Als de overwinning van PwC en EY op de AFM standhoudt, kan dat als een boemerang terugslaan op de sector. Dat schrijft Marcel Pheijffer, hoogleraar accountancy aan de universiteiten van Nyenrode en Leiden in een uitgebreide opiniebijdrage in het FD.
‘De gevolgen zullen zijn dat (1) de AFM het toezicht op het kwaliteitsbeleid en het systeem van kwaliteitsbeheersing moet aanscherpen om aan haar wettelijke taak te kunnen voldoen; (2) de AFM mogelijk meer dossiers gaat toetsen om tekortkomingen sneller aan de zorgplicht te kunnen koppelen; (3) de AFM mogelijk meer gaat focussen op (geruchtmakende) incidentonderzoeken; (4) de kosten van het toezicht aan de kant van AFM én accountantsorganisaties fors omhoog gaan. Per saldo krijgen de kantoren niet minder, maar meer last van de AFM’, aldus Pheijffer.
Zorgplicht
De bestuursrechter besliste in het beroep dat EY en PwC hebben aangespannen tegen de in 2016 door de AFM) opgelegde boetes dat de interpretatie van het begrip zorgplicht door de AFM niet houdbaar was en verklaarde het beroep van EY en PwC gegrond. De AFM overweegt tegen de uitspraak in hoger beroep te gaan. KPMG en Deloitte legden zich neer bij de boetes van respectievelijk €1,2 miljoen en €1,8 miljoen. PwC (€845.000) en EY (€2,2 miljoen) lieten het er niet bij zitten. Hun standpunt is dat de accountantswaakhond geen conclusies mag trekken over de kwaliteit van hun hele organisatie op basis van fouten in enkele individuele dossiers. De boetes zijn door de rechter geschrapt, een flinke draai om de oren voor de AFM, die overweegt in beroep te gaan.
Ex artikel 14 WTA
De jaarrekeningen waarop de gebreken betrekking hebben zijn afgetekend door individuele accountants, maar wel namens hun werkgever. De vraag die bij de rechtbank centraal stond was of de accountantsorganisaties uit hoofde van hun zorgplicht ex artikel 14 WTA op de handelwijze van de bij hen werkzame accountants zijn aan te spreken. De AFM meent van wel, PwC en EY menen van niet. Laatstgenoemden kregen van de rechtbank Rotterdam gelijk.
Beroep AFM goede zaak
Pheijffer zou het een goede zaak vinden, als de AFM een in beroep gaat. ‘De rechtbank Rotterdam heeft de afgelopen jaren namelijk wisselende signalen afgegeven’, zegt hij. Het oordeel in december 2017 is wezenlijk anders dan in 2012, toen de rechtbank stelde in een kwestie van de AFM tegen EY: ‘Het gaat hier om een grote reeks van tekortkomingen, waaronder zeer ernstige verzuimen […] Gelet op de hoeveelheid en de ernst van de tekortkomingen in zes van de tien gecontroleerde dossiers is de voorzieningenrechter namelijk van oordeel dat AFM terecht heeft aangenomen dat EY niet datgene heeft gedaan dat van haar kan worden gevergd om ervoor te zorgen dat de aan haar verbonden externe accountants de toepasselijke wet- en regelgeving naleven […].’
Lat hoger
De rechtbank heeft hiermee volgens Pheijffer ‘de lat voor de AFM hoger gelegd. Echter zonder duidelijk te motiveren waarom de rechter “omgaat”. Want het type, de hoeveelheid en de ernst van de tekortkomingen lijken in 2017 niet wezenlijk anders te zijn dan in 2012. Aan het “omgaan” zou het beroepsorgaan (CBb) wat mij betreft een uitgebreide motivering mogen wijden. Zeker indien de AFM in beroep beter motiveert waarom het “buiten redelijke twijfel” is dat de tekortkomingen van accountants de zorgplicht van de accountantsorganisatie raken.’
Civielrechtelijke claims
Ook op een andere manier is de blijdschap prematuur, volgens Pheijffer. ‘Bovendien dienen accountantsorganisaties binnenkort door de AFM geconstateerde gebreken in de controle aan hun cliënt te melden. Dat zet de deur open voor civielrechtelijke claims, die normaliter niet de individuele accountant, maar hun organisatie zullen betreffen. Zo betaalde EY reeds tientallen miljoenen voor het falen in de controle bij Landis en PwC hetzelfde inzake Econcern en een Madoff-‘feederfund’. Er zitten vast nog meer zaken in de pijplijn.’
Gert Timmerman zegt
Zo zie je maar weer. Alle voordeel heb z’n nadeel zei een man die het weten kon. Blijft overeind: als de accountant goed werk levert kan de AFM goed toezien. Goed en goedkoop!