Angst voor – of het geen zin hebben in – verandering is de grootste belemmering voor accountants op het pad van digitale transformatie. Dat is een van de uitkomsten van de enquête van de NBA-werkgroep ‘Digitale Transformatie in het MKB’. In mijn blog ga ik hier verder op in.
Op 31 oktober jl. vond het derde overleg van dit jaar plaats van de werkgroep ‘Digitale Transformatie in het MKB’ van de NBA. Tijdens dit overleg hebben we als werkgroep de uitkomsten van de enquête* over dit onderwerp besproken. De enquête was uitgestuurd naar een kleine 6.000 bij de NBA ingeschreven accountants. Ruim 700 accountants vulden de enquête in, waarmee het onderzoek representatief genoemd mag worden. De angst voor – of het geen zin hebben in – verandering is de grootste belemmering op het pad van digitale transformatie, zo blijkt uit de enquête.
De NBA heeft de belangrijkste uitkomsten in een publicatie met bijbehorende presentatie op een rij gezet. Hieruit blijkt dat 6,6% van de respondenten vindt dat de beroepsgroep vooruitstrevend is in het gebruik van IT. Daarnaast vindt 27,4% van de respondenten dat zij voorlopen ten opzichte van hun beroepsgenoten. Ook schatten de respondenten in dat de ontwikkelingen bij hun klanten op het gebied van IT minder snel gaan dan bij henzelf. Gebrek aan kennis binnen de eigen organisatie, de bedrijfscultuur en wet- en regelgeving noemen de respondenten als grootste belemmeringen om meer IT te gaan gebruiken.
Accountants willen liever geen verandering
Persoonlijk ben ik blij dat de bedrijfscultuur – ook wel de bereidheid om te veranderen – door 41,7% van de respondenten werd genoemd als belemmerende factor. Dit getuigt namelijk van reflectie. Maar ik ben er wel van overtuigd, dat dit percentage in werkelijkheid nog veel hoger is. Het gebrek aan kennis binnen de eigen organisatie kwam het vaakst (47%) naar voren als belemmering. Kennis kun je echter relatief eenvoudig vergaren of inkopen. Om die reden vormt dat dus ook alleen een belemmering als je daar niet toe bereid bent (lees: negatieve bedrijfscultuur).
Alle partijen hebben te maken met wet- en regelgeving. Toch lukt het een aantal kantoren uitstekend om IT in te zetten en succesvol te zijn. Bovendien werd in het onderzoek niet duidelijk welke exacte wetten en regels accountants in de weg zitten (met uitzondering van de AVG). Feit blijft dat het makkelijker is om naar een externe factor te wijzen dan kritisch naar de eigen bedrijfscultuur te kijken.
Als lid van de werkgroep had ik het voorrecht om alle resultaten van het onderzoek in te zien, zo ook de uitkomsten bij de open vragen. Deze uitkomsten bevestigden nogmaals mijn vermoeden dat de veranderingsbereidheid erg klein is of dat men bang is voor verandering. De aanname dat klanten niet bereid zijn om te veranderen, werd bijvoorbeeld meerdere malen genoemd. Ook gaven de respondenten meerdere keren als belemmering aan dat ze niet willen werken als robots. Daarnaast werd het gebrek aan verdienmodellen bij volledige robotisering meermaals geopperd.
Vierde fase industriële evolutie
Momenteel zitten we in de vierde fase van de industriële revolutie, ook wel de digitale revolutie genoemd. Deze digitale revolutie is nog maar net begonnen en zorgt voor een nieuw tijdperk: dat van de informatiemaatschappij of diensteneconomie. De verwerving en kanalisering van informatie is hierbij belangrijker dan de pure productie. Hardop vraag ik me bij het lezen van de reacties in de enquête af of de essentie van de industriële en digitale revolutie wel begrepen wordt. Het lijkt me dan ook goed om dit wat verder te duiden.
We kunnen overigens beter spreken over industriële en digitale evolutie in plaats van revolutie. Een revolutie duidt namelijk op een eenmalige, heftige gebeurtenis. We hebben het hier echter over een geleidelijk proces, dat vanaf de 18e eeuw in gang is gezet en enorme veranderingen in het dagelijks leven gebracht heeft. Dit proces is nog steeds gaande. De eerste stoomtrein bijvoorbeeld, haalde in 1804 een maximumsnelheid van 8 kilometer per uur. Na gestage doorontwikkeling, in de vorm van dieseltreinen en elektrische treinen, zijn er nu inmiddels magneetzweeftreinen, die in staat zijn om een maximumsnelheid van meer dan 600 kilometer per uur te bereiken (2015).
Een andere ontwikkeling is die van de computer. De eerste computers waren mechanisch en gericht op rekenen. Via de eerste elektronische computers die gigantisch groot en zwaar waren, zijn we via de personal computers inmiddels zover, dat we nu kunnen beschikken over mobiele devices die we overal mee naartoe kunnen nemen.
