• Nieuws
    • Accountancy
    • Fiscaal
    • Vaktechniek
  • Blog
  • Thema
    • AV2 2023: ICT en Kengetallen
    • AV1 2023: Lifestyle en carrière
    • AV4 2022: AV-Top 50
    • AV3 2022: ICT en Kengetallen
    • AV2 2022 : Bedrijfsoverdracht
    • AV1 2022: Lifestyle en carrière
    • Checkpoints
  • Partners
  • Opleidingen
  • Vacatures
    • Kantoren
  • Kennisdocs
  • Events
    • Nationale salarisdag
  • AV Top 50
    • AV-Top 50 | 2022
    • AV-Top 50 | 2021
  • Over ons
  • Adverteren
  • Vrienden
  • Contact
  • Nieuwsbrief
  • Facebook
  • Twitter
  • LinkedIn
  • Mail
  • Spring naar de hoofdnavigatie
  • Door naar de hoofd inhoud
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
  • Over ons
  • Adverteren
  • Vrienden
  • Contact
  • Nieuwsbrief
Accountancy Vanmorgen

  • Nieuws
    • Accountancy
    • Fiscaal
    • Vaktechniek
  • Blog
  • Thema
    • AV2 2023: ICT en Kengetallen
    • AV1 2023: Lifestyle en carrière
    • AV4 2022: AV-Top 50
    • AV3 2022: ICT en Kengetallen
    • AV2 2022 : Bedrijfsoverdracht
    • AV1 2022: Lifestyle en carrière
    • Checkpoints
  • Partners
  • Opleidingen
  • Vacatures
    • Kantoren
  • Kennisdocs
  • Events
    • Nationale salarisdag
  • AV Top 50
    • AV-Top 50 | 2022
    • AV-Top 50 | 2021
Home » Oorzakenanalyse – een kwestie van gezond verstand (deel 1)

Oorzakenanalyse – een kwestie van gezond verstand (deel 1)

Accountancy, Blog, Vaktechniek

17 maart 2022 door Albert Bosch en Ernest Ouwejan

Een relatief nieuw instrument in het stelsel van kwaliteitsbeheersing is de oorzakenanalyse, soms beter bekend als de ‘root cause analysis’ of ‘RCA’. Veel accountantsorganisaties hebben inmiddels één of meerdere oorzakenanalyses uitgevoerd, al dan niet ingegeven door een AFM-review. Met V&A hebben wij voor diverse accountantsorganisaties oorzakenanalyses uitgevoerd en wij delen in dit blog onze ervaringen. Maar we delen ook de uitkomsten van een interview over dit onderwerp dat wij recent hadden met Roger Dassen, CFO van ASML en voormalig bestuurder van Deloitte.

Deze bijdrage is als volgt opgebouwd. Eerst gaan we in op de aanstaande verdere verankering van de oorzakenanalyse in wet- en regelgeving. Iedere accountantsorganisatie moet vanwege deze verdere verankering het instrument oorzakenanalyse opnemen in haar assortiment aan instrumenten voor de kwaliteitsbeheersing. Vervolgens gaan we nader in op de nieuwe International Standard on Quality Management 1. Daar eindigen wij het eerste deel van dit blog.

In het tweede deel, dat volgende week verschijnt, bespreken we de rol van de toezichthouder in relatie tot het instrument oorzakenanalyse. We sluiten dat tweede deel af met onze observaties.

Wet- en regelgeving

Het Handboek Regelgeving Accountancy (HRA) is in belangrijke mate gebaseerd op internationale regelgeving van de International Federation of Accountants (IFAC). Een van de standaarden die de IFAC heeft uitgevaardigd is de International Standard on Quality Control 1 (ISQC-1), die in Nederland is omgezet naar Richtlijn voor kwaliteitsbeheersing 1 (RKB-1), die later is opgegaan in de Nadere voorschriften kwaliteitssystemen (NVKS). In de NVKS zijn eisen opgenomen over onder andere het kwaliteitsbeleid en de inrichting van het stelsel van kwaliteitsbeheersing.

