgeen in het rapport is opgenomen de status heeft van voorlopige bevindingen. De commissie kan naar aanleiding van nieuwe informatie ‐ de commissie verwijst daarbij uitdrukkelijk naar het aangekondigde derde rapport van de Monitoring Commissie Accountancysector en nog te verschijnen rapporten van de AFM ‐ tot nieuwe of andere inzichten komen.
Het zou wel eens fijn zijn als de toetsing plaatsvind door terzake deskundige accountants. Dus niet een MKB kantoor laten toetsen door een voormalig RA partner van de big fout die nog nooit een samenstel dossier van dichtbij heeft gezien.
Daarnaast is het ook wel handig om de generatie kloof te overbruggen, waarom bestaat het merendeel van de toetsers uit gepensioneerden die opgegroeid zijn met papieren dossiers ?
Het rapport CTA concludeert dat controle op publieke instellingen van overheidswege niet wenselijk is. Maar hoe lossen we het probleem dan op dat de verschillen tussen het controleren van een bedrijf en een overheid steeds groter worden (verslaggeving en controle)? Er steeds minder accountantskantoren de overheidsmarkt bedienen? De Big-four terugtreden? Accountantskantoren wel willen adviseren, maar niet meer willen controleren? Wat is de oplossing?