Ontwikkelingen gaan steeds sneller
Mede dankzij deze ontwikkelingen is de wereld beter bereikbaar geworden en is informatie altijd en overal beschikbaar. Bijna ongemerkt is iedereen meegegaan met deze veranderingen, juist omdat ze geleidelijk zijn gegaan. De ontwikkelingen gaan nu echter steeds sneller, waardoor niet iedereen ze meer kan bijhouden. Een mooi voorbeeld daarvan is de introductie van de smartphone en andere mobiele apparaten. Iedereen kent nog wel het filmpje uit 1999, waarin mensen werden geïnterviewd over het gebruik van de mobiele telefoon. Afgaande op dit filmpje zou de mobiele telefoon een grote flop worden. In 2018 gebruikte echter meer dan 90% van de Nederlanders ouder dan 12 jaar een mobiele telefoon voor het gebruik van internet (bron: CBS). Waar internetgebruik voor desktop, laptop en tablet afneemt, groeit het gebruik op de smartphone. Meer dan een derde van al het internetverkeer vindt inmiddels plaats op de mobiele telefoon.
Wil de klant van de accountant veranderen?
Hoe komt het dan dat klanten van accountants volgens het onderzoek niet bereid zijn om te veranderen? Waarom blijven ze vasthouden aan het aanleveren van hun administratie in mappen of de bekende schoenendoos? Waarom willen ze liever een ingebonden hardcopy jaarrekening dan cijfers die iedere dag up-to-date zijn en gecombineerd kunnen worden met operationele cijfers? Waarom communiceren klanten allemaal het liefst per e-mail?
Op de vraag of klanten op een andere manier willen communiceren, gegevens anders willen uitwisselen of op een andere manier inzicht willen krijgen, antwoordden de respondenten al snel negatief. Een reactie als ‘Het gaat toch prima zo’ is een geijkt antwoord, net als in het eerder genoemde filmpje over de mobiele telefoon. Verandering is in de basis lastig voor mensen, maar tegelijkertijd willen ze zich wel voortdurend ontwikkelen en verbeteren. De industriële en digitale evolutie bewijst dit. Op de vraag of je klanten mag helpen om zich te verbeteren en meer winst te maken, zal het merendeel positief antwoorden. Dat daar andere werkwijzen bij horen, valt vervolgens prima uit te leggen.
Type accountant
Deze andere werkwijzen worden ondersteund en deels mogelijk gemaakt dankzij digitalisering. Maar dit is niet voor iedereen weggelegd. Ook dit kwam uit het onderzoek naar voren. Er is een ander type accountant nodig dan de huidige om dit mogelijk te maken. In het onderzoek wordt dit ook een paar keer duidelijk benoemd. Inderdaad, het vraagt iets van je als kantoor en accountant om je processen aan te passen, de samenwerking met klanten anders in te richten en medewerkers anders te laten acteren. Hier kun je je als kantoor en accountant echter op voorbereiden. Ook hier geldt namelijk dat het gaat om een evolutie – geen revolutie.
De ontwikkelingen gaan echter vele malen sneller dan in de periode van de eerste stoomtrein. De komende jaren zetten de ontwikkelingen van onder andere RGS, UBL, PSD2, Machine learning en data-analyse de trein echt in beweging. Let daarom goed op dat je – door deze ontwikkelingen voor je uit te schuiven – die trein niet mist. Stap in.
Alles transformeert
Een geruststelling voor iedereen die nog twijfelt; dankzij digitalisering verdwijnen er geen banen en verdienmodellen. Werkzaamheden veranderen wel door verregaande automatisering. Interpretatie van data wordt belangrijker dan de invoer ervan, net zoals het communiceren en overbrengen van informatie belangrijker wordt dan het vastleggen daarvan. Digitalisering zorgt daarmee voor nieuwe banen, gebaseerd op data en communicatie. Verdienmodellen veranderen van product naar service. Wat overeind blijft staan, is het feit dat klanten nog steeds zaken willen doen met mensen en niet met robots. Het is aan jou als accountant om deze kansen te zien én te benutten.
Let wel: de meest succesvolle accountants van de toekomst zijn niet de beste of de slimste accountants, maar de accountants die zich het beste kunnen aanpassen!
*) In dit artikel staan de uitkomsten van de NBA-enquête over digitale transformatie centraal. Alhoewel het hier een representatief onderzoek betreft, zou het zo kunnen zijn dat naar verhouding juist meer of juist minder IT-minded kantoren deze enquête hebben ingevuld. Dit zal het overall beeld echter niet significant aantasten.
Mark ter Steege is IT-adviseur Fiscount ICT-Service
Inderdaad. The train is leaving the station. Accountant are you in or are you out?