Oorzakenanalyse verplicht!

De IFAC heeft in december 2020 ISQC-1 vervangen voor de International Standard on Quality Management 1 (ISQM-1)[1]. ISQM-1 zal haar weg vinden in de Nederlandse wet- en regelgeving. Het Adviescollege voor beroepsreglementering van de NBA (ACB) schrijft in haar jaarplan 2022 dat de implementatie van ISQM-1 “leidt tot wijzigingen in Wta / Bta, NVKS en NV COS. De impact is groot omdat ISQM-1 van kantoren vraagt het kwaliteitscontrolesysteem om te vormen naar een kwaliteitsmanagementsysteem.” Een onderdeel van ISQM-1 is het uitvoeren van oorzakenanalyses bij het constateren van een fout of tekortkoming in het stelsel van kwaliteitsbeheersing. Het instrument oorzakenanalyse is niet geheel nieuw in de wet- en regelgeving, maar krijgt met de implementatie van ISQM-1 verdere verankering in de Nederlandse wet- en regelgeving. Wij gaan daarom eerst nog wat dieper in op ISQM-1.

ISQM-1 en haar impact

ISQM-1 is breed omvattend en het gaat te ver om in dit blog heel ISQM-1 te behandelen, maar wij focussen op de oorzakenanalyse. Een oorzakenanalyse is in beginsel pas aan de orde, wanneer een fout of tekortkoming is geconstateerd. Tekortkomingen zoals bedoeld in ISQM-1 zijn tekortkomingen in het stelsel van kwaliteitsbeheersing (i.e. op stelselniveau), en dat begrip moet breed worden uitgelegd. Dergelijke tekortkomingen blijken uit één of meerdere bevindingen, die op hun beurt uit allerlei bronnen kunnen komen.

De invulling van de begrippen tekortkoming (“deficiency”) en bevinding (“finding”) betekenen niet dat iedere tekortkoming op opdrachtniveau automatisch kwalificeert als een tekortkoming in het stelsel van kwaliteitsbeheersing[2].  Zo bezien is de invulling van ISQM-1 in lijn met de uitspraak van het College van Beroep voor het bedrijfsleven (CBb) van 19 juni 2019 in een zaak tussen de AFM en EY en PwC, waarin het CBb oordeelde dat bevindingen in individuele opdrachten (fouten van externe accountants bij de uitvoering van hun opdrachten) niet automatisch kwalificeren als een schending (door de accountantsorganisatie) van de zorgplicht uit artikel 14 van de Wet toezicht accountantsorganisaties (Wta).

Verstrekkende gevolgen

In de huidige Wet toezicht accountantsorganisaties (Wta) zijn in artikel 18 eisen opgenomen over het stelsel van kwaliteitsbeheersing dat accountantsorganisaties met een Wta-vergunning moeten hebben. In 2021 is een consultatieversie van het wetsvoorstel ‘Wet toekomst accountancysector’ gepubliceerd. Het voorstel bevat maatregelen om de kwaliteit van de wettelijke controle duurzaam te verbeteren. In het wetsvoorstel is onder meer opgenomen dat artikel 18 lid 2 van de Wta wordt uitgebreid met de volgende zin: “Het is daarnaast zodanig ingericht dat het waarborgt dat ernstige tekortkomingen in wettelijke controles worden voorkomen.”

Dit kleine zinnetje kan verstrekkende gevolgen hebben voor de uitvoering van oorzakenanalyses. Wij schatten in, dat voornoemde uitbreiding een negatieve impact heeft op het instrument oorzakenanalyse. Waarom dat zo kan zijn, leggen we in het tweede deel van deze bijdrage. Voor nu constateren wij dat de uitbreiding van artikel 18 lid 2 van de Wta verder gaat dan de strekking van ISQM-1. De enige nuance die wij hierbij nu aanmerken is dat de Wta ziet op de uitvoering van wettelijke controleopdrachten en ISQM-1 ziet op alle assurance opdrachten. Voor de inrichting van het organisatie brede stelsel van kwaliteitsbeheersing betekent dit een verdere differentiatie tussen wettelijke controleopdrachten en overige assurance opdrachten.

