Het is een beetje traditie geworden dat ik aan het eind van het oude – dan wel aan het begin van het nieuwe – jaar een beetje vooruitkijk naar waar het allemaal naartoe gaat. En dan wil ik mij zeker geen trendwatcher noemen, maar wel iemand die het belangrijk vindt om de tijdgeest te duiden en om te zien wat er op ons afkomt. Maar dit jaar is het wel moeilijk en heb ik er even over gedaan om het op papier te krijgen. Met als reden: de (geo)politieke mist.
De onverwachte overwinning voor Trump en de onzekerheid rondom de verkiezingen in Nederland, Frankrijk en Duitsland maken het moeilijk om een goed, helder beeld te krijgen. Je zou ook kunnen zeggen dat alle elementen die ik beschreef in mijn essay ‘De perfecte storm’ nog steeds onderhuids sluimeren. De overwinning van Trump is het bewijs dat de low trust society zijn dieptepunt nog niet heeft bereikt. Grote groepen mensen voelen zich achtergesteld, omdat ze hun baan verloren in de crisis, omdat ze niet mee kunnen in de steeds snellere technologische – maar ook platte – wereld, omdat ze hun omgeving drastisch zien veranderen door oorlog of geweld. De vluchtelingenstromen zijn nu weer het grootst sinds de wereldoorlogen en de vluchtelingen trekken verder dan ooit, omdat ze door het internet natuurlijk weten dat er plekken zijn waar het veel beter is.
Maar de vluchtelingenstroom zorgt ook weer voor wantrouwen bij de bestaande groepen. Waarom worden deze mensen met open armen ontvangen, terwijl het langzaam duidelijk wordt dat we het hoogtepunt van onze welvaart achter ons gelaten hebben? De komende drie decennia zullen in het teken staan van een economische transitie van een fossiele verbruiksmaatschappij naar een circulaire gebruiksmaatschappij, waar begrippen als productie, bezit en gebruik sterk zullen veranderen. En dat is verschrikkelijk eng en onzeker. Het zal ten koste gaan van vele arbeidsplaatsen en tegelijkertijd ook weer enorme kansen creëren voor diegenen die die kansen zien. Maar dit voedt ook weer de onzekerheid. Het zorgt voor een scheiding tussen de groepen die de toekomst wel zien en degenen die vast willen houden aan de zekerheid van gisteren. Welkom in 2017.
Het accountantsberoep
Alle kenmerken die ik zie in het grote plaatje, zie ik ook terug in het klein binnen het accountantsberoep. Ook hier sluimeren de elementen van de perfecte storm nog steeds en het zou mij ook niets verbazen als die weer oplaaien tot depressies in het beroep. Ook in het beroep hebben we grote groepen ontevreden personen. De toenemende regelgeving, de resultaten die onder druk staan, de onzekere toekomst, de doemscenario’s over robotisering en het niet gehoord worden door de beroepsorganisatie zijn maar een paar elementen die de ontevredenheid in ons beroep voeden. In 2016 hebben we dat onder andere teruggezien in het terugtrekken van de governanceplannen van het bestuur, de kritiek op Getwalk en het ongemakkelijke gevoel dat veel kantoren hebben bij het invoeren van de 53 maatregelen. Ook hier hoor en lees ik vaak populistische geluiden, die overigens niet met een oplossing komen.
Ik kan u voorspellen dat dit nog niet voorbij is. De AFM zal dit jaar ongenadig kritisch zijn en menigeen zal zich afvragen of we het ooit nog wel goed genoeg kunnen doen. Tegelijkertijd zien we dat de overheid als het ingewikkeld wordt, zoals bij de controles van de gemeentes, kwaliteit ineens ondergeschikt maakt. Snapt u het nog? En het gaat niet alleen om assurance; er zit ook ontevredenheid bij de MKB-accountants. Toch al worstelend met hun identiteit moeten we wel beseffen hoeveel veranderingen deze praktijk al over zich heen gekregen heeft.
Met micro-entiteiten heeft de overheid het belang van de jaarrekening gedecimeerd tot een dubbelzijdig A4’tje, hoewel de beroepsorganisatie daar na lang wikken en wegen toch weer een mooi verhaal van heeft weten te maken. Die jaarrekening moet dit jaar wel weer een maand eerder gedeponeerd worden, terwijl er gewoon een enorm tekort is aan goede krachten om dat op tijd voor elkaar te krijgen. En dan is de MKB-accountant verworden tot de informatieverzamelaar voor de banken, nu hij zijn toegevoegde waarde met een simpele (ik gebruik even bankiersjargon) klik naar de bank opstuurt. Niemand die ooit de vraag gesteld heeft of de bank wel recht heeft op al die informatie en wat ze ermee gaan doen. En dan zijn er nog technologiepredikers, die roepen dat het beroep door robotisering volledig zal veranderen. Maar ondertussen worstelt iedereen nog met de ICT van vandaag. Welkom in 2017.
