De kolommen van media die zich richten op accountantskantoren staan er vol van. Het businessmodel van de accountant verandert. Op menig congres geven accountants zichzelf een dikke tien als ze mogen vertellen over de wijze waarop ze veranderingen in hun businessmodel hebben doorgevoerd.
Maar de vraag is of hier geen sprake is van een mythe. Wie achter de schermen kijkt zal ontdekken dat het met de aanpassingen in dat businessmodel nog wel meevalt. Hoe toekomstbestendig is het businessmodel van de accountant werkelijk?
Hoe toekomstbestendig is de MKB-accountant?
Regelmatig voer ik gesprekken met stakeholders van de accountancybranche. Gesprekken met consumenten, ondernemers, overheden, financiers, softwareleveranciers en toezichthouders. In die gesprekken is over het algemeen weinig twijfel over de toegevoegde waarde van het werk dat de accountant doet. Men hecht veel belang aan de rol van de accountant als “trusted advisor”. Dat staat buiten kijf. Waar men zich meer zorgen over maakt, is over het feit dat dezelfde MKB-accountant zo weinig vernieuwend is. Waarbij dan vragen op tafel komen als: Is de MKB-accountant wel de persoon die ondernemers daadwerkelijk bij kan staan bij alle veranderingen die er nog moeten worden doorgevoerd? Weet de MKB-accountant wel voldoende wat er in de wereld speelt en is hij of zij nog wel adequaat opgeleid? Maar ook vragen over het businessmodel van de accountant zelf komen boven tafel. Is dat nog wel van deze tijd? En nog belangrijker; kan de accountant daar in de toekomst nog wel zijn boterham mee verdienen?
Duidelijke conclusies NEMACC
Over businessmodel-innovatie en de noodzaak daartoe in de accountancybranche is al het nodige geschreven. En als we kantoren zelf mogen geloven, dan hebben ze al heel wat slagen gemaakt. Het verleden jaar verschenen rapport van Nemacc: Businessmodel-innovatie in de accountancy Focus en aanpak van mkb-kantoren is evenwel duidelijk in haar conclusies:
Vernieuwende businessmodellen zien we weinig. Kantoren kiezen voor meer van hetzelfde oftewel businessmodel-replicatie.
Accountants veranderen hun businessmodel vooral door gebruik te maken van informatie- en communicatietechnologie. Andere hefbomen voor vernieuwing worden echter relatief weinig ingezet. Zo sturen veel vennoten hun organisatie nog op traditionele wijze aan. Ook de opzet van de organisatie biedt nog weinig ruimte voor vernieuwing.
Accountants kunnen dus nog veel winst boeken met businessmodelinnovatie. Daarvoor zullen zij anders moeten gaan sturen en organiseren en samen met externe partijen werken aan nieuwe vormen van dienstverlening.
De behoudende cultuur van veel MKB-kantoren kan het innovatieproces versnellen zo lang dat gericht is op businessmodel verbetering (replicatie). Voor het ontwikkelen van nieuwe businessmodellen werkt deze –behoudende- cultuur echter vertragend. Datzelfde geldt voor de sterke focus op interne samenwerking: goed voor replicatie maar niet voor vernieuwing.
Voor vernieuwing van het businessmodel is daarnaast ook meer kennis van buiten de organisatie nodig. Daar moet het kantoor dan wel voor open staan. Ook leiderschap speelt een belangrijke rol bij businessmodel-vernieuwing. Leiderschap gericht op het samen laten smelten van de doelen van de medewerkers met die van de organisatie versnelt het innovatieproces. Daar zien we een opvallend lichtpuntje: zulk ‘transformationeel’ leiderschap is niet ongewoon onder de vennoten van mkb-accountantskantoren. Een eerste handvat voor het ontwikkelen van nieuwe businessmodellen is dus al aanwezig.
Deze conclusies liegen er wat mij betreft niet om en geven aan dat de meeste accountantskantoren nauwelijks begonnen zijn aan het toekomstbestendig maken van hun businessmodel. Iets dat ook wordt bevestigd door het artikel Businessmodel-innovatie in de mkb-accountancy; een empirisch onderzoek dat deze maand in MAB is verschenen.
Weinig discussie
Wat ik daarbij opvallend vind, is dat er sinds het verschijnen van het NEMACC rapport in juni 2015 zo weinig dialoog op gang is gekomen. Is het rapport verdwenen in de laden van de kantooreigenaren? Vindt men dat het allemaal wel meevalt en denkt men dat businessmodel-replicatie voldoende is om te overleven? Of heeft men het hele rapport – vanwege de zomervakantie – gewoon over het hoofd gezien? Hoe dan ook, het gebrek aan debat over businessmodel-innovatie is verontrustend voor zowel de accountant zelf als voor zijn klant de ondernemer.