Analyseren – corrigeren – evalueren

Terug naar ISQM-1. Het gaat uiteindelijk niet alleen om het uitvoeren van oorzakenanalyses wanneer tekortkomingen zijn gesignaleerd. Vervolgens dient de accountantsorganisatie corrigerende acties te bedenken en uit te voeren om de gevonden oorzaken aan te pakken. En uiteindelijk moeten die corrigerende acties ook worden geëvalueerd. De oorzakenanalyse is een onderdeel van de PDCA[3] cyclus en stimuleert ook de ontwikkeling van de lerende organisatie. De parallel met de vliegtuig industrie is goed zichtbaar. Iedere vliegtuigramp wordt onderzocht (oorzakenanalyse), opdat geleerd wordt van de uitkomsten. Zo bezien ‘redt’ elke vliegtuigramp toekomstige levens, mits dus ook de corrigerende acties worden uitgevoerd[4]. Een van de gedachten achter ISQM-1 is gebaseerd op hetzelfde principe: goed onderzoek doen naar tekortkomingen opdat toekomstige tekortkomingen niet of minder frequent voorkomen. Kwaliteit kun je verbeteren door het elimineren van schadelijke invloeden[5].

Tot slot het volgende. Aangezien de oorzakenanalyse een instrument van het stelsel van kwaliteitsbeheersing is, is het niet uitvoeren van een oorzakenanalyse of het niet adequaat bedenken en doorvoeren van corrigerende acties op zichzelf ook weer een tekortkoming in het stelsel van kwaliteitsbeheersing.

Niet alleen negatieve associatie

De eerste associatie met het instrument oorzakenanalyse is dat een oorzakenanalyse moet worden uitgevoerd nadat een negatieve constatering is gedaan. Maar dat hoeft niet, vinden niet alleen wij, maar zo is ook verwoord in ISQM-1[6]. Ook positieve bevindingen kunnen worden betrokken in een oorzakenanalyse, juist ook om te bezien wat (wel) goed werkt.

Wij hadden recent het genoegen om met Roger Dassen, CFO van ASML en voormalig bestuurslid van Deloitte Nederland en Deloitte Global, te praten over onder andere het instrument oorzakenanalyse. ASML is een bedrijf dat zeer innovatief is en ook moet zijn. Daar is nog veel meer over te schrijven, maar onderdeel van het innovatieproces en ook bij grote implementaties bij ASML is het uitvoeren van oorzakenanalyses op de diverse onderkende fasen in een innovatie- en implementatieproject. Daarbij wordt niet alleen gekeken naar wat er niet goed of zelfs fout ging, maar zeer zeker ook naar wat er juist wel goed ging. Het instrument oorzakenanalyse is weliswaar ook bij ASML een evaluatiemiddel (‘after the fact’), maar met het onderkennen van verschillende fasen in een innovatie- of implementatieproject wordt dit evaluatiemiddel reeds voor de afronding van een project ingezet.

De lerende organisatie

Het instrument oorzakenanalyse is niet het belangrijkste instrument van de R&D activiteiten van ASML en het zal in de accountancysector ook niet het belangrijkste element zijn in het totale stelsel van kwaliteitsbeheersing. Maar het is wel een belangrijk element of ingrediënt voor het creëren van een lerende organisatie die continu is gericht op verbetering. Dat geldt voor ASML en dat geldt ook voor iedere accountantsorganisatie.

