Op 1 januari 2021 wijzigt voor de meeste accountants in het MKB het PE-systeem. Er vindt dan een overgang plaats van een kwantitatief naar een kwalitatief systeem. Of, anders geformuleerd, een overstap van een meer summatieve benadering van leren naar een meer formatieve benadering van leren. Maar wat houdt dat nieuwe systeem in?
In de praktijk merk ik dat de meeste accountants hier nog niet erg mee bezig zijn. De coronacrisis, met al haar financiële regelingen voor hun klanten, eist voorlopig nog de maximale aandacht op. Juist om deze reden geef ik in dit artikel een overzicht van de visie van Fiscount.
Wat wijzigt er niet?
Een accountant dient o.a. te voldoen aan een bepaalde vakbekwaamheid. In artikel 1 van de VGBA is bepaald wat er wordt verstaan onder die vakbekwaamheid: beschikken over en kunnen toepassen van de noodzakelijke theoretische kennis van de vakgebieden zoals genoemd in artikel 2 van het Besluit accountantsopleiding 2013. Via via komen we uiteindelijk bij een opsomming van tien nader omschreven ‘vakgebieden’ van theoretische kennis. Het gaat hierbij voornamelijk over beginselen, normen, voorschriften, standaarden, analyses kunnen maken en dergelijke.
Daarnaast dient de accountant kennis te hebben van nog eens negen aanpalende vakgebieden, waaronder tal van rechtsgebieden (o.a. belastingrecht, maar ook wiskunde, statistiek en IT). Als de accountant actief beschikt over deze vakbekwaamheid impliceert dit direct dat alle genoemde vakgebieden niet alleen worden geëxamineerd tijdens de opleiding, doch ook moeten worden onderhouden. Dat laatste is nog eens expliciet vastgelegd in artikel 12 van de VGBA. Dit was zo en dit blijft zo.
Wat zijn de belangrijkste verschillen tussen het oude en het nieuwe systeem?
In het oude systeem diende je gemiddeld 40 punten per jaar te halen, gedurende een cyclus van 3 jaar. Dat was overigens een ondergrens. De werkvorm was feitelijk voorgeschreven: cursussen die PE-punten opleverden. De grondgedachte van het nieuwe systeem is, dat vakbekwaamheid op veel meer verschillende manieren kan worden bijgehouden en ontwikkeld. De werkvorm wordt daarmee dus losgelaten en ook punten (op)tellen is niet meer aan de orde. Naast cursussen, trainingen en opleidingen volgen, kun je nu ook denken aan artikelen en boeken lezen en/of schrijven, e-learnings volgen, zelf lesgeven, meeloopstages volgen en participeren in intervisiegroepen voor accountants. Deels zal de accountant dit tot 2021 ook hebben gedaan, doch het telde toen eenvoudigweg niet mee in het PE-systeem. Immers, daarvoor was geen ‘meetmethode’ beschikbaar. In het oude systeem kon de vakbekwaamheid maar op één manier worden gemeten: PE-punten optellen. Men mat dus simpelweg de inputkant.
Omdat aantallen uren, in de basis, onvoldoende iets zeggen over de kwaliteit, wordt het punten-optelsysteem als achterhaald beschouwd. In het oude systeem kon bovendien onvoldoende worden gedifferentieerd naar de persoonlijke professionele behoeften van de accountant. Dat was een gemis. In het nieuwe systeem gaat dit nu juist veranderen.
Het nieuwe PE-systeem: van een summatieve naar een formatieve benadering
Het nieuwe systeem gaat uit van de persoonlijke leerbehoefte van de individuele accountant. De opdracht aan de accountant wordt dan: onderhoud de eigen persoonlijke en professionele vakbekwaamheidsontwikkeling (formatieve benadering) en laat deze groeien. Daarbij wordt de afgestudeerde accountant geacht zijn eigen ontwikkelpad en persoonlijke leerdoelen te kunnen formuleren, daaraan uitvoering te kunnen geven en te kunnen evalueren en onderhouden.
Ja uh …, maar hoe pak je dat dan aan?
Om aan deze eigen verantwoordelijkheid invulling te kunnen geven, is er een POP-format ontwikkeld. Deze wordt vormgegeven in een persoonlijk PE-portfolio. Dit portfolio bestaat uit vijf stappen en ziet er als volgt uit.
Stap 1
Geef een goede omschrijving van de eigen werkzaamheden (taken) en de wijze waarop je daaraan invulling geeft (rollen). Als je dat goed kunt omschrijven ben je in staat
aan te geven wat dit pakket van taken en rollen dient op te leveren (resultaat).
Tip: Kijk ook eens waarin je functieomschrijving afwijkt van je werkelijke werkzaamheden. Wat wil of kun je met die verschillen?
Stap 2
Geef aan op welke punten je je wilt ontwikkelen. Hier dien je steeds een concreet en smart gemaakt leerdoel te formuleren. De leerdoelen moeten zich onderscheiden op drie verschillende competenties: inhoud en vaktechniek (weten), vaardigheden (kunnen) en tot slot houding en gedrag (toepassen). Bij stap 2 moet dus helder worden wat je op het eind van het jaar wilt weten en/of kunnen en/of toepassen, meer c.q. beter dan aan het
begin van het jaar.
Tip: Kies 1, 2 of maximaal 3 leerdoelen. Meer dan 3 leerdoelen voor 1 jaar, is veelal weinig realistisch.
