Vanochtend dacht ik er voor het eerst in mijn 25-jarige carrière aan om mijn accountantstitel in te leveren. De aanleiding? Ik had gisteravond laat tot twee keer toe het tussentijdse rapport van de Commissie Toekomst Accountancy (CTA) gelezen. Dat zorgde voor een onrustige nacht en een rotgevoel bij het ontwaken. Ik zal u vertellen waarom.
Vorig jaar uitte de minister tijdens de Accountantsdag stevige kritiek op het accountantsberoep. Dat was toch wel pijnlijk tijdens ons eigen feestje. De minister verweet de sector vorig jaar dat zij in vier jaar te weinig had gedaan en dat er kwetsbaarheden zitten in de structuur van de accountancy. Als ik het rapport van de CTA doorlees, zie ik maar weinig tot niets terug in het rapport van de CTA. Was de kritiek van de minister toen ongefundeerd? Dan lijkt het mij verstandig dat hij op de aankomende Accountantsdag zijn verontschuldigingen komt aanbieden. Of durft de CTA niet echt kritisch te zijn? De reacties vanuit de sector ademden dus ook een beetje opluchting uit; dat hebben we al lang niet meegemaakt.
Passages
‘Waarom dan een kritische column, Fouk?’ vroegen mijn collega’s. ‘Iedereen is positief, dus pas op.’ Maar toch moet ik mijn ei kwijt, want ik lees iets in het rapport waar ik echt op moét reageren. Ik citeer even enkele passages uit het rapport:
- Er bestaat een kloof tussen wat de samenleving verwacht van de wettelijke accountantscontrole en dat wat accountants thans (kunnen en moeten) leveren. Deze kloof richt zich onder meer op de verwachtingen rondom continuïteit, fraude en duurzame ontwikkeling (bijvoorbeeld de zogenoemde sustainable development goals; SDG’s).
- Om de kloof tussen de wensen van de gebruikers en de inhoud van de accountantscontrole te verkleinen moeten de onderwerpen continuïteit en fraude een grotere en meer herkenbare positie krijgen in de accountantscontrole. Deze onderwerpen krijgen eveneens een belangrijkere positie in de opleiding en de permanente educatie. Dit geldt niet voor controle van niet‐financiële informatie die minder tot het traditionele, aan de controlerend accountant voorbehouden werkterrein behoort. De controle van deze niet‐financiële informatie behoeft niet te worden voorbehouden aan de accountant.
- De commissie heeft gewezen op de kloof die bestaat tussen wat de samenleving verwacht van de wettelijke accountantscontrole en dat wat accountants thans (kunnen en moeten) leveren (de ‘evolution gap’ van ACCA). Deze kloof richt zich onder meer op de verwachtingen rondom continuïteit, fraude en duurzame ontwikkeling (bijvoorbeeld de zogenoemde sustainable development goals; SDG’s).
- Voor vermogensverschaffers wordt een beoordeling van de score van een onderneming op de SDG’s steeds belangrijker. De commissie is opgevallen dat ook de sector niet onwelwillend lijkt te staan tegenover werkzaamheden die, kort gezegd, niet onmiddellijk tot de natuurlijke habitat van de controlerend accountant lijken te behoren. Dit zijn activiteiten op enige afstand van de traditionele controle van de financiële verantwoording – waarbij overigens geen oordeel wordt geveld over het belang van dergelijke rapportages – en de vraag rijst of met dergelijke initiatieven de sector niet bijdraagt aan het scheppen van nog hogere verwachtingen over hetgeen de accountant in zijn controle vermag.
- De commissie ziet vooralsnog geen bijzondere reden waarom de controle van niet‐ financiële informatie tot het wettelijk prerogatief van de accountant zou moeten gaan behoren. Er zijn immers voldoende andere beroepsbeoefenaars die deze taak kunnen vervullen. Bovendien acht de commissie het denkbaar dat de verwachtingskloof zal toenemen als de controle op SDG’s scores onderdeel zal uitmaken van de wettelijke accountantscontrole, de onzekerheid over SDG’s scores is immers, althans in verhouding tot de beoordeling van financiële cijfers, relatief groot. Daarmee zou toevoegen van de controle op niet‐financiële informatie aan de (traditionele) publieke taak van accountants het publieke belang van controle op financiële informatie kunnen schaden. Dit laat onverlet dat de commissie het denkbaar acht dat de controle op niet‐financiële informatie gereguleerd wordt. De commissie wil dan ook niets afdoen aan het belang van (verificatie) van dit type informatie. Zij meent evenwel dat een oordeel over een (eventueel verplichte) controle van dit type informatie en de vraag wie een dergelijke controle zou moeten uitvoeren niet binnen het bereik van haar onderzoek valt.
