Fusies en overnames | De belastingadviseur in de problemen

Aansprakelijkstelling vindt meestal plaats door een (voormalige) cliënt of een derde (en dat zou in bepaalde gevallen ook de ontvanger van belas­tingen kunnen zijn) die van mening is dat hij schade heeft geleden door een handelen of nalaten van de adviseur of het kantoor. Het betreft een civielrechtelijke aangelegenheid. Beboeting of bestraffing kan alleen plaatsvinden door een bestuursorgaan (in onze situatie de Belastingdienst) of door het OM. Denk hierbij aan beboeting wegens het niet-nakomen van verplichtingen uit de WIBB (op grond van DAC 6⁾¹ of als medepleger van een beboetbaar feit of op grond van het niet-nakomen van de verplichtingen uit de Wwft. ² Strafrechtelijke risico’s liggen vooral in het al dan niet bewust onjuist of niet inlichten van de Belastingdienst (art. 68 en art. 69 AWR). Je kunt je voorstellen dat de verschillende vormen van aansprakelijkheid en beboeting elkaar kunnen overlappen. 

Civiele aansprakelijkheid 

De grond voor aansprakelijkheid is in de meeste gevallen onrechtmatige daad (art. 6:162 BW). Het betreft een inbreuk op een recht, een doen of nalaten in strijd met een wettelijke plicht of een doen of nalaten in strijd met hetgeen volgens het ongeschreven recht in het maatschappelijke verkeer betaamt. Dit laatste gedeelte verwijst naar de zorgplicht van in dit geval de adviseur. Deze is ook vervat in art. 7:401 BW: De opdrachtnemer moet bij zijn werkzaamheden de zorg van een goed opdrachtnemer in acht nemen. 

De toets is: wat mag er worden verwacht van een redelijk bekwaam en redelijk handelend vakgenoot (de “maatman”)? In elk geval wordt aangenomen dat de maatman-belastingadviseur zijn cliënt niet blootstelt aan risico’s die zijn te voorzien en te vermijden. De adviseur dient zijn cliënt daarenboven proactief te wijzen op fiscale faciliteiten. ³ Duidelijk is verder dat de fiscale adviezen moeten deugen, de belastingadviseur zich op de hoogte moet stellen van de ontwikkelingen in zijn vak­gebied en de problematiek rondom de onjuiste aangifte. De cliënt is dan wel zelf verantwoordelijk jegens de Belastingdienst, maar in de verhouding tot de belastingadviseur kan regres worden genomen. Als de cliënt (en soms een derde) schade wil claimen, moet aannemelijk worden gemaakt dat er schade is en dat die schade is veroorzaakt door de onrechtmatige gedraging of schending van de zorgplicht.  

Beboeting en bestraffing 

Een fiscale boete – verzuim- of vergrijpboete – wordt in beginsel alleen opgelegd aan de belastingplichtige. Om verzuimboeten te voorkomen, dient de desbetreffende aangifte op tijd te worden gedaan en dient de aanslag of aangifte tijdig te worden betaald. Als de belastingadviseur bijvoorbeeld de aangifte te laat indient of de belastingplichtige niet tijdig laat weten welk bedrag dient te worden voldaan, zal aan de belastingplichtige de verzuimboete worden opgelegd. Deze verzuimboete wordt alleen minder als er sprake is van afwezigheid van alle schuld (avas). Daarvan is in de regel geen sprake. De cliënt zal zich dan kunnen wenden tot de adviseur en kunnen proberen de schade te verhalen en/of eventueel een tuchtklacht kunnen indienen. 

AVAS 

In het geval de Belastingdienst een vergrijpboete wil opleggen aan de belastingplichtige, zal de inspecteur de opzet of grove schuld moeten bewijzen. Opzet en grove schuld van de belastingadviseur wordt niet toegerekend aan de belas­ting­plichtige. Als het belopen van de boete geheel is te wijten aan een gedraging of nalaten van een belastingadviseur, dan kan de inspecteur echter geen boete opleggen. Er is dan sprake van avas. Dit zijn situaties die lastig zijn voor een belastingadviseur. Als de adviseur immers aangeeft dat hij geen schuld heeft aan het indienen van de onjuiste aangifte, zal het lastig zijn voor de belastingplichtige te bewijzen dat hem in het geheel geen verwijt kan worden gemaakt.  