Waar het creëren van een lerende organisatie bij ASML goed is gelukt (getuige de huidige positie en status van ASML), is dat voor de gemiddelde accountancyorganisatie nog een hele opgave. Dit komt mede doordat het absorptievermogen van de samenleving in het accepteren van fouten (door accountants) is verminderd en heel gering is. Dat ligt ons inziens overigens niet aan de samenleving. De sector (waar wij onszelf ook toerekenen) heeft ook niet altijd even handig geopereerd. En dat vertaalt zich meer en meer in een ‘zero-tolerance’ cultuur ten aanzien van fouten, wat de kloof naar een gezonde foutencultuur (zie ook deel 2) groter maakt. Het leidt immers tot een angst voor het maken van fouten en het vooral vermijden ervan. Daardoor wordt de acceptatie van een fout als leermoment kleiner en ontstaat een neerwaartse spiraal. Een dergelijke spiraal is niet goed voor accountantsorganisaties en zou voor een bedrijf als ASML desastreus zijn. Indien ASML in haar innovatie activiteiten geen fout zou mogen maken, zou het innovatief vermogen fors lager zijn dan wat het nu is. Wanneer een accountantsorganisatie geen fouten durft te maken, dan zou ook daar het innovatieve vermogen navenant verminderen en ligt paradoxaal genoeg een nieuw drama in het verschiet. Het mogen maken van fouten waarvan wordt geleerd, vermindert het risico op schandalen.

In deel 2 van dit tweeluik gaan we nader in op de voorgestelde uitbreiding van artikel 18 lid 2 van de Wta en de impact die dat kan hebben op het instrument oorzakenanalyse. Tevens gaan we nader in op de invloed van de toezichthouder op het welslagen van het instrument oorzakenanalyse. Daarnaast bespreken wij onze observaties, die zijn gebaseerd op onze ervaringen met het uitvoeren van oorzakenanalyses.

Albert Bosch (l) en Ernest Ouwejan (r) zijn respectievelijk partner en director Social Skills bij V&A accountants-adviseurs

 

[1] Tegelijk heeft de IFAC ook International Standard on Quality Management 2 (ISQM-2) uitgebracht. Die standaard gaat specifiek over opdrachtgerichte kwaliteitsbeoordelingen en wij laten ISQM-2 in dit blog daarom buiten beschouwing.

[2] Zie bijvoorbeeld de toelichting in paragraaf A159: “[…] Not all findings, including engagement findings, will be a deficiency.”

[3] PDCA staat voor Plan-Do-Check-Act.

[4] Wij hebben helaas in 2018 gezien bij de vliegtuigramp met een Boeing 737-MAX bij Indonesië dat een onvoldoende uitgevoerde oorzakenanalyse en doorvoering van corrigerende maatregelen (in dit geval door Boeing) debet is geweest aan een tweede ramp 4,5 maand later met eenzelfde toestel in Ethiopië.

[5] De kenners van het werk van Nassim Taleb herkennen hierin het fenomeen ‘via negativa’ uit zijn boek ‘Skin in the Game’.

[6] Zie bijvoorbeeld paragraaf A15 (verwijzend naar de definitie van een “finding”) en A169 (verwijzend naar vereiste 41(a) over de uitvoering van oorzakenanalyses naar geïdentificeerde tekortkomingen), waar het volgende is verwoord: “In addition to investigating the root cause(s) of identified deficiencies, the firm may also investigate the root cause(s) of positive outcomes as doing so may reveal opportunities for the firm to improve, or further enhance, the system of quality management.”

Categorie: Accountancy, Blog, Vaktechniek

Reacties

  1. Hein Kloosterman zegt

    1 april 2022 om 09:04

    Ik ben niet van dit soort technieken. Al ben ik dan ‘retired’ ik wil graag meedenken. Ik heb zelden gezien dat achteraf het werkelijke gebeuren van een organisatie kan worden vastgesteld, met welke zekerheid dan ook. Als RCA (was vroeger een platen merk) zou werken moet men de volledige set oorzaken te pakken zien te krijgen. Zie de blogs van Paul van Batenburg en mij in ons boek met essays. Te vinden bij het Limperg Instituut.

