Ook deden ze vergaande voorstellen om de opleiding studeerbaarder en aantrekkelijker te maken. Als vervolg daarop gaf de NBA een werkgroep de opdracht die voorstellen nader uit te werken. Het resultaat was het rapport Balans in de toekomst, dat onlangs is verschenen. In dit artikel vergelijk ik twee rapporten.1,2 Disclaimer: ik was lid van de Expertgroep en daarmee niet geheel vrij van een zeker (voor)oordeel…
De accountancysector in Nederland staat voor grote veranderingen en uitdagingen. De behoefte aan accountants neemt toe, onder andere vanwege nieuwe wet- en regelgeving, zoals de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD). Weliswaar kijkt de EU nu hoe ze die eisen kan afzwakken, waarbij er minder bedrijven aan die regels dienen te voldoen, maar dan nog blijft er genoeg werk over. De instroom van studenten stagneert en de bereidheid van de huidige jonge generatie om het aantal werkuren te leveren met de werkdruk die daarbij hoort, neemt eerder af dan toe. Bovendien leidde de stapeling aan opleidingseisen ertoe dat de “studeerbaarheid” onder druk is komen te staan. De animo om überhaupt aan die studie te beginnen wordt zo niet groter.
Beroepsprofiel accountancy
Anderhalf jaar geleden heeft de Expertgroep Educatie (Accountancy), in opdracht van het Ministerie van Financiën en de NBA, aanzetten gedaan voor een bijgesteld beroepsprofiel voor de accountancy. Deze Expertgroep legt de nadruk op het ontwerpen van nieuwe beroepsprofielen en het creëren van verschillende specialisaties binnen het beroep. Niet alle benodigde kennis past nog in een en hetzelfde hoofd. Een multidisciplinair auditteam heeft de toekomst (en overigens roept het beroep dat zelf ook al jaren). Ook beveelt het aan om de opzet van de opleiding zodanig te wijzigen dat veel meer masteropleidingen kwalificeren om te kunnen instromen in de accountantsopleiding. Als je streeft naar een brede en uniforme basisopleiding, kan daarna een specialisatie naar wens worden gevolgd. Dan kan men elkaar nog steeds verstaan in de beroepsuitoefening. Dit moet zorgen voor een grotere instroom van nieuwe accountants en moet ervoor zorgen dat het beroep aantrekkelijker wordt. De resultante was ook dat de titel RA zou moeten worden gewijzigd van Register Accountant in Register Auditor, met daarachter in kleine letters waar je echt goed in bent. Die specialisaties zouden dan moeten passen in het stramien van vier jaar wo-opleiding en een tweejarige post-masteropleiding, waarvan het eerste jaar de uniforme basis vormt en het tweede jaar de specialisatie (bijvoorbeeld financial auditing, IT-auditing, duurzaamheidsauditing, forensic auditing, enzovoorts). In het NBA-rapport wordt duurzaamheid als enige specialisatie genoemd en dan nog wel als kop op de bestaande opleiding.
Een gemiste kans
Het rapport In Balans met de toekomst van de NBA beschrijft gedetailleerd hoe de herijking van het beroepsprofiel moet plaatsvinden en welke stappen er nodig zijn om de opleidingen te vernieuwen. Echter, de opdracht aan de kerngroep vanuit het NBA-bestuur werd direct al fors ingeperkt, omdat er geen voorstellen mochten worden gedaan die noopten tot wetswijzigingen. Dat zou immers zoveel tijd in beslag nemen. Eventueel kan dat worden opgepakt in fase 2, maar wanneer die fase komt is niet beschreven. Dank je de koekoek, zeg ik dan. Als je pas na fase 2 voorziet in noodzakelijke wetswijzigingen dan is er naar mijn inschatting weinig substantieels te verwachten vóór 2035. Een gemiste kans, nog wel voor open doel ook, want het rapport van de Expertgroep is toch met enig enthousiasme ontvangen.