- Ten aanzien van de onderwerpen fraude en continuïteit komt de commissie tot een ander oordeel. Deze onderwerpen behoren al wel tot het traditionele werkveld van accountants en de relatie met de financiële verantwoording is evident.
Blind voor duurzaamheid
Dus: in een tijd waarin 7 miljoen jonge mensen de straat op gaan om te staken voor beter klimaat, in een tijd waarin CEO’s van grote Amerikaanse ondernemingen aangeven dat ze (eindelijk) niet alleen rekening gaan houden met de shareholder maar juist met de stakeholder. In een tijd waarin grote Nederlandse financiële instellingen aangeven dat ze bij hun beleggingsbeleid rekening gaan houden met duurzaamheid. In een tijd waarin steeds meer ondernemingen erkennen dat we niet alleen moeten rapporteren over financiële gegevens, maar dat we juist veel breder en meer geïntegreerd moeten rapporteren… In dïe tijd duwt de Commissie Toekomst Accountancy de accountant terug in zijn enge financiële hokje. Nee, dat is een lekker toekomstperspectief! De commissie kleineert integrated reporting tot iets vaags met SDG’s, terwijl dit veel breder is, veel verder gaat. Ook acht de commissie goede assurance niet zo van belang, door te stellen dat dit ook kan worden geverifieerd door andere beroepsgroepen. Overigens zonder te weten wie dat dan zou moeten doen.
Assurance bij niet-financiële verantwoordingen
Ik kom inderdaad weleens partijen tegen, die de indruk wekken dat ze duurzaamheid of de impact van organisaties meten en daarover rapporteren. Wat mij daarbij altijd opvalt, is dat zij maar weinig verstand hebben van assurance en wat daarbij komt kijken. Tegelijkertijd komt er wel steeds meer vraag naar assurance bij niet-financiële (lees: meer geïntegreerde) verantwoordingen – dat concludeert de commissie ook. Ik snap niet waarom dit door een andere beroepsgroep zou moeten gebeuren. Het is dan ook een enorme tegenstrijdigheid die ik hier signaleer: de commissie benadrukt de maatschappelijke rol van de accountant, maar als ze de accountant terugdrukken in zijn enge financiële rol, dan doen ze juist de maatschappelijke rol van de accountant tekort. En dit sluit ook niet aan bij de internationale trend, waar de accountant deze rol juist wél krijgt/pakt.
Geef progressieve accountants de ruimte
De commissie beschrijft de sector als erg conservatief. Als ik zie met wie ze gesproken hebben, kan ik mij persoonlijk iets voorstellen bij dat sentiment. Peter Bakker verklaarde dat “accountants will save the world” en daar is helemaal niets conservatiefs aan. Ik wil niet dat deze commissie ons, als meer progressieve accountants, de kans afpakt om de wereld te redden. Dan kan ik inderdaad beter mijn titel inleveren.
Fou-Khan Tsang RA, voorzitter Raad van Bestuur Alfa Accountants en Adviseurs. Hij schrijft deze column op persoonlijke titel.
Dick de Waard zegt
Beste Fouk,
Alles wat je schrijft, onderschrijf ik van harte. Het is onbegrijpelijk dat in dit document van de CTA – waarin de focus gericht moet zijn op de toekomst van het accountantsberoep – zo sterk wordt gerefereerd aan de traditionele rol van de accountant. Is het nu juist niet die traditionele rol waar wij mee aan de slag moeten? Is het niet tijd om het begrip ‘accountant’ te herdefiniëren? Is dat dan nog steeds – in zijn traditionele rol – iemand die uitsluitend gericht is op de financiële kant van de zaak. Nou, dan vrees ik ernstig voor de toekomst van het accountantsberoep.
De Faculteit Economie en Bedrijfskunde van de Rijksuniversiteit Groningen verankert het duurzaamheidsvraagstuk stevig in de (bedrijfs)economische en bedrijfskundige opleidingen, omdat duidelijk is dat natuur en mens relevante productiefactoren zijn die in beslissingsmodellen en verslaggeving (moeten) worden meegewogen.