    Beantwoorden

Geef een reactie Reactie annuleren

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Kennispartner

“Ik sta even stil en dat is al een hele vooruitgang…”

Partnercarrousel

Maximaal profiteren van Microsoft 365? Zo doe je dat in 6 stappen met Power BI
ICT en Kengetallen 2023 | “Meer werkplezier én een hoger rendement”
Deze vijf innovaties worden de komende jaren het belangrijkst voor bedrijven
Miljoenennota herverdeeld naar armen en laat bestaande budgettaire uitdaging aan volgend kabinet
Cloud documentmanagement: voor veilig en efficiënt documentbeheer
Wet verbetering poortwachter? Bekijk deze checklist!
Zeven tips om alles uit SharePoint te halen
Zo beheer je documenten op een veilige manier
De zorgplicht van een accountant ten aanzien van een derde bij niet-wettelijke taken
Vijf redenen waarom ieder accountantskantoor servicemanagement zou moeten omarmen | (1) Structuur
Lessons learned: AI naar de accountancysector brengen
Hoe bereid je je als accountant voor op een toezichthouder van de WWFT?
Professionals hebben de ‘war for talent’ gewonnen: werkgevers solliciteren bij werknemers
Teams Bellen biedt Vermetten een veilige en schaalbare bereikbaarheids-oplossing
KING Connect: de ideale samenwerking tussen accountant en klant
Moore DRV verhoogt efficiency met de digitale handtekening
MKB Brandstof en Exact vereenvoudigen administratie met e-facturen
Nieuwe generatie accountants steeds vaker vrouw
De NIS2-richtlijn: de versterking van cyberveiligheid in een digitale wereld, geldt deze ook voor uw klanten?
Effectieve capaciteitsplanning: waarom je achterblijft als je dit negeert 
De duurzame audit: waar moet je op letten als accountant?
De voordelen van AI voor accountants op een krappe arbeidsmarkt
“AFAS is een warm bad en wij zijn de badeendjes”
ICT en Kengetallen 2023 | “Het unieke inzicht biedt kansen”
“Ik sta even stil en dat is al een hele vooruitgang…”
“Wetgeving rondom duurzaamheid ligt in het verlengde van ons DNA”
Boekencontrole Belastingdienst? Bekijk je rechten en plichten
Dit moet je weten over de verwerking van deelnemingen in de commerciële jaarrekening
Zo regel je efficiënt een statutenwijziging
De Belastingdienst start met invorderen: wat zijn de opties?
Koen Scheepers adviseur bij Credion
Taxture Global: een frisse wind in Legal & Tax advies

Contentmarketing voor de financiële sector Zorg voor …  

Fiscount en Markus Verbeek Praehep gaan opleidingsaanbod combineren

GAC is leverancier van Microsoft Dynamics 365 …  

HR as a service als toegevoegde waarde voor een accountantskantoor
Zo verdrievoudig je in twee jaar tijd
Biometrische gezichtsherkenning: nieuw binnen AuditCase

Meest gelezen

  • Boekhouder aangehouden voor btw-fraude 12.7k weergaven
  • Accountant vindt dat klagende boekhouder misbruik maakt van tuchtrecht 4k weergaven
  • Onderwijsinspectie beschuldigt RA van broddelwerk bij controle Scholen voor Persoonlijk Onderwijs 3.9k weergaven
  • Fiscus kondigt aanmaningen aan na intrekken betalingsregeling bijzonder uitstel 3.2k weergaven
  • ING: forse investeringen in digitalisering accountancy en consultancy nodig 3.2k weergaven

