Daan had besloten een aantal zelfhulpboeken te bestellen. Via internet had hij de boeken Altijd de waarheid vertellen?, De voors en tegens van eerlijk zijn en De integere fiscalist gekocht.
Gelukkig was hij alleen thuis toen het pakket werd bezorgd. Zodoende hoefde hij ook geen lastige vragen te beantwoorden. Hij kende zijn vrouw en die zou zeker haar nieuwsgierigheid willen bevredigen. De doos waarin de boeken hadden gezeten, maakte hij kapot en werkte hij weg in de papiercontainer. De los slingerende verpakking zou immers ook tot vragen kunnen leiden. Met zijn nieuwe boeken onder de arm ging hij naar zijn studeerkamer, alwaar hij twee boeken verstopte. Hij ging in zijn luie stoel zitten en begon te lezen in De voors en tegens van eerlijk zijn.
Ieder mens heeft met situaties te maken waarin hij zich afvraagt of eerlijk zijn wel het meest verstandigst is. Een vrouw vraagt bijvoorbeeld aan haar man of hij de kleren die zij aanheeft wel mooi vindt. De man vindt het echter afschuwelijke kleren. Hij weet dat als hij eerlijk is er een conflict ontstaat met zijn vrouw en mogelijk is zij dan dus gekwetst. De man zegt daarom dat hij de kleren mooi vindt, of hij reageert nog iets neutraler. Op dat moment is hij niet eerlijk tegenover zichzelf en naar zijn vrouw toe. Weliswaar heeft dat een reden, hij wil de ander beschermen. Maar je zou ook kunnen opmerken dat hij zichzelf wil beschermen. Hij vermijdt het conflict. Of de man de meest verstandige keuze heeft gemaakt zullen we nooit weten. Misschien had het antwoord ‘ik vind die kleren lelijk’ of iets diplomatieker ‘ik zou zelf iets anders hebben uitgezocht’ wel tot een heel ander gesprek hebben geleid. Waarmee hij zijn vrouw verder had geholpen, in plaats van door nu te zwijgen.
Ja, dacht Daan, zulke voorbeelden kende hij genoeg. Maar dat gaf toch niet een antwoord op de vragen waar hij nu mee zat. Hij bladerde door en hoopte dat er een hoofdstuk in zou staan, dat goed van toepassing zou zijn op zijn situatie. Hij las verder:
Moet je iedere fout die je gemaakt hebt onmiddellijk bekennen? Moet je op iedere vraag die gesteld wordt een eerlijk antwoord geven? Bedenk daarbij dat geen een mens 100% eerlijk is. Dan Ariely geeft daarvan in zijn boek ‘Heerlijk oneerlijk’ talloze voorbeelden. In sommige gevallen zijn mensen onbewust niet eerlijk, ze zijn zich dan ook niet bewust van eventueel zakelijk voordeel dat hun oneerlijk zijn op kan leveren. In andere gevallen zullen mensen er bewust voor kiezen om niet eerlijk te zijn omdat dit hun een zakelijk voordeel of een vermindering van straf oplevert. Er zijn ook mensen die hoewel onschuldig toch niet eerlijk zijn. Zij denken dat als ze de waarheid vertellen ze niet geloofd zullen worden. Zij bedenken dan een verhaal dat geloofwaardiger wordt geacht dan de waarheid. Als ze daardoor straf krijgen of een zakelijk voordeel dat hen toekomt mislopen, zullen ze dat zien als hun verdiende loon. Namelijk het loon voor het feit dat ze niet eerlijk zijn geweest, waarbij ze van mening zijn dat de waarheid vertellen ook tot een straf had geleid namelijk straf voor het ongeloofwaardige verhaal.
Daan ging bij zichzelf na of hij in zo’n situatie verkeerde. Het punt was dat hij heus wel de waarheid wilde vertellen als hem daar naar gevraagd werd. Maar hij zag er het nut niet van in om de waarheid uit zichzelf te vertellen. Wat zouden zijn medevennoten er mee opschieten als hij de waarheid omtrent Schuimstra ging vertellen. Bovendien, hij had nog wel meer geheimen. Wanneer moest je nu wel een geheim vertellen en wanneer niet. Misschien dat hij daarover in een van de twee andere boeken het antwoord zou vinden.
Degene die het meeste last heeft van het niet eerlijk zijn is uiteindelijk hij die besluit niet eerlijk te zijn. In eerste instantie geeft het niet eerlijk zijn een zekere opluchting. Het verwachtte zakelijk voordeel komt toch naar je toe, of je ontloopt je straf. Toch is die opluchting maar tijdelijk. Je loopt immers altijd rond met de vraag of er misschien toch nog iets is waardoor het mogelijk toch ontdekt kan worden. Daarnaast is niet eerlijk zijn een mentale belasting omdat je handelwijze in principe tegen je eigen waarden en normenpatroon indruist. Mensen die er bewust voor kiezen om niet eerlijk te zijn hebben hier veel minder last van omdat het niet eerlijk zijn in hun waarden en normenpatroon zit opgesloten. Een doortrapte oplichter vindt zichzelf geen oplichter omdat hij handelt volgens een waarden en normenpatroon waarbij hij zijn eigen handelen altijd weet te rechtvaardigen.
Daarna las Daan een voorbeeld van een administrateur van een groot bouwbedrijf dat bewust fraudeerde. Die administrateur had alles verwerkt zoals de directeur van het bouwbedrijf dat wilde. Maar eigenlijk stond die administrateur daar niet achter, mede omdat hij er innerlijk van overtuigd was dat je altijd eerlijk moest zijn. Uiteindelijk raakte die administrateur definitief arbeidsongeschikt. Hij had zichzelf zoveel mentale schade toegebracht dat hij nooit meer zou herstellen. Daan kreeg er kippenvel van. Hij had gehoopt dat het met de jaren wel zou sluiten. Dat je er je levenslang last van kon hebben, daar had hij nog niet bij stilgestaan. Hij hoorde de deur beneden opengaan en zijn vrouw roepen: ‘Ik ben thuis’. Snel verstopte hij zijn boek en liep naar beneden. ‘Waar kom jij vandaan?’
Lees hier aflevering 1 van het feuilleton Rumoer in de maatschap.
Lees hier aflevering 2 van het feuilleton Rumoer in de maatschap.
Lees hier aflevering 3 van het feuilleton Rumoer in de maatschap.
Lees hier aflevering 4 van het feuilleton Rumoer in de maatschap.
Lees hier aflevering 5 van het feuilleton Rumoer in de maatschap.
Het vorige seizoen van ‘Rumoer in de maatschap’ is hier te bestellen.
Jan Wietsma
Geef een antwoord