Medeplegen of medeplichtigheid

De adviseur kan wel in beeld komen bij de inspec­teur of het OM als er sprake is van het medeplegen van het beboetbare/strafbare feit of van medeplichtigheid. Het onderscheid tussen mede­plegen en medeplichtigheid is niet altijd duidelijk. Art. 5:1 lid 2 Awb bepaalt dat onder overtreder wordt verstaan: degene die de overtreding pleegt of medepleegt.⁴ Lid 3 van art. 5:1 Awb bepaalt dat over­tredingen kunnen worden begaan door natuurlijke personen en rechts­personen en verklaart art. 51 lid 2 en 3 Sr van overeenkomstige toepassing. Daarmee is de deelnemersboete een feit en kunnen in het belastingrecht ook anderen dan de belasting- of inhoudingsplichtige een bestuurlijke boete krijgen opgelegd. Dit kan de belasting­adviseur zijn of het kantoor/de leidinggevende van de belastingadviseur. Niet alleen de rechtspersoon zelf kan worden aangemerkt als dader, maar ook degenen die tot het delict opdracht hebben gegeven of daaraan feitelijk leiding hebben gegeven, kunnen kwalificeren als dader. Als een belastingadviseur dus als medepleger kan worden aangemerkt van een fiscaal delict, kunnen in sommige gevallen ook het kantoor en de direct leidinggevenden worden vervolgd.  

Op grond van art. 67o AWR heeft de inspecteur de bevoegdheid een deelnemersboete op te leggen, bijvoorbeeld op basis van medeplichtigheid. Art. 67o AWR breidt de scope van de bestuurlijke boeten verder uit door in afwijking van art. 5:1 Awb onder overtreder mede te verstaan degene die de overtreding doet plegen, door giften, beloften, misbruik van gezag, geweld, bedreiging, misleiding of het verschaffen van gelegenheid, middelen of inlichtingen de overtreding opzettelijk uitlokt en als medeplichtige opzettelijk behulpzaam is bij of opzettelijk gelegenheid, middelen of inlichtingen verschaft tot het plegen van de overtreding. 

Van medeplegen is sprake, als twee of meer personen gezamenlijk een strafbaar/beboetbaar feit plegen.⁵ Medeplegen veronderstelt zowel nauwe en bewuste samenwerking als gezamenlijke uitvoering, maar naarmate de bewuste samenwerking intensiever is, worden er minder eisen gesteld aan de gezamenlijke uitvoering, en omgekeerd. Voor medeplichtigheid is de drempel lager dan bij medeplegen. Daarvoor geldt niet het vereiste van “nauwe en bewuste samenwerking”. Op grond van art. 67o lid 1 aanhef en onderdeel c AWR is echter slechts beboetbaar degene die als medeplichtige opzettelijk behulpzaam is bij of opzettelijk gelegenheid, middelen of inlichtingen verschaft tot het plegen van de overtreding. De betreffende aangiftemedewerker moet dus kunnen worden verweten dat hij (voorwaardelijk) opzettelijk geen onderzoek heeft ingesteld naar bijvoorbeeld de zakelijkheid van bepaalde betalingen. Grove schuld is voor medeplichtigheid onvoldoende. 

Mr. dr. J.A. Booij is fiscaal advocaat verbonden aan Booij Legal & Tax, docent belastingrecht aan de Universiteit Leiden en businessmediator. 

Dit is een korte samenvatting van het artikel De belastingadviseur in de problemen: hoe aansprakelijkheid en beboeting te voorkomen? uit Tijdschrift Familiebedrijven. In het volledige artikel doet de auteur onder meer ook aan­bevelingen om de risico’s te beheersen met betrekking tot het ontstaan van een situatie dat een (belasting)adviseur wordt geconfronteerd met een tuchtklacht, aansprakelijkheidsclaim of beboeting.  

1. Art.10h WIBB jo art. 11 lid 2 WIBB.  ↩︎
2. Artikel 30 Wet ter voorkoming van witwassen en financiering van terrorisme.  ↩︎
3. HR 21 december 2012, ECLI:NL:HR:2012:BX7491.  ↩︎
4. Artikel 5:1 lid 1 Awb bepaalt dat In deze wet wordt verstaan onder overtreding een gedraging die in strijd is met het bepaalde bij of krachtens enig wettelijk voorschrift.  ↩︎
5. Zie bijvoorbeeld Hof s-Hertogenbosch 4 maart 2009, V-N 2009/15.13 betreffende medeplegen door een belastingadviseur die een bekende Nederlandse voetbaltrainer heeft bijgestaan.  ↩︎

Deze bijdrage komt uit de eerste editie van het AV-magazine met als thema Fusies en overnames. Dit magazine is verschenen in mei 2024. Zie: https://www.accountancyvanmorgen.nl/kennisdoc/av-1-2024-fusies-en-overnames. Beluister ook onze podcast AV on Air over dit onderwerp.