Somber of lichtpunten?
Schets ik een te somber beeld? Of zie ik ook lichtpunten? Als ik naar het grote plaatje kijk, zie ik zeker lichtpunten. Met daarbij wel de waarschuwing dat ook ik natuurlijk het nieuws te lezen krijg wat ik graag wil lezen. Immers, we zijn nog nooit zo rijk geweest, maar tegelijkertijd is die rijkdom ongelijk verdeeld en blijven er groepen op achterstand staan. Er is nog steeds honger in de wereld, al is de situatie wel enorm verbeterd met 20 tot 30 jaar geleden. De globalisering heeft ervoor gezorgd dat op andere plaatsen in de wereld de welvaart enorm is toegenomen, kijk bijvoorbeeld naar India en China. Maar dat is ten koste gegaan van de grote groepen ontevredenen in de westerse wereld. Gaan populisme en isolationisme dat nu oplossen?
Ik hoop dat uiteindelijk het gezond verstand overwint en dat we weer met elkaar de dialoog aangaan in plaats van hard onze eigen mening te verkondigen. Positief is dat ik het bedrijfsleven haar verantwoordelijkheid zie oppakken rondom de transitie naar circulair. En dan heb ik niet over een paar geitenwollensokkenbedrijven, maar over multinationals als Unilever en DSM, met leiders die zien dat de transitie niet meer te stoppen is. Maatschappelijk verantwoord ondernemen is meer geworden dan een mooie paragraaf in de jaarrekening. En dat doen die ondernemingen natuurlijk niet voor niets; zij krijgen dit signaal van grote institutionele beleggers als BlackRock en pensioenmaatschappijen. En ja, ondanks het feit dat we nu een Amerikaanse president hebben die hier helemaal niets in ziet, is de geest die in Parijs in 2015 uit de fles is gekomen, niet meer te stoppen.
Helaas zie ik de lichtpunten van het grote plaatje in ons beroep niet. De waan van de dag overheerst, we zijn te druk om een strategische visie te ontwikkelen, we hebben de angst voor het verdienmodel en dus durven we de echte discussie over de wicked problems niet te voeren. ‘Elk accountantskantoor voor zich’ lijkt een beetje het adagium te zijn, en met het verdwijnen van Tuacc vier jaar geleden lijkt de progressieve stem in ons conservatieve beroep verstomd. Rapporten van de Arenagroep worden niet of nauwelijks gelezen of weggezet als modegrillen. Terwijl de wereld verder dondert, blijven we vooral stilzitten en denken we blijkbaar dat het allemaal wel overwaait. De accountancywetenschap komt ook niet met vernieuwing en roept vooral om eerst beter te doen wat we nu al doen. Op de blockchain hackaton afgelopen weekend was er geen enkel team van een accountancyopleiding. Toch raar, want dat gaat over onze toekomst. Maar ja, bij de laatste aanpassing van het curriculum is het aantal uren ICT in de opleiding alweer afgenomen.
De vertrouwensman/-vrouw van het maatschappelijk verkeer is Oost-Indisch doof voor wat de maatschappij vandaag van hem en haar verlangt. Oproepen van de VEB worden weggezet met een verwijzing naar de wetgever die eerst maar eens wat moet regelen.
Leiderschap
In 2012 riep ik de leiders van het accountantsberoep op om los te komen van de praktijk van alledag en de zwaartekracht te tarten. Helaas, ik heb hier weinig van gemerkt. Ik vroeg u wat u de laatste tijd heeft gedaan voor uw beroep. En wat is daarop het antwoord? Nu, bijna 5 jaar verder, zijn we geen snars opgeschoten. Mij wordt weleens verweten dat ik een dromer ben, die te ver voor de troepen uitloopt. Maar wat als de troepen stilstaan, denk ik dan weer. Afgelopen zomer las ik het boek ‘Breken met banken’. Dit gaat over een paar eigenwijze ICT’ers die een bank beginnen; volgens velen een onmogelijkheid. Maar uiteindelijk doen ze het wel en vandaag bestaat de bunq bank gewoon. Dergelijke initiatieven gaan zorgen voor disruptie in het bestaande landschap. Ook in de accountancy zal dit gaan gebeuren. Niet realistisch denkt u? De mooiste zin uit het hiervoor genoemde boek luidt: “Realistische verwachtingen leiden tot realistische resultaten. Maar realisme verandert de wereld niet, dat doen dromen….” Droomt u met mij mee?
