Het interview met Nart Wielaard vond plaats op de dag van de internationale computerstoring door de beveiligingssoftware van het bedrijf CrowdStrike. Een fout in de software zorgde bij banken, winkels, ziekenhuizen en vliegvelden over de hele wereld voor problemen. De storing maakte pijnlijk duidelijk hoe we vertrouwen op technologie. Als het werkt, lijkt het vanzelfsprekend. Maar als er iets hapert of misgaat, zie je hoe broos het hele systeem is. De schrijver van vijf boeken met thema’s als (big) data, digitale transformatie, ondernemerschap en finance is geen specialist op het vlak van cyber, maar heeft de afgelopen jaren wel veel (onderzoeks)werk gedaan op het vlak van AI. Volgens Wielaard zouden er meer filosofische discussies moeten zijn over de impact van technologie en AI op de samenleving.
Zie jij AI als een bedreiging?
“De scenario’s dat AI de mens gaat uitroeien acht ik nogal onwaarschijnlijk, net als de scenario’s dat al het werk gaat verdwijnen. AI roept bij mij vooral veel vragen op over authenticiteit en waarheid. We moeten ons afvragen hoe technologie onze perceptie van de realiteit beïnvloedt en welke ethische overwegingen hierbij komen kijken. Zo gebruikt men de term “hallucinerende AI” bijvoorbeeld vaak om te beschrijven wanneer AI informatie geeft die niet klopt. Dat woord suggereert echter een menselijk aspect dat er niet is. We moeten AI zien voor wat het is: een geavanceerde tool die soms fouten maakt, niet een entiteit met menselijke eigenschappen. Wat ik misschien nog erger vind dan onwaarheid is dat, als je AI voor allerlei dingen gaat toepassen, alles de neiging heeft gemiddeld te worden. Het stukje briljant dreigt weg te gaan. Kijk bijvoorbeeld naar Spotify. Het is fantastisch dat je door kunstmatige intelligentie allerlei nieuwe nummers ontdekt die bij jou passen. De vraag is echter of artiesten die echt duidelijk iets anders brachten dan het gemiddelde, zoals Prince of David Bowie, überhaupt nog wel boven komen drijven in een door algoritmes gedicteerde wereld. Persoonlijk zou ik het heel erg jammer vinden als de middelmaat gaat regeren, niet alleen in muziek maar ook in al het werk dat we doen. Dat onze e-mails aan klanten kunnen worden voorgekauwd door een AI-tool is geweldig handig en helpt waarschijnlijk slechte e-mails te voorkomen. Maar voeg je er als mens wel datgene aan toe wat het bijzonder maakt? Als we te veel vertrouwen op AI, kunnen we het risico lopen onze kritische denkvaardigheden en ons vermogen complexe problemen op te lossen te verliezen. AI kan veel en goed voor ons regelen en dat is vaak heel fijn. Maar er zit dus ook een nadeel aan. Een andere vraag is bijvoorbeeld: wie is er verantwoordelijk als een AI-systeem een fout maakt? Dit zijn belangrijke vragen die we moeten blijven stellen en bespreken naarmate AI steeds meer wordt geïntegreerd in ons dagelijks leven.”
Hoe zie je het gebruik van AI in de accountancy?