Ook het MKB moet aan de slag
Donderdag verscheen het artikel Nederlands MKB bezorgd over bedrijfsmodel. Ook hier blijkt dat de noodzaak tot verandering van het bedrijfsmodel wel aanwezig is. Maar dat slechts 3% van het MKB daar daadwerkelijk mee bezig is. Die noodzaak tot verandering van het businessmodel in het MKB heeft de SER overigens ook al op opgemerkt in het in 2014 verschenen rapport Verbreding en versterking MKB-financiering. Daarin wordt opgemerkt dat het Nederlandse MKB moet investeren om transitie naar nieuwe businessmodellen te kunnen maken en de toenemende concurrentie het hoofd te kunnen bieden. Iets dat natuurlijk ook geldt voor een MKB-accountantskantoor.
Aanpassen verdienmodel
Nu zullen er vast lezers zijn die denken ‘maar ik heb de afgelopen jaren al heel veel gedaan. Ik heb geïnvesteerd in procesoptimalisatie, ik bied mijn klanten een dashboard aan. Ik heb stevig gesneden in mijn personeelskosten’. Op zich zijn dat allemaal goede zaken. Maar zij vallen wel onder wat de “NEMACC businessmodel-replicatie” wordt genoemd. Het is geen overlevingsstrategie voor de langere termijn. Daarnaast zijn er accountantskantoren die aangeven dat ze niet meer declareren volgens het ‘uurtje factuurtje’ principe, maar dat ze nu werken met een abonnementensysteem. Dat ze het dan hebben over een aanpassing van het verdienmodel in plaats van het businessmodel lijken ze even vergeten te zijn.
Vierde industriële revolutie
Dat de dialoog over veranderende businessmodellen tot veel onbegrip kan leiden, merk ik ook op. In gesprekken met beroepsgenoten over de noodzaak tot veranderende businessmodellen bij ondernemers hoor ik vaak argumenten als ‘Niet iedereen kan toch een Uber, een Zalando, een Bol.com, een Air-bnb worden.’ Daar hebben deze accountants helemaal gelijk in. Maar dat wil niet zeggen dat je er niet met je klant over moet praten. Wat de gevolgen van dit soort ontwikkelingen zijn voor het eigen businessmodel? Want die zijn er wel degelijk. Helaas zie ik te vaak dat accountants en ondernemers hun kop in het zand steken als het gaat om die noodzaak tot verandering van het businessmodel.
Die noodzaak tot verandering van het businessmodel wordt nog relevanter nu we de komende jaren te maken krijgen met de vierde industriële revolutie. U kunt daar uw schouders over ophalen. Maar het World Economic Forum heeft begin dit jaar een korte video gemaakt waaruit blijkt deze vierde industriële revolutie ons allemaal aangaat. U kunt de video hier bekijken.
Laat u niet in slaap sussen door de mythe
Kortom genoeg signalen die de mythe dat accountants druk doende zijn met het veranderen van hun businessmodel behoorlijk nuanceren. Laat staan dat ze het over de noodzaak daartoe met hun klanten hebben. Willen we het businessmodel van de MKB-accountant daadwerkelijk toekomstbestendig maken, dan zullen we aan de slag moeten. Het woord we gebruik ik daarbij express. Want in een complexe wereld is de tijd dat u als MKB-accountantskantoor een businessmodel=innovatie alleen tot stand kon brengen definitief voorbij. Alleen door intensieve samenwerking met stakeholders zullen nieuwe bussinessmodellen gerealiseerd kunnen worden. Wellicht dat de huidige economische ontwikkelingen u daarbij wat wind in de zeilen geeft, waardoor u de nodige middelen vrij kunt maken. Dat dit vraagt om leiderschap is evident. Maar bovenal; laat u niet in slaap sussen door de mythe dat het allemaal niet zo’n vaart zal lopen.
Jan Wietsma, businesspartner visie- en strategieontwikkeling bij Full Finance Consultants
Tijdens de meerdaagse van Full Finance Consultants op 31 augustus 2016 zal Jan Wietsma ruim aandacht besteden aan dit onderwerp tijdens de cursus “Het MKB-kantoor van de toekomst.’ Meer informatie vindt u hier.
Frank Kolijn zegt
Jan, complimenten voor deze kernachtige samenvatting van de trends en gebeurtenissen van de afgelopen jaren.
Wat ik mij afvraag is in hoeverre de NBA of beter gezegd wij als georganiseerde accountants met onze redelijk strikte regelgeving en de angst om ergens de fout in te gaan belemmerd werkt om daadwerkelijk buiten de lijntjes te kleuren. Zou dat kunnen meespelen en zo ja in welke mate? Als ik voor mezelf spreek heeft een aanstaande toetsing en redelijk remmende factor op mijn innoverend vermogen…