Stap 3
Geef aan welke verschillende leermiddelen en werkvormen je gaat inzetten om je zelf geformuleerde leerdoelen te halen.
Je stelt je jaarplan (de stappen 1, 2 en 3) steeds (uiterlijk) voor 1 april van het betreffende kalenderjaar op.
Tip: Fiscount zal naast suggesties voor leerdoelen, tevens leermodules aanbieden die in deze doelen voorzien.
Stap 4
Houd bij welke leeractiviteiten daadwerkelijk zijn ondernomen. Ook kan het zo zijn dat je tussentijds aanpassingen wenst te doen aan je jaarplan. Concretiseer dit, motiveer het en houd het bij.
Tip: Fiscount komt met een onlinetool waarin je je activiteiten eenvoudig kunt bijhouden.
Stap 5
Evalueer in het vierde kwartaal wat er van je plan terecht is gekomen. Wat is wel en wat is niet gelukt? Hoe komt dat? Wat kan beter? Hoe uit zich deze ontwikkeling in je dagelijkse werk? Waaruit blijkt dat? Enzovoort. De NBA beveelt hier de zogenoemde STARR-benadering aan. Daarmee valt prima te werken.
Tip: Fiscount gaat faciliteren in zowel de afzonderlijke stappen, als in het complete proces. De persoonlijke voorkeur van de accountant is hierin bepalend.
Moet er nog meer gebeuren?
Naast het PE-portfolio kunnen bijhouden, bevestigen en onderbouwen, kan en zal de NBA periodiek onderwerpen verplicht blijven stellen en kennistoetsen blijven voorschrijven.
Wat gaat Fiscount betekenen voor de kantoren die bij haar zijn aangesloten?
Fiscount zal naast cursussen, trainingen en opleidingen tal van aanvullende leer- en werkvormen ontwikkelen en aanbieden. Om hierin structuur aan te brengen gaan we uit van vijf leerprofielen. Tijdens de Kennismarathon van 10 t/m 12 november van dit jaar, konden deelnemers al de eerste contouren van de profielen herkennen. Welke vijf profielen worden er uiteindelijk ontwikkeld en wat houden ze in?
Profiel (1): Accountancy
In dit profiel bieden we allerlei onderwerpen aan die kunnen worden gerangschikt onder de tien primaire vakgebieden zoals hierboven genoemd. Het gaat dan om cursussen, trainingen en andere leervormen op het gebied van bijvoorbeeld het jaarrekeningenrecht, controleleer, beroepsnormen en beroepsethiek, financiële analyses maken.
Profiel (2): Fiscale Advisering (FA)
In dit profiel bieden we allerlei onderwerpen aan die kunnen worden gerangschikt onder het kopje ‘belastingrecht’. Het gaat dan om cursussen, trainingen en andere leervormen op het gebied van bijvoorbeeld de inkomsten- en vennootschapsbelasting, BTW, estate planning, loonheffingen, internationale belastingrecht.
Profiel (3): Juridische ondersteuning (JO)
In dit profiel bieden we allerlei onderwerpen aan die kunnen worden gerangschikt onder de negen aanpalende vakgebieden zoals hierboven genoemd. Het gaat dan om cursussen, trainingen en andere leervormen op het gebied van bijvoorbeeld het arbeidsrecht, privacywetgeving, sociale zekerheid, pensioenrecht, ondernemings- en vennootschapsrecht, contracten- en faillissementsrecht.
Profiel (4): Zakelijke Begeleiding (ZB)
In dit profiel bieden we allerlei onderwerpen aan die kunnen worden gerangschikt onder aanpalende vakgebieden die een steeds grotere rol spelen in de dagelijkse accountancy- en adviespraktijk. Het gaat dan om cursussen, trainingen en andere leervormen op het gebied van bijvoorbeeld valuation, mediation, subsidies, financieringen, adviesvaardigheden, onderhandelingstechniek, businesscoaching.
Profiel (5): Kantoororganisatie (KO)
In dit profiel bieden we allerlei onderwerpen aan die op een of andere wijze betrekking hebben op de organisatie en het runnen van een accountantskantoor. Het gaat dan om cursussen, trainingen en andere leervormen op het gebied van bijvoorbeeld leidinggeven, time management, bedrijfs- en organisatiekunde, ICT, klantsegmentatie, marketing, profilering.
Hulpmiddel
De indeling in vijf profielen is natuurlijk een hulpmiddel. De praktijk bestaat uit tal van dwarsverbanden, combinaties en gemengde leerstukken. We kijken ook steeds naar de volgende driedeling: a. inhoud en vaktechniek (weten), b. vaardigheden (kunnen) en c. houding en gedrag (toepassen). Het is aan de accountant daaraan in zijn jaarlijkse POP recht te doen.
Naar de praktijk
Fiscount ondersteunt de accountants van de kantoren die bij haar zijn aangesloten (en andere belangstellenden) bij het op de juiste wijze uitvoering geven aan hun persoonlijke PE-portfolio (POP-jaarplan + evaluatie). Daartoe gaan we een drietal modules aanbieden. Daarover later meer.
drs. Servaas M.M. Vrijburg is algemeen directeur van Fiscount, zakelijk mediator en helpt bij leiderschapsontwikkeling.
Dit artikel is ook verschenen in het online magazine van Accountancy Vanmorgen over het nieuwe PE-stelsel. Lees hier het gratis magazine.
Geef een reactie