Demissionair minister Hoekstra heeft het voorstel voor de Wet toekomst accountancysector in consultatie gebracht. Het voorstel omvat de verplichting voor grote niet-oob-accountants om een raad van commissarissen in te stellen. Commissarissen krijgen bovendien een grotere vinger in de pap bij belangrijke beslissingen, zoals over overnames en ontslagen.
Het wetsvoorstel van Hoekstra is grotendeels geënt op het rapport van de Commissie Toekomst Accountancysector (CTA) van anderhalf jaar geleden. In maart vorig jaar kondigde Hoekstra de maatregelen in grote lijnen al aan. Er zijn overigens ook maatregelen die niet voortvloeien uit het CTA-rapport, zoals eisen aan de vakbekwaamheid van buitenlandse accountants, een aanscherping van het handhavingsinstrumentarium van de AFM, de modernisering van de governance van de NBA en de stroomlijning van het accountantstuchtrecht. Verder krijgt de NBA een aanwijzingsbevoegdheid om een accountantsorganisatie aan een controlecliënt toe te wijzen als die zelf geen accountant kan vinden.
In de nieuwe wet staat dat zogeheten audit quality indicators met name het inzicht moeten vergroten in de waarborging van de kwaliteit binnen accountantsorganisaties en het niveau van factoren zoals cultuur. De Kwartiermakers Toekomst Accountancysector hebben al tien van die indicatoren opgesteld in een consultatiedocument. ‘Van het invoeren van kwaliteitsindicatoren kan op zichzelf geen kwaliteitsverhogend effect worden verwacht. Maar data dragen wel bij aan het voeren van een goede discussie en het nemen van gefundeerde beslissingen’, aldus Hoekstra.
Verplicht en openbaar aan NBA rapporteren
De NBA gaat de indicatoren periodiek evalueren en daarvan verslag doen aan de minister van Financiën. ‘Dit is nodig omdat maatschappelijke ontwikkelingen of nieuwe wetenschappelijke inzichten gevolgen kunnen hebben voor de wijze waarop kwaliteit van wettelijke controles wordt vastgesteld of beoordeeld. Deze ontwikkelingen en inzichten zullen dan ook voldoende tot uitdrukking moeten komen in audit quality indicators. Met een periodieke evaluatie door de NBA worden de kwaliteit en relevantie van de audit quality indicators op langere termijn gewaarborgd.’ Accountantsorganisaties moeten verplicht aan de NBA gaan rapporteren op basis van de kwaliteitsindicatoren. Overtredingen worden bestraft door de AFM. De rapportages worden openbaar gemaakt, schrijft Hoekstra: ‘Met deze openbaarmaking wordt voor een ieder, waaronder controlecliënten, beter inzichtelijk hoe accountantsorganisaties presteren op de kwaliteitsindicatoren.’
Verplichte RvC voor ruim tien kantoren
Grote niet-oob-organisaties moeten een raad van commissarissen gaan instellen, zoals de CTA had aanbevolen. ‘Het verplichten tot en versterken van een onafhankelijk intern toezichthoudend orgaan, zoals een raad van commissarissen, moet beter evenwicht brengen in het commercieel belang van accountantsorganisaties enerzijds en het maatschappelijk belang van de kwaliteit van een wettelijke controle anderzijds. Alle oob-organisaties en een aantal niet-oob-organisaties beschikken reeds over een raad van commissarissen en bepaalde organisaties hebben ook al een vorm van het structuurregime geïmplementeerd. Aan andere accountantsorganisaties zal het wetsvoorstel extra eisen opleggen. Naast de zes oob-accountantsorganisaties wordt ingeschat dat het tien tot vijftien andere accountantsorganisaties betreft.’
Meer zeggenschap commissarissen
De raad van commissarissen krijgt bovendien aanvullende bevoegdheden. Zo moet een voorstel tot winstuitkering eerst langs de RvC. Ook krijgen de commissarissen zeggenschap over het aangaan of verbreken van duurzame samenwerkingsverbanden, het nemen of ingrijpend wijzigen van een deelneming in een andere vennootschap, het doen van investeringen en het beëindigen van de arbeidsovereenkomst van ‘een aanmerkelijk aantal werknemers’. Het strengere toezichtsregime wordt van toepassing op kantoren met een omzet uit wettelijke controles per boekjaar van minimaal € 3 miljoen en minimaal 150 wettelijke controles per boekjaar.
Toezicht naar AFM
Zoals eerder aangekondigd gaat de AFM niet alleen formeel, maar ook in de praktijk (in plaats van NBA en SRA) toezicht houden op niet-oob-accountantsorganisaties. ‘Eén van de gevolgen van deze nieuwe inrichting van het toezicht is onder meer dat de AFM niet langer verplicht zal zijn rekening te houden met de uitkomsten van kwaliteitstoetsingen die door de NBA en SRA worden verricht. Om die reden wordt in dit wetsvoorstel voorgesteld om de huidige verplichting van de AFM om rekening te houden met de kwaliteitstoetsingen van onder andere de NBA en de SRA te vervangen door een mogelijkheid om met die toetsingen rekening te houden bij de uitvoering van het toezicht.’ De accountantsorganisatie wordt direct verantwoordelijk voor de kwaliteit van wettelijke controles. ‘Anders gezegd, het voorstel voorziet in de wettelijke verankering van een minimumeis aan de resultaten die worden bereikt door het stelsel van kwaliteitsbeheersing.’ Wordt daar niet aan voldaan, dan volgt een boete van de AFM. Het wetsvoorstel bevat ook een versoepeling van de geheimhoudingsplicht om ervoor te zorgen dat kantoren het eerder bij de AFM melden als zij gebreken ontdekken in een wettelijke controle.
Binding aan bijzondere voorwaarden
De Accountantskamer krijgt van Hoekstra een nieuwe maatregel ter beschikking: de binding aan bijzondere voorwaarden. ‘Met deze bijzondere voorwaarden wordt beoogd de beroepsuitoefening door de accountant die niet aan bepaalde kwaliteitsstandaarden voldoet op een aanvaardbaar niveau te brengen. Langs die weg kan een positieve prikkel voor de kwaliteit van bijvoorbeeld wettelijke controles uitgaan. De accountant wordt dan bijvoorbeeld verplicht om een bepaald onderwerp toe te voegen aan de permanente educatie-activiteiten. Ook kan via voorwaarden opgelegd worden dat de accountant bepaalde werkzaamheden niet (meer) uitoefent.’
Kosten
Volgens de minister kosten de maatregelen een kantoor gemiddeld € 7.800. In totaal is de branche € 2,3 miljoen kwijt. Structureel gaat het met name om periodiek rapporteren, wat per organisatie € 1.120 per jaar kost, denkt Hoekstra. Branchebreed gaat het om ruim drie ton op jaarbasis. Het werven van commissarissen zal de betrokken tien tot vijftien organisaties ruim € 10.00o kosten, De bezoldiging van de nieuwe commissarissen wordt geschat op € 15.000 tot € 27.000.
Het wetsvoorstel heeft nog een lange weg te gaan; invoering van de nieuwe wet zal niet voor 2023 plaatsvinden, is de verwachting.
Lees hier meer over het wetsvoorstel
Als de sector echt kwaliteit wil, dan is het verstandig om de toevoeging aan art 18 Wet toezicht als volgt te redigeren:
…dat elke tekortkoming in alle werkzaamheden wordt voorkomen.