Checkpoints van Fiscount en AV

Abonneer nieuwsbrief AV

Vacatures

Gevorderd assistent accountant
Flynth
Externe Accountant
Coney Minds
Relatie beheerder MKB
Moore MTH
Adviseur internationaal
Flynth
Manager accountancy & advies – Harderwijk
Lentink De Jonge
Manager Assurance | Amersfoort, Arnhem, Ede, Hoofddorp en Utrecht
CROP
Opdrachtleider / Controleleider
Coney Minds
Belastingadviseur
Flynth
Accountant AA of RA voor samenstelpraktijk (32-40 uur)
KRAMERKUIPER accountants|adviseurs
Gevorderd assistent accountant • Dordrecht
WEA Deltaland
Externe accountant -‘s-Hertogenbosch
Flynth
Relatiebeheerder – Accountant
Moore MTH
Accountant bij van der Lely
Jobs in Finance
Assistent-Accountant controlepraktijk (beginnend)
KRC Van Elderen
Zelfstandig assistent accountant MKB
Moore MTH
Ervaren Audit assistent
Jobs in Finance
Gevorderd assistent accountant audit Zoetermeer
Flynth
Senior Supervisor Assurance | Amersfoort, Arnhem, Ede, Hoofddorp en Utrecht
CROP
Werkstudent accountancy audit
Moore MTH
Zelfstandig Assistent Accountant voor samenstelpraktijk (32-40 uur)
KRAMERKUIPER accountants|adviseurs
Gevorderd Assistent Accountant (Assurance)
KRAMERKUIPER accountants|adviseurs
Accountant AA (24-40 uur) – Beverwijk
De Hooge Waerder
Controleleider audit – Goes
Flynth
Supervisor Assurance | Amersfoort, Hoofddorp, Ede, Arnhem en Utrecht
CROP
Junior assistent accountant
Jobs in Finance
Ervaren Assistent Controlepraktijk (24-40 uur) – Alkmaar
De Hooge Waerder
Junior manager audit- Utrecht
Flynth
Assistent-Accountant (gevorderd) / aankomend adviseur mkb
KRC Van Elderen
Boekhouder
Gelders Genootschap
Relatiebeheerder / Accountant MKB
Moore MTH
Fiscalist bij RSM – Utrecht
Jobs in Finance
Assistent accountant duaal
Flynth
Junior administratief medewerker  – Nieuwegein, 32-40 uur
van Helder
Assistent-Accountant Samenstelpraktijk (24-40 uur) – Alkmaar
De Hooge Waerder
Controleleider – Rotterdam/ Harderwijk
Lentink De Jonge
Senior Belastingadviseur
MKBTR
Accountant/Bookkeeper (Part-Time)
Jobs in Finance
Relatiebeheerder – 32-40 uur p.w | Brielle
WEA Deltaland
Registeraccountant jaarrekening
Jobs in Finance
Relatiebeheerder- Goes, Gouda, Rotterdam
Visser & Visser
Assistent-Accountant (zelfstandig)
KRC Van Elderen
Gevorderd Assistent Accountant
Jobs in Finance
Beginnend assistent-accountant MKB
Moore MTH
Account AA (teamleider)
Flantüa
Controleleider
Moore MTH
Gevorderd assistent accountant
Flynth
Fiscalist bij RSM Utrecht
Jobs in Finance
Assistent-Accountant (zelfstandig)
KRC Van Elderen
Relatiebeheerder – Accountant
Moore MTH
Accountant
Flynth

Accountancy Vanmorgen (AV) is het platform voor accountants en iedereen die geïnteresseerd is in nieuws, trends, ontwikkelingen, achtergronden en wetenswaardigheden in en rond accountancy en ondernemerschap.

Accountancy Vanmorgen is een uitgave van MOCuitgevers.

 

Categorie

  • Nieuws
  • Blog
  • Partners
  • Opleidingen
  • Vacatures
  • AV-events

Info

  • Over ons
  • Adverteren
  • Vrienden
  • Contact
  • Shop
  • Algemene voorwaarden MOCuitgevers
  • Annuleringsvoorwaarden
  • Privacybeleid
  • Facebook
  • Twitter
  • LinkedIn
  • Mail
Cookies
Om u beter van dienst te kunnen zijn, maakt Accountancy Vanmorgen gebruik van cookies. Klik op instellingen om de cookie instellingen te wijzigen.
  • Ik ga akkoord
  • Instellingen
  • Functionele cookies zijn noodzakelijk voor de werking van deze website.
  • We gebruiken Google Analytics, netjes geanonimiseerd.
  • We gebruiken de marketing cookies om gepersonaliseerde advertenties te tonen.
  • Annuleren
  • Ik ga akkoord

Instellingen