“Juist voor accountants is het zaak de risico’s van onjuiste informatie bij het gebruik van AI niet te onderschatten. AI kan veel voordelen bieden, maar alleen als je het op de juiste manier toepast en controleert. Het is geen vervanging van menselijke beoordeling. Ik vergelijk AI-tools vaak met het inzetten van een “superstagiair”. Deze kan heel nuttig zijn om gegevens te verzamelen, spreadsheets te maken of om rapporten op te stellen. Maar je neemt als accountant nooit een belangrijke beslissing zonder eerst het werk van de stagiair te controleren. AI moet je op dezelfde manier benaderen. Het kan een enorme hulp zijn bij het uitvoeren van repetitieve taken en het bieden van inzichten, maar de uiteindelijke verantwoordelijkheid en beoordeling moeten altijd bij de mens blijven. De vergelijking met een stagiair gaat nog wat verder: net zoals een stagiair kan leren van feedback en correcties, kunnen AI-systemen ook verbeteren met de juiste input en supervisie. Maar hoe dan ook moet je niet blindelings vertrouwen op de resultaten van AI en dat kan best lastig zijn, want mensen hebben last van automation bias: ze zijn geneigd de resultaten van een computer te geloven. En dat speelt ook echt op het terrein van de accountant. Laatst vroeg ik een AI-tool om een definitie van dubbele materialiteit binnen ESG, om snel wat input te krijgen voor een paper. De tool gaf mij een antwoord dat simpelweg niet klopte. Ik wist dat, omdat ik dat onderwerp vrij goed ken en vroeg aan de tool of deze zeker wist dat het klopte. Als antwoord kreeg ik een excuus en een betere definitie. Geen probleem dus, maar stel dat ik zelf de materie niet had gekend? AI komt heel overtuigend over, maar produceert echt nog regelmatig onnauwkeurige of zelfs fictieve informatie en ook niet-bestaande referenties of bronnen. Dit soort fouten kan ernstige gevolgen hebben als ze niet worden opgemerkt en gecorrigeerd. Het is essentieel dat accountants kritisch blijven en hun professionele kennis en ervaring gebruiken om de resultaten van AI te verifiëren. Gelukkig zijn juist accountants hun hele leven getraind om kritisch te zijn. Dat komt nu goed van pas.”
Hoe begin je als accountant met AI?
“Begin met experimenteren, maar stel een beleidsdocument op dat richtlijnen biedt voor het gebruik van AI. Zorg ervoor dat je de data van klanten alleen binnen veilige systemen verwerkt en benadruk dat de gebruiker altijd verantwoordelijk blijft voor het resultaat. Blijf kritisch en gebruik technologie om je werk te verbeteren, niet om het volledig over te nemen. Het is ook belangrijk je team te trainen in het gebruik van AI-tools en hen bewust te maken van de mogelijkheden en beperkingen van deze technologieën. Door te beginnen met kleine projecten en geleidelijk aan meer geavanceerde toepassingen te verkennen, kunnen accountants leren hoe ze AI effectief kunnen integreren in hun praktijk. Daarin is er onderscheid tussen taalmodellen en bredere AI-toepassingen. Taalmodellen, zoals ChatGPT, zijn ontworpen om natuurlijke taal te begrijpen en te genereren. Ze zijn uitstekend in het ondersteunen van dagelijkse taken, zoals e-mails opstellen, samenvattingen maken en vragen beantwoorden. Deze modellen zijn handig voor persoonlijke en administratieve toepassingen, maar hun impact blijft vaak oppervlakkig. Aan de andere kant heb je bredere AI/data-analysetoepassingen die veel diepgaander en complexer zijn. Deze toepassingen kunnen bijvoorbeeld helpen bij het analyseren van grote datasets om trends en patronen te ontdekken en bedrijfsprocessen te optimaliseren. En zelfs bij het ontwikkelen van nieuwe producten of oplossingen, zoals molecuulstructuren die beter omgaan met klimaatverandering. Deze bredere AI-toepassingen krijgen minder aandacht in de media dan de zoveelste nieuwe versie van een taalmodel dat mooie filmpjes van vliegende katten kan maken, maar hebben het potentieel om echte doorbraken te realiseren en fundamentele veranderingen teweeg te brengen in hoe we werken en leven.”
Hoe zie je de toekomst van AI in de accountancy?
