Een bedrijfsoverdracht is een onvermijdelijk, maar emotioneel proces, vol barrières. Dat geldt des te meer voor familiebedrijven. Accountants en adviseurs van familiebedrijven doen er goed aan de gevoeligheden te begrijpen.
Naast de dood en belastingbetaling is ook bedrijfsoverdracht bij familiebedrijven uiteindelijk onvermijdelijk. Een ondernemer kan het naderende afscheid ontkennen en uitstellen, maar eens zal het er toch van moeten komen. Rationeel gezien is de bedrijfsoverdracht een planbaar proces, waarbij opvolging in leiding en overdracht van eigendom worden voorbereid en uiteindelijk uitgevoerd.
Toch blijken veel familiebedrijven niet voorbereid te zijn op de bedrijfsoverdracht. De ratio wordt veelal verdrongen door emotionele opvolgingsbarrières, wat leidt tot afstel van de planning. Deze opvolgingsbarrières beperken zich echter niet alleen tot de ondernemer, maar ook de overige familieleden en stakeholders hebben hier last van. Het doorbreken van deze barrières van binnenuit is niet altijd gemakkelijk. Goede externe adviseurs, waaronder de accountant, de fiscalist en de notaris, kunnen hun verantwoordelijkheid nemen door het familiebedrijf te begeleiden in de planning van de bedrijfsoverdracht. Hiertoe hebben zij naast hun technische expertise ook inzicht in de dynamiek van het familiebedrijf nodig, alsook geduld, volhardingsvermogen en communicatievaardigheden.
In dit artikel gaan we nader in op de vormen van bedrijfsoverdracht, de opvolgingsbarrières en een planmatige aanpak met een belangrijke rol voor de adviseur van familiebedrijven. In dit artikel maken de auteurs onder meer gebruik van de eerder gepubliceerde ideeën van Duitman en Flören.1
Vormen van bedrijfsoverdracht
Lang niet iedere ondernemer in het familiebedrijf zit te wachten op gesprekken over bedrijfsoverdracht. Het is een lastig onderwerp dat niet de prioriteit heeft. Zeker in het huidige coronatijdperk is het gemakkelijk om de overdrachtsdiscussie vooruit te schuiven. Ook hebben de meeste ondernemers weinig of geen ervaring met bedrijfsoverdracht en hebben zij hiervoor dan ook geen beleid opgesteld. Lastig ook natuurlijk, want een familiebedrijf kan immers op verschillende manieren en door verschillende partijen worden overgedragen en overgenomen.
Zo kan de overdragende partij directeur-grootaandeelhouder (dga) zijn of onderdeel van een grotere directie met familie- en niet-familieleden en kan de overnemer onder andere een zoon, neef of onbekende zijn. Ook kan de overdragende partij bestaan uit meerdere personen, zoals ouders, broers en zussen of neven en nichten, terwijl de overnemer bijvoorbeeld ook nog broers en zussen heeft die al dan niet in aanmerking willen komen als overnemer. Al deze aspecten hebben invloed op het overdrachtsproces.
Een belangrijk probleem bij bedrijfsoverdracht is dat de meeste ondernemers lang niet alle beschikbare opties bij een bedrijfsoverdracht overzien noch overwegen. Veel familieondernemers geven ‘stiekem’ de voorkeur aan een overdracht binnen de familie en beginnen veel te laat of nooit met het overwegen van alternatieven. Anderen ‘willen het hun kinderen niet aandoen’ en vergeten daardoor de opvolging binnen de familie te overwegen en te bespreken. Veel familieondernemers laten hulp vragen of anderen bij de voorbereidingen van de bedrijfsoverdracht betrekken achterwege. Zij vinden hun bedrijf uniek, hun familie uniek en hun situatie uniek. Daarom denken ze dat hun bedrijfsoverdracht ook uniek is. Ondernemers krijgen hierdoor het gevoel dat zij er alleen voor staan. Dit gevoel is vaak onterecht. De accountant, fiscalist en andere adviseurs kunnen hierbij hun waarde als adviseur onderstrepen door vroegtijdig de verschillende opties voor de bedrijfsoverdracht bij de ondernemer en zijn bedrijfsfamilie bespreekbaar te maken.
Overdracht binnen de familie
De groei en de overlevingskans van familiebedrijven zijn in grote mate afhankelijk van hoe verstandig de leiding en de eigendom worden overgedragen. Het is mogelijk dat zowel de leiding als de eigendom in de familie blijven. Veel familiebedrijven hebben hier een voorkeur voor en bij de grotere familiebedrijven (vanaf 25 werknemers) gaat bij meer dan de helft van de bedrijven de eigendom ook over naar de volgende generatie, terwijl bijna een kwart van de heel kleine familiebedrijven helemaal niet wordt overgedragen.
Samenvatting
Veel ondernemers in familiebedrijven zien op tegen de bedrijfsoverdracht. Rationeel beseffen zij dat zij het proces in gang moeten zetten. Toch blijkt dat veel familiebedrijven hun opvolging niet goed regelen. De verklaring ligt in de vele emotionele opvolgingsbarrières, waar overigens niet alleen de ondernemer, maar ook andere familieleden en stakeholders mee te maken kunnen hebben. Inzicht in deze barrières kan familiebedrijven en hun adviseurs helpen. Ook wordt een gefaseerde aanpak van een bedrijfsoverdracht gepresenteerd, waardoor beter inzicht ontstaat in het proces van bedrijfsoverdracht. Daarbij merken wij op dat wij ons in het verdere artikel met name richten op de overdracht van een onderneming in de vorm van een BV/NV, maar zeker waar het de emotie en de fases betreft, speelt dit ook voor eenmanszaak/vof etc.
1 J. Duitman, R.H. Flören, Praktijkhandreiking bedrijfsoverdracht, Amsterdam: Koninklijke NIVRA 2007
Deze tekst is een uitsnede van een artikel dat in editie 2 van 2021 van Tijdschrift Familiebedrijven is gepubliceerd. Lezers van Accountancy Vanmorgen kunnen een proefnummer met het gehele artikel opvragen via www.tijdschriftfamiliebedrijven.nl
Conclusies
|
Auteurs:
Prof. dr. R.H. Flören, RSM Hoogleraar Familiebedrijven en Bedrijfs-overdracht aan Nyenrode Business Universiteit en Laura Bles-Temme, fiscaal partner bij RSM, practice leader Tax en verantwoordelijk voor de adviesgroep Familiebedrijven en Bedrijfsoverdracht
Deze bijdrage komt uit de tweede editie van het AV-magazine dat gaat over bedrijfsoverdracht. Dit magazine is verschenen in mei 2022.
Geef een antwoord