De NBA wil graag een nieuw PE-systeem. Daarin komt de verplichting om 40 PE-punten per jaar te behalen te vervallen. Er liggen verplichte toetsen in het verschiet en programma’s moeten meer kunnen worden afgestemd op individuele behoeftes. De NBA zette in september een internetconsultatie uit waar op de plannen kon woerden gereageerd. De reacties zijn divers, er overheerst een kritische ondertoon. Te vrijblijvend lijkt de algemene toon.
In het nieuwe systeem staat – naar zeggen van de NBA – het leerresultaat centraal. Kenmerken van het systeem moeten zijn:
- Leerresultaat moet norm zijn, niet de inspanning (vervallen 40 PE-punten per jaar vereiste),
- Aangepast aan doelgroep (audit, MKB, samenstelpraktijk, enz.)
- Verplichte onderwerpen en kennistoets,
- meer keuzevrijheid in inhoud en vorm.
Kritiek op PE-systeem is niet nieuw
Het is nog maar de vraag of het voorgestelde nieuwe systeem aan herstel van vertrouwen bijdraagt. PvdA-kamerlid Henk Nijboer vroeg zich in 2016 en 2017 al af of een PE-systeem met te weinig dwang en te veel op basis van vertrouwen wel een goed systeem zou zijn. Hij stelde de vragen naar aanleiding van de NBA-pilot waarin geëxperimenteerd werd met het nu nieuwe voorgestelde systeem waarin de huidige verplichting van 40 PE-uren – oftewel een reguliere werkweek per jaar besteden aan het bijhouden van je vak – komt te vervallen. Immers professionals zouden e zelf wel kunnen beslissen ‘wat een relevant studiedoel is’. Het waren met name deze formuleringen die vorig jaar al tot Kamervragen leidden aan toen nog minister Jeroen Dijsselbloem. Vragen als: ‘Hoe kan geborgd worden dat de kwaliteit op peil blijft als accountants hun punten niet meer hoeven te halen bij NBA-goedgekeurde opleidingen?’ en ‘Wordt doordat accountants zelf hun leerdoelen kunnen stellen, en daarbij geen verplicht aantal uren meer hoeven te besteden aan permanente educatie, het stelsel van permanente educatie niet te vrijblijvend?’
Niet helemaal papieren tijger
Natuurlijk is het niet helemaal een papieren tijger vanuit de NBA. Steekproefsgewijs zal er vanuit de NBA-burelen gecontroleerd worden of er de betrokken accountant daadwerkelijk een serieus programma heeft gevolgd zodat je objectief kunt constateren dat die accountant ook daadwerkelijk zijn best heeft gedaan.
Internetconsultatie
Deze vragen van vorig jaar blijven actueel. De NBA-internetconsultatie over het nieuwe PE-stelsel werd geïntroduceerd met fraaie volzinnen. ´In de nieuwe PE-opzet staat het leerresultaat centraal. PE-plichtige accountants bepalen zelf de inhoud, vorm en omvang van de PE-activiteiten die nodig zijn voor het professioneel uitvoeren van huidige en toekomstige werkzaamheden.’ Helemaal vrijblijvend is het niet want zo gaat het verder ‘Wel moeten zij elk jaar in hun PE-portfolio opnemen wat ze hebben gedaan.’ Maar de ‘verplichting om een bepaald minimum aantal PE-uren te behalen vervalt.’
Kritiek overheerst
De reacties op de plannen zijn divers. Over het algemeen reageren grotere kantoren positiever. Maar ook daar worden stevige kanttekeningen geplaatst. Zo oordeelt BDO positief over het idee om meer op basis van de praktijk van de individuele accountant het PE-programma te kunnen invullen. Dit betekent echter niet ‘automatisch een verhoging van de kwaliteit van PE-inspanning..’, zo stelt het kantoor. Het schrappen van de CEDEO-erkenning (geaccrediteerde PE-instelling) kan ook op weinig sympathie rekenen bij de reagerende partijen.
De SRA geeft in een reactie op de NBA-plannen de schroom goed weer: ‘Monitoring middels een ‘compliance button’ heeft een te beperkte invloed op het gedrag van accountants. Het ondermijnen van het systeem wordt vergemakkelijkt en de kans op ongelukken wordt groter. Hierdoor wordt volgens SRA een averechts effect bereikt.’ En ‘Alleen incidentele … door het NBA-bestuur op het PE-portfolio geeft onvoldoende prikkels om de individuele accountant de druk van toetsing te laten ervaren.’
De SRA komt met een praktische oplossing om de PE-toetsing te verankeren in de (verplichte) kwaliteitssystemen van kantoren en het toezicht daarop. Daarmee ligt de verplichting al weer wat directer en dwingender bij praktijk.
Fiscount stelt in haar reactie dat verbetering van het PE-systeem ook mede kan worden gerealiseerd door te eisen dat de onderwijsinstellingen meer gevarieerde werkvormen aanbieden binnen hun cursussen en trainingen en meer actieve leermethoden in hun aanbod toepassen. Het individueel opstellen van POP’s (Persoonlijke Ontwikkelplannen) is misschien wel een aardig, maar in de NBA-plannen nogal vrijblijvend geformuleerd.
De NOVAK vraagt zich ronduit af wat de noodzaak van het nieuwe systeem zou kunnen zijn. Zij pleitten wel voor kwaliteitsverbeteringen bij de geaccrediteerde onderwijsinstellingen.
Vervallen 40 PE-punten eis geen goed signaal
EY stelt in haar reactie op de consultatie heel kordaat dat ‘van het geheel afschaffen van de urenverplichting geen goed signaal uitgaat.’ Kritiek die aansluit op de al eerder genoemde kamervragen die naar aanleiding van het nieuwe PE-systeem gesteld zijn. Dit gevoel wordt door veel partijen gedeeld. Zowel SRA, Fiscount als NOVAK maar ook individuele reacties laten soms weinig heel van de NBA-voornemens rond een nieuw PE-systeem. Of zoals Carel Verdiesen – o.a. oud NOvAA-voorzitter en NBA-bestuurder het formuleert: ‘De NVPE ademt een, door een administratief proces gecamoufleerde, vrijblijvendheid uit waar een kritische lezer snel doorheen prikt hetgeen volgens mij afbreuk doet aan het fundamenteel beginsel vakbekwaamheid en zorgvuldigheid…’
Dat kunnen accountants niet aan die vrijblijvendheid qua PE verplichtingen.
Ze hebben nog nooit echt een rechte rug gehad.