“Technologie veroverde in het verleden altijd langzaam een plek als integraal onderdeel van de accountancypraktijk, van de opkomst van de computer tot het scannen en herkennen van bonnetjes. Dat zal nu niet anders zijn. En daarmee zal de accountant ook weer verder evolueren naar meer strategisch advies en minder administratieve taken. Ze kunnen met geavanceerde tools diepere inzichten krijgen en betere beslissingen nemen. AI kan auditprocessen verder automatiseren, patronen in data zien die we als mens niet zien, fraudesignalen oppikken. Kunstmatige intelligentie zal in de toekomst zeker een rol spelen, maar het menselijke aspect blijft essentieel. Accountants moeten vragen blijven stellen, context begrijpen en menselijke inzichten toevoegen. Technologie kan processen verbeteren, maar het kan de unieke waarde van menselijke professionaliteit niet vervangen. AI kan goed grote hoeveelheden data analyseren en patronen identificeren, maar het mist de diepere context en emotionele intelligentie die menselijke creativiteit aandrijven. Creativiteit is vaak het resultaat van persoonlijke ervaringen, emoties en intuïtie. Dat is iets wat AI (nog) niet kan repliceren.”
Welke uitdagingen kent de integratie van AI in de accountancy?
“Een van de grootste uitdagingen is een kritische houding te behouden. AI is omgeven door een soort mystiek, en zoals ik al zei hebben mensen last van automation bias. Ik betrapte me er laatst zelf op, toen het tijdens een voetbalwedstrijd spannend was, of een bal al dan niet over de doellijn was geweest. Terwijl de VAR aan het kijken was, kwam er een animatie op het scherm die liet zien dat de bal niet over de lijn was. Ik haalde opgelucht adem, maar vroeg me ook opeens af waarom ik blind vertrouwen heb in die animatie. Het is immers geen camerabeeld, het is een technologische interpretatie. In meer algemene zin is het dan ook essentieel dat accountants de bron van de informatie begrijpen en de context waarin deze wordt gebruikt. Dat kan door ze te trainen in hoe ze AI-tools effectief kunnen gebruiken, hoe ze de resultaten correct kunnen interpreteren en hoe ze de regulator kunnen laten zien dat de uitkomsten voldoen aan de wet- en regelgeving. Dat is een uitdaging, omdat wat in de tool gebeurt niet zichtbaar is. Dus je kunt heel moeilijk terug naar hoe die redenering tot stand is gekomen. Daarnaast is er de uitdaging van data-integriteit en privacy. Het is belangrijk dat de data die accountants gebruiken voor AI-analyses accuraat en beveiligd zijn. Ze moeten AI-systemen gebruiken die voldoen aan de standaarden van het beroep. Dit begint met een solide beleid en duidelijke richtlijnen.”
Wat zou je accountants willen meegeven die willen beginnen met AI?
“Begin met relevantie en wees geen pinguïn. Daarmee bedoel ik dat je niet blindelings achter technologie aan moet hobbelen alleen omdat het hip is. Begin met te bepalen waar je in je businessmodel of in je klantenkring extra waarde kunt toevoegen. Zoek dan naar technologie die je daarbij kan helpen. Veel mensen zijn geneigd technologie te omarmen, omdat anderen dat ook doen. Het is echter belangrijk eerst te kijken naar wat relevant is voor jouw specifieke situatie. Het is goed te experimenteren met nieuwe technologieën, maar vergeet niet altijd te denken vanuit relevantie. Zorg ervoor dat je team goed is getraind en dat er duidelijke richtlijnen zijn voor het gebruik van AI. Blijf kritisch en gebruik AI als een hulpmiddel om je werk te verbeteren, niet om het volledig over te nemen. De grootste kans voor accountants ligt in de mogelijkheid repetitieve en tijdrovende taken te automatiseren. Hierdoor kunnen ze zich concentreren op complexere en waardevollere werkzaamheden. Prachtig toch?”
Deze bijdrage komt uit Accountancy Vanmorgen met als thema ICT en kengetallen. Dit magazine is verschenen in september 2024. Zie: https://www.accountancyvanmorgen.nl/kennisdoc/av2-2024-ict-en-kengetallen
Geef een reactie