Mario van Buijtene zegt
Fou-Khan de financiële cijfers controleren is toch de kern van ons beroep? En er is toch niks mis mee om ons daar als auditors op te richten? Daarna kun je verder kijken maar eerst de kerntaken goed doen is het devies en voor andere zaken is een accountant of auditor niet altijd nodig of kunnen andere beroepsgroepen zoals natuurwetenschappers voor ons milieu waarschijnlijk beter. Ik gebruik het woord auditor want accountant is een veel breder begrip maar in Nederland wordt het woord accountant zowel gebruikt voor een auditor als voor een accountant en daar is Nederland alleen in en is verwarrend. In België ook Nederlandstalig gebruiken ze Bedrijfsrevisor voor de auditor en hebben ze het beter vertaald. Bij een focus op financiële cijfers kan de audit kwaliteit omhoog mede gezien de schaarste aan auditors is daar werk genoeg. En zoals Einstein al aangaf leidt focus tot de beste kwaliteit. En om de wereld te redden kun je beter in de politiek gaan dan een accountstitel te gebruiken. Te meer omdat in de hele klimaat discussie en transitie veel wetenschappelijke onjuistheden inzitten waar een auditor sowieso niet tot een goedkeuring kan komen. Ook.staken of een boerenprotest of bepaalde politieke mening of voorkeur geven kun je volgens mij ook beter zonder je titel te gebruiken. En filosofisch gezien is alles tijdelijk ook onze titel, ons leven en ook de aarde zelf. En dieper gezien is alles impermanent and non self.
Het gaat volgens mij juist mis doordat de accountant “van alles” en nog wat is gedaan, en zich zelfs politiek bezig houdt tijdens zijn werk waardoor de focus en de kwaliteit van de controle van de cijfers onder druk is komen te staan en de commissie geeft juist aan om eerst de focussen op de kerntaken om de kwaliteit te verhogen.
Mario van Buijtene zegt
Fou-Khan de financiële cijfers controleren is toch de kern van ons beroep? En er is toch niks mis mee om ons daar als auditors op te richten? Immers zonder deze kerntaken goed te doen wordt ons beroep ongeloofwaardiger. Eerst dat goed doen, en als de kerntaken uitmuntend worden beheerst kun je verder kijken maar voor milieu vraagstukken zijn wetenschappers op dat gebied wellicht meer geschikt etc. Een huis wordt tegenwoordig ook gebouwd met verschillende aannemers. Een tegelzetter, stucadoor, electriciën, betonvlechter etc., het is toch ook ongeloofwaardig als 1 persoon al deze facetten goed zou kunnen waarom dan wel verlangen dat een accountant alles kan. Ik gebruik het woord auditor want accountant is een veel breder begrip maar in Nederland wordt het woord accountant zowel gebruikt voor een auditor als voor een accountant en daar is Nederland alleen in en is verwarrend. In België ook Nederlandstalig gebruiken ze Bedrijfsrevisor voor de auditor en hebben ze het beter vertaald. Bij een focus op financiële cijfers kan de audit kwaliteit omhoog mede gezien de schaarste aan auditors is daar werk genoeg vandaar onze strategie audit-only. En zoals Einstein al aangaf leidt focus tot de beste kwaliteit. En om de wereld te redden kun je beter in de politiek gaan dan een accountstitel te gebruiken. Te meer omdat in de hele klimaat discussie en transitie veel wetenschappelijke onjuistheden inzitten waar een auditor sowieso niet tot een goedkeuring kan komen. Ook.staken of een boerenprotest of bepaalde politieke mening of voorkeur geven kun je volgens mij ook beter zonder je titel te gebruiken. En filosofisch gezien is alles tijdelijk ook onze titel, ons leven en ook de aarde zelf. En dieper gezien is alles impermanent and non self.
Frans van der Plaat zegt
Beste Mario van Buijtene, ik ben het van harte met je eens (en dus niet met de heren Tsang en De Waard). Schoenmaker blijf bij je leest. Een rij-instructeur hoeft zich toch ook niet te ontwikkelen tot verkeersdeskundige? Juist door alle uitstapjes naar een breder accountantsperspectief is de verwachtingskloof misschien wel ontstaan. Overigens speelt deze discussie al langer dan 20 jaar in onze opleiding en ons beroep. Variërend van de verantwoordelijkheid van de accountant voor het onderkennen van business-risks tot het certificeren van milieurapportages. We zijn er nog steeds niet uit blijkbaar. Klinkt mij dan redelijk in de oren om de discussie te staken en maar gewone top-financial-auditors te blijven.