Het tuchtrecht is bij verschillende beroepsgroepen in Nederland een belangrijk instrument om te handhaven op gedragsregels en beroepsnormen. Wat zijn de overeenkomsten en verschillen?
Advocaten
Advocaten vallen onder het tuchtrecht van de Nederlandse Orde van Advocaten (NOvA), waarbij de vier regionale Raden van Discipline de tuchtrechtspraak uitvoeren. Iedere belanghebbende kan een klacht indienen. Vaak zijn dat bijvoorbeeld (voormalige) cliënten of collega’s die de wederpartij in een rechtszaak vertegenwoordigen. De focus ligt op het handhaven van de gedragsregels, zoals vastgelegd in de Advocatenwet en de Gedragsregels voor advocaten. De Raad van Discipline beoordeelt klachten en kan sancties opleggen. Het tuchtrecht voor advocaten heeft een sterke focus op het handhaven van integriteit en de vertrouwensrelatie met cliënten. In 2023 kwamen er bij de Raden van Discipline in totaal 862 tuchtklachten binnen, een daling van 11% ten opzichte van het voorgaande jaar (2022). Zo’n 30,7% van de ingediende klachten werd gegrond verklaard, met als meest voorkomende sancties waarschuwingen en berispingen. Acht advocaten werden geschrapt van het tableau.
Notarissen
Notarissen hebben een eigen tuchtrechtelijk systeem onder de vier Kamers voor het Notariaat, zoals geregeld in de Wet op het notarisambt. Het tuchtrecht voor notarissen is erop gericht onafhankelijkheid, onpartijdigheid en integriteit te waarborgen in hun werk. Klachten kunnen door cliënten, collega’s of de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie (KNB) worden ingediend. De Kamers voor het Notariaat beoordelen of notarissen de gedragsregels hebben overtreden. Sinds 2021 neemt het aantal klachten jaarlijks af. Gemiddeld bijna 43% van het totale aantal klachten werd de afgelopen vijf jaar gegrond verklaard. De meest opgelegde maatregel bij gegronde tuchtklachten is een waarschuwing, gevolgd door een berisping. In ongeveer 18% van de gegronde klachten wordt besloten geen maatregel op te leggen. Ontzetting uit het ambt is zeer zeldzaam en heeft de afgelopen twee jaar geen enkele keer plaatsgevonden.
Medici
Voor medische beroepen, zoals artsen, verpleegkundigen en tandartsen, bestaat het tuchtrecht onder het toezicht van drie regionale Medische Tuchtcolleges. Dit tuchtrecht is vastgelegd in
de Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg (Wet BIG). Het tuchtrecht in de
zorgsector is erop gericht de patiëntveiligheid en de kwaliteit van de zorg te waarborgen.
Klachten kunnen worden ingediend door patiënten, collega’s of de Inspectie Gezondheidszorg
en Jeugd (IGJ). Het aantal klachten stijgt licht. De regionale tuchtcolleges (RTG’s) ontvingen vorig jaar 1030 klachten, een jaar eerder waren dat er nog 979. De meeste klachten zijn gericht tegen artsen en gaan over een onjuiste behandeling of verkeerde diagnose en geen of onvoldoende zorg.
Gerechtsdeurwaarders
Gerechtsdeurwaarders vallen onder het tuchtrecht van de Kamer voor Gerechtsdeurwaarders, zoals vastgelegd in de Gerechtsdeurwaarderswet. Dit tuchtrecht is erop gericht ethisch handelen te waarborgen, vooral in situaties waar het belang van schuldeisers en schuldenaren in balans moet worden gehouden. Klachten kunnen worden ingediend door belanghebbenden, en als het om het algemeen belang gaat door de minister van Justitie en Veiligheid, de KBvG of het Bureau Financieel Toezicht (BFT). In 2023 zijn er bij de kamer 469 nieuwe klachten geregistreerd. Verreweg de meeste klachten liepen vorig jaar uit op een ongegrondverklaring (96 keer). Bij gegrondverklaringen kan de tuchtrechter
een waarschuwing, een berisping, een geldboete, een berisping in combinatie met een geldboete
of een schorsing opleggen.