Fou-Khan Tsang is voorzitter van de Raad van Bestuur bij Alfa en verantwoordelijk voor accountancy, marketing en ICT. Hij is tevens bestuurslid en voorzitter van de ICT Commissie van het SRA. Deze blog is geschreven op persoonlijke titel.
De groep kantoren die echt, maar dan ook echt wil veranderen blijft klein. Misschien tijd voor Tuacc-2. Ik voel mij gelukkig te mogen werken met kantoren die echt het verschil willen maken. Die zijn er en die zouden meer uitvergroot mogen worden: positieve ervaringen prikkelen misschien meer dan dromen ver weg?
Goed artikel. En hier nog een boek dat relevant is om te lezen: Exponentiele organisaties van Yuri van Geest. Geeft mogelijk een idee waar accountantsberoep naartoe gaat…
Dag Fouk,
Dat er niets gebeurd ben ik niet met je eens. Het is weliswaar allemaal nog niet erg zichtbaar. Maar inmiddels zijn er toch tenminste 23 MKB-kantoren die langzaam maar zeker bezig zijn om hun businessmodel aan te passen aan de nieuwe tijd. Het gaat langzaam, maar er gebeurd wel iets. De trein komt op gang. Daarbij wordt dankbaar gebruik gemaakt van de kennis van jonge mensen die op een verfrissende wijze meedenken of het nu in een Financelab is of door middel van een competitie met Machinelearning. Maar er wordt ook dankbaar gebruik gemaakt van gevalideerde onderzoeken over ondernemerschap en de ervaring van ‘oude’ rotten. Stap voor stap komen deze kantoren verder. En inderdaad dat gaat niet met ‘ronkende’ persberichten. Maar het is gaaf om die verandering van zo dichtbij te mogen meemaken.
Fouk, leuk verhaal hoor. Maar Alfa accountants vernieuwt ook niet zichtbaar. Zelfde verdienmodel en dienstenpakket als jaren geleden. En welke bijdrage heb jij de afgelopen jaren geleverd dan alleen maar over blockchain te babbelen? Er zijn diverse kantoren disruptief bezig alleen hebben die (nog) niet het platform om dit te etaleren op sites als Accountancyvanmorgen. Ze zijn te bescheiden of worden niet uitgenodigd om het te tonen. Daarom spreek voor jezelf als je over beperkte ontwikkelingen hebt of kijk eens goed om je heen.
@jan tuurlijk zie ik kantoren die bewegen maar het zijn er nog steeds te weinig. In het grote plaatje gebeurt er te weinig.
@jelle kom eens langs bij Alfa en dan zal ik je een aantal dingen laten zien waar wij mee bezig zijn en die best wel disruptief zijn. En daarna kan ik redelijk met het hand op mijn hart zeggen dat ik de afgelopen jaren mee dan een gemiddelde bijdrage heb geleverd aan het beroep. En niet alleen door over de blockchain te babbelen zoals jij het noemt. Ik noem even de arenagroep, de werkgroep niet oob, getwalk, tuacc etc. En als je wel een leuke ontwikkeling hebt neem contact op met accountancyvanmorgen en we plaatsen maar al te graag verhalen over innovatieve kantoren. Dus Jelle ik daag je uit laat je innovatie dan maat zien.
@fouk Alfa zal ongetwijfeld ook technische vorderingen doormaken. Hopelijk gaan die verder dan de met veel tamtam geïntroduceerde elektronische handtekening bij de jaarrekening. Iets dat ik reeds bij een SRA cursus 5 jaar geleden gezien heb.
TUACC was een publiciteitsstunt van Pieter de Kok om Coney op de kaart te zetten. Arena heeft niets met innovatie te maken en is een politieke move van het NBA en is terecht bekritiseerd door het Novak. Enige “succes” wat jij geboekt hebt met de Getwalk is dat accountants weer negatieve aandacht kregen in de media en politiek door de PE accreditatie van dit event. Die je daarna snel introk. Over rechte rug gesproken.
Net als de door jou bekritiseerde Trump trek jij graag aandacht op events. Je terechte voorliefde voor technologie is duidelijk. Maar onze branche heeft meer nodig dan een clownesk optreden in een regenjas of op de bank een beetje chillen op een AV event. De bezoekers aantallen en evaluaties van bezoekers onderstrepen dat. Maar ga gerust door met het “goede” werk.
Dag Jelle,
Jelle wie? Is dan altijd mijn eerste vraag. Kritiek leveren maar zelf niet met de billen bloot willen is m.i. altijd een beetje dubbel.