“Achterblijvende” AA’s
Ook bood de Expertgroep de mogelijkheid het eeuwige strijdpunt tussen de bevoegdheden van de AA en die van de RA eindelijk eens op te lossen en helder te maken. Het rapport heeft niet voor niets als titel Heldere keuzes. Een van de elementen is dat de RA in de ogen van de Experts een wetenschappelijke opleiding (wo-niveau) betreft en die van de AA een beroepsgerichte (hbo-niveau). De zeer beperkte groep AA’s die nu wettelijke controles uitvoeren, zou dan met een overgangsregeling de RA-titel kunnen verwerven. De “achterblijvende” AA’s, die toch al geen wettelijke controles uitvoeren, verliezen dat recht. Voor allerlei andere controles wordt via het concept van “voorbehouden handelingen” bepaald wie wat wel mag en dus wie niet. In het rapport van de NBA wordt ook de optie genoemd om AA’s met recht om wettelijke controles te doen om te vormen tot RA. Toch is er weer de nodige ruimte geboden om via de ledenraadpleging een discussie te openen over dit vraagstuk. De uitkomst laat zich raden. De AA’s zijn namelijk in de meerderheid en willen nu eenmaal graag zien dat alle AA’s die certificerende bevoegdheid verkrijgen.
Duidelijk onderscheid
Ook beveelt de Expertgroep aan een duidelijk onderscheid te maken tussen de opleidingstitel en de beroepstitel. Als je het beroep niet meer uitoefent dan word je uitgeschreven uit het register bij de AFM en kun je de RA-titel met specialisatie niet meer voeren. Je behoudt dan wel de opleidingstitel en daarmee zou je ook nog steeds lid kunnen blijven van de NBA. De NBA is uiteraard beducht op een leegloop als de accountants in business niet alleen hun beroepstitel verliezen, maar daarmee ook hun lidmaatschap. In het voorstel van de Expertgroep zijn dat twee verschillende zaken. Bovendien is het voorstel van de Expertgroep juist om van de NBA weer een federatief verband te maken van de nu afgedwaalde beroepsorganisaties zoals NOREA, IIA, VRC. Daarmee zou de doelgroep juist breder worden en het ledenaantal weer belangrijk kunnen toenemen.
Tot slot doet de Expertgroep vergaande aanbevelingen om het stelsel van Permanente Educatie strenger te maken. Van die voorstellen is weinig tot niets overgebleven. We continueren min of meer wat er nu is, slappe hap dus.
Bewaarheid
De zorg die de Expertgroep van begin af aan had, was dat het rapport op de bekende – en de steeds groeiende – stapel zou terechtkomen, waarop de uitspraak van toepassing zou zijn: “We dronken een glas, deden een plas en alles bleef zoals het was.” Voorlopig lijkt helaas die zorg bewaarheid te worden. Het beroep is conservatief en maar moeilijk tot verandering te brengen. Daarmee blijft de vraag of het rapport In balans met de toekomst enige bijdrage gaat leveren aan de gesignaleerde problemen die in het begin zijn vermeld. De vraag stellen is hem wat mij betreft beantwoorden.
Tekst: Leen Paape
Prof. dr. Leen Paape RA RO CIA is hoogleraar emeritus Corporate Governance bij Nyenrode Business Universiteit, niet uitvoerend bestuurder bij Pensioenfonds ING, toezichthouder bij Univé Dichtbij, lid algemeen bestuur Stichting BOOR en voorzitter bij de signaleringsraad NBA.
1 https://www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/ 2023/09/21/8-expertgroep-educatie-advies-over-ontwerp-beroepsprofielen-en-stelsel-van-opleidingen- 29-september-2023
2 https://www.nba.nl/nieuws/2025/januari/herijking-beroepsprofiel-in-balans-met-de-toekomst/
Deze bijdrage komt uit het AV-magazine met als thema Fusies en overnames. Dit magazine is verschenen in april 2025. Zie https://www.accountancyvanmorgen.nl/kennisdoc/av-1-2025-fusies-en-overnames/
Geef een reactie