Wat is innovatie? Innoveren betekent letterlijk vernieuwen. Maar wat is innovatie nog meer? Waarom innoveren organisaties? Het kan voor een organisatie worden gezien als een doel om te bereiken, om hiermee een goede naam te verwerven en concurrentievoordelen te behalen. Ieder bedrijf innoveert, het is zelfs noodzaak om de veronderstelling van continuïteit te handhaven. Innovatie door het zelf ontwikkelen van producten/diensten is van een andere orde: dit is spannend en wellicht daardoor omgeven met meer onzekerheid. Over deze vorm van innovatie gaat dit artikel.
Onderscheid tussen onderzoekskosten en ontwikkelingskosten
Onderzoekskosten
Het zelf producten/diensten ontwikkelen start met onderzoek en wordt gevolgd door ontwikkeling. Onderzoek wordt omschreven als vernieuwend en planmatig onderzoekswerk met het doel nieuwe wetenschappelijke of technische kennis en inzichten te ontwikkelen.
De uitgaven van deze fase, dus de onderzoekskosten, dienen in de winst-en-verliesrekening te worden verantwoord.
Ontwikkelingskosten
Ontwikkeling wordt omschreven als de toepassing van kennis verkregen door onderzoek of op andere wijze, leidend tot een plan of ontwerp voor de productie van nieuwe of substantieel verbeterde materialen, apparaten, producten, processen, systemen of diensten, voorafgaand aan het begin van de commerciële productie of het gebruik.
Verslaggevingsaspecten van ontwikkelingskosten
Activeren ontwikkelingskosten
In de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving zijn voorwaarden opgenomen waaraan volledig voldaan moet zijn voordat deze post geactiveerd moet worden.
Mocht er twijfel zijn om ontwikkelingskosten te activeren, dan is het een kwestie van deze voorwaarden een voor een van toepassing te verklaren. Indien de volledigheid hierin ontbreekt, ontbreekt de grondslag voor activering.
Onderbouwing economische voordelen
Maar op welke wijze toon je aan dat het immaterieel vast actief in de toekomst economische voordelen zal opbrengen? Een mogelijkheid is dat de onderneming aantoont dat er een markt bestaat voor de goederen of diensten die met het immaterieel vast actief worden voortgebracht. Andere mogelijkheden zijn dat de onderneming aantoont dat er een markt bestaat voor het immaterieel vast actief zelf of dat het immaterieel vast actief binnen de onderneming wordt gebruikt. Het feit dat een immaterieel vast actief gebruikt wordt, betekent normaliter tevens dat het actief economische voordelen genereert.
Indien toekomstige economische voordelen (gaan) ontbreken
De post ontwikkelingskosten wordt niet langer op de balans opgenomen wanneer er geen toekomstige economische voordelen meer worden verwacht. De winsten of verliezen die ontstaan als gevolg van de buitengebruikstelling of afstoting hiervan, worden vastgesteld als het verschil tussen de netto-opbrengst en de boekwaarde van het actief. Het verschil wordt verantwoord in de winst-en-verliesrekening.
Waardering
Bij eerste waardering van ontwikkelingskosten dient de waardering plaats te vinden tegen kostprijs, zijnde de verkrijgings- of vervaardigingsprijs. Deze bestaat uit de aankoopprijs inclusief alle direct toe te rekenen uitgaven om het actief voor het voorgenomen gebruik geschikt te maken.
De vervolgwaardering is mogelijk tegen historische kosten, dus vervaardigings- of verkrijgingsprijs en tegen actuele of reële waarde. In de praktijk wordt deze laatste zelden gebruikt. De waardering tegen actuele waarde is namelijk aan strikte voorwaarden gebonden.
Afschrijvingen
Ontwikkelingskosten hebben overwegend een beperkte gebruiksduur. Dan dient er sprake te zijn van systematische afschrijvingen. Hierbij dient rekening te worden gehouden met de verwachte toekomstige gebruiksduur waarbij is afgestemd dat:
- de afschrijvingen onafhankelijk van het resultaat van het boekjaar dienen te geschieden;
- de methode volgens welke de afschrijvingen zijn berekend in de toelichting uiteen moet worden gezet.