Het is niet echt moeilijk om richting een aantal personen af te geven op het tempo van innovaties en te roepen ‘vroeger’ of ‘5 jaar geleden al gezien’. Of om te roepen dat iets of iemand niet deugt. Hoe heet dat ook al weer: op de bal of op de man spelen? Wanneer mensen hun nek uitsteken en een bepaald punt willen maken rond innovatie of het gebrek eraan is dat altijd wel te pareren met een statement dat een bepaalde innovatie al wel eerdergenoemd, eerder uitgevonden is of dat er helemaal niets uitkomt.
Zo’n tweeënhalf jaar geleden verscheen er een aardig artikel in de NRC over wie nu eigenlijk de eerste computer heeft uitgevonden en indirect over innovatie. Een klip-en-klaar antwoord op die vraag is er niet. Maar wel een belangrijke conclusie ‘de uitvinding van de computer en internet hebben we niet te danken hebben aan een gevestigde orde of een enkel geniaal ego, maar aan de speelsheid en samenwerking van vrije, onbaatzuchtige geesten.’ U noemt er in uw reactie een paar.
Kritiek op Arena, politiek gemotiveerd en weinig te maken met innovatie, we hebben het van Guus Ham en Marco Moling van de/het NOVAK gelezen, beiden zetten wel voluit hun naam onder hun kritiek. Van u, Jelle, ken ik nog steeds uw achternaam niet.
Ik ben niet zo snel geneigd om over mensen meteen een ondubbelzinnig – in uw geval negatief – oordeel uit te spreken. Zeker niet over hun motieven. Ik zie er geen aanleiding toe, ik heb er geen reden toe en ik zie ook geen rechtvaardiging voor zo’n uitgesproken oordeel. Vooral wanneer zo’n oordeel niet onderbouwd wordt. Dus doe ik dat ook niet. Overigens de waardering van de bezoekers van de laatste AV-dag – blijkbaar was u daar – was 7,6. Een hele goede net promotor score!
Oh ja, mijn naam is Frans Heitling en u vindt mijn contactgegevens in het colofon.
Wat in de US gebeurd is dat niet ons voorland, de droom van hier, de werkelijkheid daar… We kunnen nog even dromen/slapen mag je het ook noemen, maar het gaat gebeuren. Dit betekent ook dat we het gedrag krijgen van meer claimen, meer individualisme, meer voor eigen rechten opkomen, etc.. dat betekent nog meer dossiers, nog meer onafhankelijkheid nodig in beoordeling en nog meer governance. Mijn inziens alleen maar meer kansen voor accountantskantoren, want wie gaat anders verklaren, vertellen naar relevante stakeholders hoe het bedrijfsleven er werkelijk voor staat en acteert?
@Jelle ik nodig je nogmaals graag een keer uit voor een kopje koffie.
Fouk
Met welke intentie schrijf je, reageer je.. Daar gaat het om!
Daarnaast is het belangrijk om altijd de achtergrond en content te begrijpen waar iemand in functioneert, hoe zijn leven is gevormd dit bepaalt nadrukkelijk zijn kijk op het leven, visie op het zakelijke leven en toekomstige ontwikkelingen …..
Uit eigen ervaring kan ik zeggen dat de TUAC geen feestje was van Coney. Ben er vaak geweest en jammer genoeg slecht bezocht door kantoren. Getwalk is nadrukkelijk niet iets van Fouk geweest. De PE-punten terug trekking etc.. is geschiedt door het organisatie buro. Fouk stond daar uitsluitend als dag-voorzitter met als enigste vergoeding een bos bloemen. Dan weet u de achtergrond van de zaken waar ik zelf bij betrokken was.
Verder kan ik zeggen dat innovatie iets anders is dan voorzien in een klantbehoefte dit wordt nog al eens verward. Veel kantoren implementeren de huidige technieken, dat is m.i. geen innovatie.
@gert ik zou bijna denken dat Fouk bij je op de payrol staat zoals jij het voor hem opneemt.
@frans Een tevredenheidsonderzoek onder het beperkte bezoekersaantal op AV dag is weinig representatief. Je zo eens moeten afvragen waarom de bezoekersaantallen dalen.
Terug naar de kern van de discussie: innovatie. Veel kantoren (net als Alfa blijkbaar) zijn bezig met innovatie op technisch en commercieel gebied. Gert, Frans dat weten jullie ook door jullie vele juryjobs. Wellicht is het een idee om juist die innovatieve kantoren (inclusief Alfa) te vragen om op AVdag iets te presenteren wat ze gepresenteerd hebben de afgelopen jaren. Komt er toch nog een mooi eind aan deze discussie.