Militairen
Voor militairen binnen de Nederlandse krijgsmacht geldt een tuchtrechtelijke procedure die vastligt in de Wet militair tuchtrecht. Dit tuchtrecht is erop gericht discipline en integriteit te handhaven binnen Defensie. Militairen kunnen door hun superieuren worden aangesproken als ze de gedragscode overtreden, en klachten kunnen ook door collega’s worden ingediend. De afgelopen jaren is het aantal militaire tuchtprocessen aanzienlijk teruggelopen. In 2012 was er nog sprake van 873 tuchtzaken tegen militairen, in 2023 ging het nog maar om 522 zaken. Het ministerie van Defensie heeft aangegeven niet te weten waarom het aantal tuchtzaken daalt.
Voetballers
Binnen de sportwereld, en met name voor voetballers, geldt een vorm van tuchtrecht die wordt uitgevoerd door de KNVB. Dit tuchtrecht is erop gericht de spelregels en de sportieve integriteit te handhaven. Een tuchtzaak kan naast staking door wanordelijkheden bijvoorbeeld ook gaan over een gewelddadige fysieke of verbale handeling die een speler tijdens een wedstrijd een rode kaart oplevert. Klachten kunnen worden ingediend door scheidsrechters of andere partijen die zijn betrokken bij het voetbal. In het seizoen 2023/24 van het amateurvoetbal werden er 3501 tuchtzaken behandeld, een stijging van meer dan 10% ten opzichte van het seizoen daarvoor.
Scheepvaart
In de scheepvaart is er tuchtrecht onder het Tuchtcollege voor de Scheepvaart, zoals vastgelegd in de Wet tuchtrechtspraak zeescheepvaart. In de zeescheepvaart zijn scheepsofficieren (kapiteins, stuurlieden, scheepswerktuigkundigen, maritiem officieren (marof’s) en radio-operatoren) van schepen die onder de Nederlandse vlag varen onderworpen aan tuchtrechtspraak. Criterium om al dan niet te komen tot het uitspreken van een tuchtmaatregel is of de betreffende scheepsofficier heeft gehandeld (of heeft nagelaten te handelen) in strijd met de zorg die hij als goed zeeman in acht behoort te nemen ten opzichte van de opvarenden, het schip, de lading, het milieu of het scheepvaartverkeer. Klachten kunnen worden ingediend door belanghebbenden (zoals bemanningsleden, reders, passagiers en verzekeraars) of door de minister van Infrastructuur en Waterstaat.
Overeenkomsten
In alle gevallen wordt er gestreefd naar objectieve rechtspraak, waarbij de betreffende beroepsbeoefenaar wordt beoordeeld op basis van het overtreden van de beroepsregels. De sancties in de verschillende beroepsgroepen hebben meestal een opbouwende structuur; van lichte maatregelen, zoals waarschuwingen en berispingen, tot zwaardere sancties, zoals schorsing en definitieve ontzetting uit het beroep. Daarnaast delen de meeste tuchtrechtelijke procedures het doel het vertrouwen van het publiek in de betreffende beroepsgroep te beschermen. In alle sectoren wordt het tuchtrecht niet alleen ingezet als strafmechanisme, maar ook als middel om toekomstige overtredingen te voorkomen en om professionals aan te moedigen hun gedrag in lijn te brengen met de beroepsnormen.
Verschillen
Verschillen zijn vaak gerelateerd aan de aard en specifieke verantwoordelijkheden van de beroepsgroepen. Bij accountants, advocaten en notarissen kunnen klachten worden ingediend door cliënten, collega’s en toezichthouders, waarbij het proces voor een groot deel openbaar is om zo transparantie te waarborgen en te zorgen voor meer vertrouwen van het publiek. In de medische sector worden uitspraken ook openbaar gemaakt, maar wordt er meer rekening gehouden met de privacy van patiënten. Voor militairen en voetballers is het tuchtrecht veel meer intern gerichtIn het geval van militairen is het bijvoorbeeld gebruikelijk dat alleen superieuren klachten kunnen indienen, en het tuchtrecht is specifiek gericht op het handhaven van discipline binnen de krijgsmacht. De ernst van de tuchtrechtelijke gevolgen varieert ook. Voor accountants, advocaten, notarissen en medici kan een zware sanctie, zoals doorhaling of schorsing, betekenen dat ze hun beroep (tijdelijk) niet langer kunnen uitoefenen. Dit heeft vaak verstrekkende gevolgen voor hun carrière. Voor voetballers of militairen is een schorsing meestal tijdelijk en betreft het eerder disciplinaire maatregelen.
Tekst: Misha Hofland
Deze bijdrage komt uit de AV-Top 50. Dit magazine is verschenen in december 2024. Zie: https://www.accountancyvanmorgen.nl/kennisdoc/av3-2024-av-top-50-2024/
Geef een reactie