Zoals gebruikelijk voor alle immateriële vaste activa is een jaarlijkse beoordeling van de economische levensduur vereist. Een eventuele wijziging van de levensduur wordt behandeld als een schattingswijziging.
Bijzondere waardevermindering
Bij de waardering van ontwikkelingskosten wordt rekening gehouden met een bijzondere waardevermindering hiervan, indien deze vermindering naar verwachting duurzaam is. Een afboeking wordt ten laste van de winst-en-verliesrekening geboekt. Er is sprake van een bijzondere waardevermindering indien de boekwaarde hoger is dan de realiseerbare waarde. De realiseerbare waarde is de hoogste van de directe opbrengstwaarde en indirecte opbrengstwaarde (bedrijfswaarde).
Toelichting in de jaarrekening
Voor immateriële vaste activa, dus ook geactiveerde ontwikkelingskosten, dient de rechtspersoon gegevens in de toelichting op te nemen, waarbij een onderscheid dient te worden aangebracht naar intern gegenereerde immateriële vaste activa en gekochte immateriële vaste activa.
Indien de post ontwikkelingskosten tegen actuele waarde wordt gewaardeerd, dient ook de som van de herwaarderingen per balansdatum te worden vermeld. Tevens dient in het geval van waardering tegen actuele waarde in de toelichting wordt uiteengezet hoe de actuele kostprijs, bedrijfswaarde of opbrengstwaarde is bepaald.
Middelgrote rechtspersonen zijn vrijgesteld van het aan te brengen onderscheid tussen intern gegenereerde immateriële vaste activa en gekochte immateriële vaste activa.
Wettelijke reserve
Indien ontwikkelingskosten worden geactiveerd, dient hier tegenover een wettelijke reserve opgenomen te worden. De wettelijke reserves dient óf als afzonderlijke post in de balans onder het eigen vermogen te worden gepresenteerd, óf in de toelichting als specificatie van de andere wettelijke reserves te worden opgenomen. Het presenteren van de wettelijke reserves als afzonderlijke post in de balans onder het eigen vermogen heeft de voorkeur.
Vrijstellingen voor micro- en kleine rechtspersoon
De verplichte activering van ontwikkelingskosten voor micro- en kleine rechtspersonen geldt alleen indien ontwikkeling een kernactiviteit vormt van de rechtspersoon. Indien dit geen kernactiviteit is, zijn zij vrijgesteld van de verplichting tot activering van de ontwikkelingskosten. Indien de kleine rechtspersoon groeit naar middelgroot, geldt deze vrijstelling niet. Er dient dan een stelselwijziging te worden toegepast, om de ontwikkelings- kosten te activeren. De gegronde reden, een voorwaarde voor het toepassen van de stelselwijziging, is dat hierbij de RJ wordt gevolgd.
Kleine rechtspersonen kunnen de toelichting beperken tot de gehanteerde afschrijvingsmethoden; aanvullend kan worden overwogen om bovenstaande toelichtingen op te nemen. Voor kleine rechterpersonen gelden dus ruime vrijstellingen voor de toelichting in de jaarrekening.
Voor kleine rechtspersonen geldt dat indien ontwikkeling van immateriële vaste activa behoort tot de voornaamste activiteit van de rechtspersoon, overwogen kan worden in de toelichting te vermelden: het totaal van de ten laste van het resultaat van het boekjaar gebrachte kosten van onderzoek en ontwikkeling, met inbegrip van de afschrijving op eerder geactiveerde kosten van ontwikkeling. Het is immers toegestaan altijd meer toelichtingen op te nemen.
Charles Kock AA is vakdirecteur Accountancy bij Flynth adviseurs en accountants, docent Financial Accounting en lid van de werkgroep MKB van de RJ.
Bron artikel: Tijdschrift Familiebedrijven 2020 (editie 3).
Geef een reactie