
De rapportering over fraude in de uitgebreide controleverklaringen bij vijftig AEX- en AMX-fondsen over 2020 is nog erg beperkt, constateert de Werkgroep Fraude van de NBA.
Voor de controle van oob’s geldt met ingang van verslagjaar 2021 verplichte rapportering over het onderwerp fraude, maar de werkgroep bekijkt al enkele jaren de manier waarop erover wordt gerapporteerd. In alle controleverklaringen bij de jaarrekeningen 2020 van de in Nederland gevestigde fondsen is een paragraaf over fraude en/of niet-naleving van wet- en regelgeving opgenomen, zo concludeert de werkgroep. ‘De aandacht voor deze onderwerpen ligt voor 2020 in lijn met 2019. Accountants rapporteren in de controleverklaringen 2020 frequenter over de inzet van forensische specialisten. Dit past bij de trend dat forensische specialisten steeds vaker worden ingezet.’
Bevindingen nog nauwelijks gerapporteerd
Wel verschillen de indeling, volgorde en onderwerpen van de rapportage en de mate van gedetailleerdheid van specifieke frauderisico’s, feitelijke situaties en verrichte werkzaamheden. ‘Over bevindingen is nog nauwelijks gerapporteerd. De bestuursverslagen bevatten in 2020 meer informatie over fraude en naleving wet- en regelgeving door bestuur en de organen belast met governance dan in 2019. Maar nog steeds is de rapportering over fraude in de jaarverslagen erg beperkt.’
Minder vaak een key audit matter
Bij alle bekeken fondsen bevat de controleverklaring een separate paragraaf over fraude(risico’s). ‘De geïdentificeerde fraude(risico’s) zijn in de controleverklaringen 2020 minder vaak behandeld als een key audit matter, waarover afzonderlijk is gerapporteerd.’ Dat was 24 keer het geval, drie keer minder dan in 2019. ‘Key audit matters zijn gerelateerd aan één of meer frauderisico’s. Veelal gaat het over schattingsposten, gerelateerd aan het frauderisico dat het management de interne beheersing doorbreekt (bijvoorbeeld ‘Valuation of goodwill’).’
De risico’s ten aanzien van de opbrengstverantwoording en het risico dat het management de interne beheersing doorbreekt zijn voor de accountant veelal als veronderstelde frauderisico’s gerapporteerd. ‘In 2020 is in mindere mate het frauderisico ten aanzien van omzetverantwoording als key audit matter behandeld.’ Dat gebeurde 25 keer in de controleverklaringen over 2019 en tien keer minder vaak in de verklaringen over 2020. ‘Omdat er geen verplichting is om te rapporteren over de frauderisicoanalyse is niet duidelijk of dit frauderisico minder aanwezig is of dat dat frauderisico uitsluitend ontbreekt in de rapportering.’
In de controleverklaringen 2020 zijn daarnaast minder vaak key audit matters opgenomen ten aanzien van het overtreden van wet- en regelgeving: 4 keer, tegenover 11 keer in 2019. Wel is vaker gerapporteerd over de factoren die een rol spelen ten aanzien van het overtreden van wet- en regelgeving: 28 keer tegenover 22 keer. ‘Dit betreft met name zinnen met (algemene) strekking.’
Fraude wel vaker onderwerp in bestuursverslag
De onderzochte fondsen maken in hun bestuursverslag wel vaker melding van risico’s aangaande fraude en wet- en regelgeving, al dan niet met vermelding van fraude en overtredingen en acties die zijn genomen naar aanleiding van voorvallen. Dat gebeurde in de verslagen over 2020 24 keer, 10 keer vaker dan een jaar eerder. Maar: ‘Uit ons onderzoek blijkt dat het bestuur en de organen belast met governance van beursfondsen in het bestuursverslag summier en in het algemeen met weinig diepgang rapporteren over fraude en overtreding van wet- en regelgeving. In de verslagen van de audit committees komt het onderwerp vaak niet verder dan de vermelding dat intern overleg hierover is gevoerd.’
