“Fiscus verkent heilige graal van belastingheffing”, kopte de Telegraaf begin dit jaar nog. Het klinkt weinig concreet en ver weg, maar niets blijkt minder waar: “Alles is er nu juist op gericht bij de Belastingdienst om zo veel mogelijk in het hier en nu te zijn.” Anne-Fleur Geneste: “Als je in je keuken je pannetje staat te koken en koriander mist, dan ga je niet meer naar de supermarkt, maar dan laat je het binnen vijf minuten bezorgen. Dit principe van “vandaag besteld, vandaag in huis” is geen rocket science en het is wel logisch dat óók de Belastingdienst zich hiermee bezighoudt.”
Aansluiten op de realiteit waarin burgers en bedrijven nú leven, dat is waar het om gaat. En veel landen zijn bezig met de toekomst van belastingheffing, een onderwerp dat centraal staat in het OESO-rapport over Tax 3.0. “Daarin staat de ambitie voor belastingdiensten wereldwijd om belasting te heffen en te innen in het ecosysteem van burgers en bedrijven, waarbij gemak, zekerheid en realtime vooropstaan”, legt Geneste uit. Maar concrete toepassingen van realtime taxation die passen bij de Nederlandse Belastingdienst bestaan er nog niet. Een onderwerp waarmee Claire Arens al wel bezig was: “Het leek technisch best ingewikkeld, maar de technologie om dit voor elkaar te krijgen, was er op dat moment al wel gewoon. Toen dachten we letterlijk, “dan doen we het toch gewoon zelf?”. We hebben ons eerst verdiept in het ecosysteem van burgers en bedrijven en zijn toen gaan brainstormen met de afdeling strategie en innovatie. Los van het technische vraagstuk was toen vooral de vraag: hoe zou dit kunnen werken met deze technologie?”
Samen met mintBlue als technisch partner lopen er al meerdere experimenten om dit goed te testen. Het principe is in de basis heel simpel. Je bestelt een broodje, rekent af én regelt dan ook meteen je belastingen. Het is voor de Belastingdienst de ideale situatie om naartoe te werken. Technisch kan het dus, maar zover is het nog lang niet, “want” betoogt Arens: “Los van de uitdaging dat het gemakkelijk en zonder obstakels moet verlopen, is het voornaamste doel zekerheid geven over de fiscaal economische positie van iemand, zo realtime mogelijk. Dus waar in de leefwereld van burgers en bedrijven kun je als Belastingdienst dan het beste inpluggen? Hoe verhouden wij ons daartoe als organisatie? En hoe ziet die wereld er dan concreet uit? Onder de visie Tax 3.0 hangen nu meerdere verkenningen om te experimenteren met deze vragen.”
Digitale identiteit voor bedrijven
Concrete producten die nu worden getest zijn: de tax splitter, het Company Passport, E-invoicing, het voertuigpaspoort en de persoonlijke regelingenassistent. “Met het Company Passport zijn we nu het verst qua ontwikkeling”, vertelt Arens. “Samen met de KvK, KNB, ABN AMRO, Betaalvereniging Nederland en de Nederlandse Vereniging van Banken geven we deze “digitale identiteit” voor bedrijven vorm, waarmee we het zo makkelijk mogelijk willen maken om een bedrijf op te richten, gekoppeld aan een wallet van de desbetreffende rechtspersoon. Vanaf eind volgend jaar is er ook al nieuwe wetgeving in Europa die dit mogelijk maakt.”
De pilots die de Belastingdienst nu aan het optuigen is, vallen samen in een tijd waarin er – sla LinkedIn er maar op na –nepbonnetjes worden gemaakt met AI. Geneste benadrukt dat het daarom heel belangrijk is dat er een transitie plaatsvindt “van controleren naar verifiëren”. “We zijn dat nu aan het verkennen, maar idealiter zouden we, neem de bonnetjesfraude even als voorbeeld, een 3-in-1 situatie willen waarbij er een soort atomisch event plaatsvindt van je digitale identiteit, dat wat je hebt gekocht en de betaling zelf.” De stap van controleren naar verifiëren zou volgens Geneste al veel kunnen betekenen in de strijd tegen CEO-fraude.
Ook politieke vraag
De eerste fase, waarin er diverse designsprints werden gedaan, is nu afgerond. Op dit moment wordt er in een Sandbox-systeem getest met de technologie. “Het is ook bijna letterlijk een zandbak waarin we kunnen oefenen, dat is waar we nu staan”, vertelt Geneste. De volgende stap is een echt prototype te bouwen. Het is lastig om veel verder te kijken dan dat: “Het besluit op zichzelf of we dit inderdaad gaan doen, is vooral een politieke vraag. Maar als we de vraag krijgen om dit in gang te zetten? Dan zijn we er klaar voor.”
De accountant als co-piloot
Wat de verandering van controleren naar verifiëren betekent voor accountants- en administratiekantoren is wel wat beter te voorspellen. Geneste: “Het zou bijvoorbeeld kunnen betekenen dat administratiekantoren straks minder bezig zijn met btw-aangiftes en loonheffingen, omdat dit realtime wordt afgehandeld.”
Arens merkt in haar presentaties over deze ontwikkelingen bij de Belastingdienst “wel degelijk enthousiasme” bij accountants. “Zeker over het verifiëren. Maar de vragen die zij stellen, zijn ontzettend belangrijk voor ons bij de verdere inrichting. Zo waren er vragen hoe het dan zit met duurzaamheid in relatie tot de blockchain.” “Een kwestie van uitbalanceren”, vult Geneste aan. Arens: “De menselijke kant blijft bovendien belangrijk. Accountants en boekhouders zullen weliswaar minder een aangifte controleren, maar meer de vraag krijgen of het verstandig is een extra vestiging te openen. Inzichten krijgen, vroegtijdig signaleren, strategisch sparren. De accountant als co-piloot van een bedrijf, daar gaat het naar onze verwachting meer naartoe.”
Hoe de toekomst er precies uitziet is al met al nog lastig te voorspellen. Of het allemaal technisch kan, lijkt hier ook niet de uitdaging: “Het gaat allemaal om vertrouwen. Privacy is bijvoorbeeld ook een inrichtingsvraagstuk. Op de blockchain kun je dat heel goed borgen, maar hoe organiseer je daar ook het vertrouwen voor? Dat is wat telt.”
Tekst: Sander Voortman
Deze bijdrage komt uit Accountancy Vanmorgen met als thema ICT en kengetallen. Dit magazine is verschenen in juli 2025. Zie: https://www.accountancyvanmorgen.nl/kennisdoc/av2-2025-ict-en-kengetallen
Geef een reactie