Sommige hoogleraren hebben meer dan 25 bijbanen

Op 31 januari hebben de meeste universiteiten de nevenfuncties van hun hoogleraren gepubliceerd. Of dit tot meer transparantie gaat leiden moet nog blijken. In elk geval is nu makkelijker op te zoeken welke bijbanen de universitaire docenten hebben. Bij een groot aantal zijn die niet op één hand te tellen, en ook niet op twee.

Hiervoor waren de nevenwerkzaamheden enkel te vinden op de persoonlijke pagina’s van de hoogleraren. De universitaire kampioen bijbanen zijn Filip de Ly van de Erasmus School of Law en Kees van den Bos (hoogleraar Sociale psychologie). Beiden hebben 29 nevenfuncties bij hun universiteit gemeld. Rechtendocent Frank van Ommeren (VU) komt tot 27, terwijl de UvA-economen Barbara Baarsma en Arnout Boot respectievelijk 25 en 21 nevenfuncties hebben. In Groningen en Tilburg is er niemand met meer dan 17 bijbanen.

Fiscaliteit spant de kroon

Gericht zoeken naar nevenfuncties bij accountantskantoren is tijdrovend, maar levert het beeld op dat EY de meeste hoogleraren aan zich weet te binden. Zij zijn vrijwel zonder uitzondering betrokken bij de belastingpraktijk van het kantoor. Onder hen zijn de Rotterdamse hoogleraar belastingrecht Reinout Kok (5 nevenfuncties) en zijn collega Maarten Pronk (professor financial accounting), professor international taxation Eric Kemmeren (Tilburg University, 5 bijbanen), bijzonder hoogleraar Belastingheffing digitale economie Daniël Smit (UvA), professor finance and control Bert Steens (VU, 3 nevenfuncties), maar ook hoogleraar accounting Peter Eimers (VU). De Groningse hoogleraar organisatiegedrag Floor Rink (4 bijbanen) zit in de raad van commissarissen van PwC, terwijl de Tilburgers Bastiaan Starink (bijzonder hoogleraar Arbeidsmarkt, Pensioenen en Belasting) en hoogleraar belastingrecht Herman van Kesteren (3 nevenfuncties) bij de belastingtak van dit kantoor werken. Algemeen bekend is dat accountinghoogleraar Arjan Brouwer aan PwC verbonden is. Brouwer komt tot 6 bijbanen.

Minder Deloitte en KPMG

Wat valt dan nog meer op? De namen van Deloitte en KPMG zijn redelijk schaars en ook naar de rest van de Nederlandse accountancy top 10 is het zoeken. De Groningse accountinghoogleraar Pieter Jansen is directeur wetenschappelijk bureau Flynth Adviseurs & Accountants, terwijl ‘btw-hoogleraar’ Redmar Wolf (Groningen) Partner Indirecte Belasting bij Mazars is en hoogleraar notarieel recht Frans Sonneveldt (Leiden) eveneens geld verdient bij dit kantoor. Hoogleraar fiscale economie Edwin Heithuis (UvA) is verbonden aan BDO. Aan de universiteiten van Maastricht en Utrecht werken op het eerste gezicht weinig hoogleraren met nevenfuncties in accountancy of belastingadvies. De Radboud Universiteit heeft zijn lijst met bijbanen nog niet gepubliceerd. Universiteit Nyenrode ontbreekt omdat Nyenrode als particuliere instellingen niet is aangesloten bij de Universiteiten van Nederland (UNL). Een woordvoerder laat echter weten dat Nyenrode hard werkt aan een lijst en dat alle nevenfuncties nu al zijn terug te vinden op de persoonlijke pagina’s van medewerkers van de universiteit.

Eerdere ophef

In 2021 bleek uit verschillende onderzoeken dat vijfenzestig à zeventig procent van de Nederlandse hoogleraren op het gebied van het belastingrecht een commerciële nevenfunctie had. Vaak werken ze bij de grote accountancy- en consultancykantoren als PwC, EY en Deloitte. De Universiteit van Amsterdam spande de kroon: tien van de twaalf hoogleraren hielden er een baan op na bij een belastingkantoor. In april 2022 stapte hoogleraar Algemeen Belastingrecht Hein Vermeulen op, nadat Nieuwsuur onthulde dat hij heimelijk gesponsord werd door een vastgoedlobby. Daarnaast was hij werkzaam bij PwC. De universiteit wilde het aantal nevenfuncties terugdringen door hoogleraren vaker een fulltime aanstelling te geven.

Minister

Eind 2022 kwam minister Robbert Dijkgraaf met een lijst van 26 leerstoelen fiscaliteit, die door derden worden gefinancierd. Tot de financiers behoren stichtingen, Big 4-kantoren (PwC, EY, KPMG Meijburg), Aegon en de Belastingdienst. In februari 2023 maakte de minister een lijst bekend van 263 leerstoelen die op dat moment werden gefinancierd met geld dat niet uit de onderwijsbegroting afkomstig was. Tot de financiers behoren onder meer Rijkswaterstaat, gemeenten en provincies, maar ook van instanties als statistiekbureau CBS, het Sociaal-Cultureel Planbureau, de Raad voor de rechtspraak en het RIVM. Verder komt er financiering van allerlei stichtingen en musea, zoals Herinneringscentrum Westerbork, het Natuurhistorisch Museum Rotterdam en het Nationaal Museum van Wereldculturen. Er werden toen geen persoonsnamen bekend gemaakt. Ook ontbrak in de overzichten een lijst van namen met bijzonder hoogleraren.

Haalbaarheidsstudie

In opdracht van Universiteiten van Nederland heeft Ernst & Young in 2023 een haalbaarheidsstudie gedaan naar een centraal registratiesysteem voor nevenwerkzaamheden van hoogleraren. Uit dit onderzoek bleek dat lokale, geüniformeerde registers per universiteit de best haalbare optie was voor een zo groot mogelijke transparantie. EY onderzocht of het haalbaar zou zijn om een centraal landelijk register op te stellen maar concludeerde dat dit grote uitdagingen op het gebied van privacy met zich mee zou brengen. Omdat er alleen een arbeidsrechtelijke verhouding bestaat tussen universiteit en hoogleraar, zou een aanvullende wettelijke grondslag nodig zijn om registratie buiten de eigen universiteit mogelijk te maken. Dit is bij andere beroepsgroepen het geval. Zo zijn er wettelijke grondslagen voor registers in de zorg, het notariaat en rechterlijke ambtenaren. Naar aanleiding van het adviesrapport van EY hebben de universiteiten, omdat zo’n grondslag ontbreekt, gekozen voor uniformering en verbetering van de registers, in plaats van een nationaal register. Nadeel is dat elke universiteit de lijst op zijn eigen manier kan aanbieden. Sommige publiceren hun lijst met hoogleraren en nevenfuncties als excel-bestand en andere als pdf-bestand.

Zie hier een overzicht van alle nevenfuncties per universiteit.