Geïdentificeerde frauderisico’s en risico’s inzake overtreden van wet- en regelgeving worden niet expliciet benoemd. ‘De financiële impact is meestal niet vermeld en ook niet hoe risico’s zijn gemitigeerd. Vermeldingen spitsen zich veelal toe op werknemersfraudezaken, die heel erg gering in omvang zijn.’
Deloitte rapporteert relatief weinig over fraude
EY blijkt over 2020 de meeste van de vijftig fondsen te controleren: 15 in totaal, maar dat is wel twee minder dan een jaar eerder. Deloitte heeft er 14 (13) in de boeken en daarnaast nog één fonds gezamenlijk met KPMG. Die gaat van 12 naar 11 en PwC groeit naar 9 (was: 7) van de 50 bekeken fondsen. Met name Deloitte rapporteert relatief vaak niet over risico’s van fraude en/of overtreding van wet- en regelgeving, constateert de werkgroep. In 36% van de gevallen is zo’n paragraaf afwezig in het jaarverslag. Bij EY ontbreekt zo’n passage in 7% van de controleverklaringen en KPMG en PwC rapporteren er in alle gevallen wél over.
Bij de 43 in Nederland gevestigde fondsen ontbreekt in 51% van de gevallen de rapportage dat de accountant tijdens het identificeren van frauderisico’s rekening heeft gehouden met de Covid-19-pandemie. ‘Deze rapportering is algemeen geformuleerd en gerelateerd aan het risico dat het management de interne beheersing doorbreekt en verder gekoppeld aan het gebruik van steunmaatregelen.’ Deloitte doet dat nergens, maar ook bij KPMG ontbreekt een pandemiegerelateerde paragraaf in veruit de meerderheid van de verklaringen (82%).
In 2020 maakten accountants in 36 controleverklaringen (van nog altijd de 43 in Nederland gevestigde fondsen) melding van de inzet van forensische specialisten bij de jaarrekeningcontrole. Dat is een toename van ruim 10%. ‘Dit is in het algemeen toegelicht in de separate paragraaf over de (risico’s van) fraude en overtreding van wet- en regeling of in de key audit matters.’ Bij PwC ontbreekt die melding in 56% van de gevallen, maar: ‘Als rapportering hierover ontbreekt kan niet worden geconcludeerd dat geen forensische expertise is ingezet. Uit de controleverklaring blijkt niet in welke fase van de jaarrekeningcontrole de forensisch specialisten zijn ingezet.’
De NBA wil het gesprek tussen bestuurders, toezichthouders en accountants over fraude, frauderisico’s en noodzakelijke beheersmaatregelen in de interne organisatie en rapportering daarover in de jaarrekening en het jaarverslag stimuleren. Dat gebeurt onder meer met een aantal fraudepublicaties die de komende maanden het licht zien. ‘Allereerst verschijnen binnenkort ‘Maatregelen frauderisicobeheersing voor bestuurders en toezichthouders’ en een ‘Fraude-responseplan’. In het eerste kwartaal 2022 verschijnt ook het ‘NBA-stappenplan verplicht rapporteren over fraude in de controleverklaring’. Hierin worden vanuit Standaard 240 scenario’s aangereikt voor klantspecifieke rapportering over fraude in de controleverklaring. Vanuit de rol van de accountant als vertrouwenspersoon van het maatschappelijk verkeer is transparantie over omstandigheden en feiten relevant. Een organisatie kan neutraal rapporteren over belangrijke gebeurtenissen, zonder eventuele geheimhouding te schaden. In dat geval kan de accountant ook observaties in de controleverklaring opnemen en verwijzen naar de jaarrekening of het bestuursverslag van de cliënt.’
De Werkgroep Fraude roept accountantsorganisaties op om over verslagjaar 2021 te gaan proefdraaien met het rapporteren over fraude in de controleverklaring en ervaringen te delen met de werkgroep via fraude@nba.nl. Aan de hand daarvan gaat de NBA dit jaar best practices publiceren.
Geef een reactie